NAGŁE ZATRZYMANIE KRĄŻENIA (NZK) - to stan, w którym niezależnie od przyczyn dochodzi do nagłego ustania efektywnej pracy serca, co powoduje ustanie krążenia krwi z następującym ostrym niedokrwieniem i niedotlenieniem wszystkich narządów i tkanek;

• Mechanizmy NZK:

1. pierwotne zaburzenia czynności elektrycznej serca:

• migotanie lub trzepotanie komór

• asystolia (całkowity brak czynności elektrycznej serca, całkowity blok przedsionkowo - komorowy)

2. ostra niewydolność mechaniczna serca przy zachowanej prawidłowej czynności elektrycznej:

• gwałtowny spadek siły skurczu serca : bardzo rozległy zawał serca, zapalenie mięśnia sercowego, działanie leków o silnym efekcie kardiodepresyjnym;

• mechaniczne przerwanie krążenia : zator pnia płucnego, pęknięcie serca z tamponadą, pęknięcie aorty;

• w dużym odsetku przypadków NZK ma charakter odwracalny  warunek: podjęcie w odpowiednim czasie zabiegów resuscytacyjnych (przywrócenie wystarczająco wydolnej czynności serca i całkowite opanowanie ogólnoustrojowych następstw przerwy w jego czynności);

TAMPONADA - gwałtowne zablokowanie naczyń krwionośnych;

tabela I. kolejność i czas występowania objawów NZK.

Czas od wystąpienia NZK	Główne objawy
0 s	brak tętna na dużych tętnicach, brak tonów serca;
5 - 15 s	utrata świadomości, zaburzenia oddychania;
15 - 30 s	rozszerzenie źrenic, sinica dystalnych części ciała, drgawki toniczno - kloniczno, oddech szczątkowy „rybi” ;
30 - 60 s	rozluźnienie mięśni (ustanie drgawek), bezwiedne oddanie moczu, źrenice szerokie, sinica uogólniona;
1 - 5 min	ciężka sinica, źrenice szerokie, nie reagujące na światło, bezwiedne oddanie stolca (często);
5 - 20 min.	bladość powłok, pojawienie się plam opadowych;

• Zabiegi resuscytacyjne w NZK:

• jak najszybsze rozpoczęcie masażu serca zewnętrznego,

• sztucznego oddychania;

• zwalczanie kwasicy (farmakologicznie);

• leczenie zaburzeń rytmu serca,

• i / lub leki podwyższające siłę skurczową serca;

• MASAŻ SERCA: wykonując masaż serca powinniśmy:

• ułożyć chorego na twardym podłożu z odchyloną do tyłu głową;

• umieścić nałożone na siebie dłonie w 1/3 dolnej części mostka tak, aby palce były lekko uniesione do góry i nie uciskały żebra; ręce powinny być wyprostowane w stawach łokciowych, a barki prostopadle nad dłońmi;

• wywierać nacisk na mostek powodując jego uginanie się na głębokość 4 - 5 cm następnie zwalniać nacisk jednak bez odrywania dłoni od mostka;

• prowadzić masaż serca z częstością 80 / minutę;

• prowadzić jednocześnie sztuczną wentylację:

• 1 ratownik: na każde 15 uciśnięć mostka 2 wdmuchnięcia powietrza;

• 2 ratowników: na każde 15 uciśnięć mostka 2 wdmuchnięcie powietrza;

Przyczyny NZK:

• PRZYCZYNA ODDECHOWA - zdarza się bardzo często u dzieci; u dorosłych - często u nieprzytomnych; wówczas przyczyną jest ich własny język; innymi przyczynami może być :

• ciało obce

• wymiociny

• krew

• śluz

• kurcz głośni

• skurcz oskrzeli

• obrzęk śluzówki - tzw. obrzęk Quinkiego - jest to obrzęk miękkiego podniebienia np. przy alergii, prowadzący do niedrożności dróg oddechowych

• odma prężna

- te przyczyny prowadzą do:

• hipoksji - mała prężność w pęcherzykach płucnych;

• hipoksemii - mała prężność w tkankach, krwi;

• niedotlenienia;

• PRZYCZYNY KRĄŻENIOWO - SERCOWE:

• choroba wieńcowa powikłana z zawałem;

• zaburzenia rytmu serca (migotanie komór, częstoskurcz komorowy);

• zaburzenia przewodnictwa (blok Iº, IIº, IIIº, zespół mas - Morgeagniego - Adamusa - Stokesa);

• hipowolemia - niedobór płynów, przede wszystkim krwi i osocza, płyny ustrojowe tracone w różny sposób np. krwotok, oparzenie, wymioty, biegunka;

• zaburzenia elektrolitowe (sód, potas, wapń, magnez - ich niedobór powoduje zaburzenia pracy serca);

• hipotermia - spadek temperatury centralnej poniżej 35ºC (temperatura centralna to temperatura w jamach ciała); serce jest na to bardzo wrażliwe, a także na to co się robi z pacjentem w takim stanie; może dojść do migotania komór;

• porażenie prądem elektrycznym;

• PRZYCZYNY ZE STRONY OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO (OUN):

• urazy czaszki;

• rozległe krwotoki podtwardówkowe, nadtwardówkowe i śródmózgowe, które powodują zwiększenie ciśnienia śródczaszkowego i potem NZK;

• zatrucia;

ROZPOZNANIE NZK - pacjent jest w okresie śmierci klinicznej:

• brak tętna na dużych tętnicach - szyjnej czy udowej;

• utrata przytomności = brak reakcji;

• brak oddechu;

• źrenice sztywne = brak reakcji;

• bladość powłok lub sinica;

• wiotkość mięśni;

Leki:

• Adrenalina ( 1 mg i.v. co 3 - 5 minut);

• Dwuwęglan sodu ( wydłużenie czasu resuscytacji powyżej 15 minut);

• Lidokaina ( 1 - 1,5 mg i.v. )

• Atropina (w bradykardii 0,5 mg co 5 minut do 2 mg; asystolia 1 mg i.v. co 5 minut)

• Chorek wapnia i magnez

POSTĘPOWANIE RATOWNICZE:

• dorośli - wezwać pogotowie;

• dzieci - próba udrożnienia, następnie wezwać pogotowie;

REANIMACJA BEZPRZYŻĄDOWA:

1. sprawdzamy stan świadomości - potrząsamy i pytamy co się stało;

2. układamy poszkodowanego w pozycji na plecach;

3. udrożniamy drogi oddechowe;

4. w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa szyjnego wykonuje się - rękoczyn Esmarcha - wysunięcie i przywiedzenie żuchwy bez odginania głowy ku tyłowi;

5. oceniamy oddech pacjenta - czy oddycha, i czy są inne oznaki życia np. tętno;

6. pogotowie;

7. przystępujemy do reanimacji;

8. z wdmuchnięcia - jeśli jest opór, to należy sprawdzić czy udrożnienie jest dobre lub czy nie ma ciała obcego;

9. 2 WDMUCHNIĘCIA / 15 UCIŚNIĘĆ, możemy robić:

• usta - usta

• usta - nos

• usta - usta - nos: u małych dzieci

- rezerwatom tlenowy starcza na ok. 5 minut; jeśli ofiara upadła na naszych oczach to nie trzeba wprowadzać oddechów;

- tętno na dużych tętnicach należy mierzyć przez ok. 10 sekund, przykładamy 2 lub 3 palce :

• częstotliwość: 80 - 100 uciśnięć / minutę

100 - 120 uciśnięć / minutę

SIŁA UCISKU - siła zależy od pacjenta:

• osoby starsze - mają większą łamliwość kości, więc ucisk u nich będzie lżejszy; siła musi być taka, aby mostek odginał się na 4-5 cm - dorosły;

• dzieci do 8 roku życia - 2-3 cm jedną ręką;

• noworodki - na głębokość 1,5-2,5 cm dwoma palcami;

- nieobowiązkowym jest uciskanie brzucha między uciskaniem mostka; zwiększa to wyrzut na obwód i lepsze ukrwienie serca;

RESUSCYTACJA PRZYŻĄDOWA:

1. strzał z defibrylatora;

2. intubacja (wentylacja z tlenem);

3. leki;

defibrylacja - zniesienie migotania komór lub przedsionków serca (migotanie przedsionków); najczęściej defibrylację rozumie się jako zniesienie migotania komór; najskuteczniejszym sposobem defibrylacji jest defibrylacja elektryczna za pomocą defibrylatora, z którego prąd przechodzi przez serce;

- rozróżnia się defibrylację pośrednią (przez klatkę piersiową) i bezpośrednią (elektrody przyłożone do serca); w braku defibrylatora podejmuje się defibrylację farmakologiczną - w tym celu stosuje się obecnie lidokainę;

- warunkiem skutecznej i trwałej defibrylacji jest dobre uprzednio utlenowanie mięśnia serca na drodze tzw. masażu serca, przy równoczesnej sztucznej wentylacji czystym tlenem;

- przerwanie groźnego dla życia migotania przedsionków i komór serca (krążenie jest wówczas zatrzymane, chory nieprzytomny) za pomocą zadziałania krótkotrwałego (0,1 s) impulsu prądu elektrycznego na mięsień sercowy; elektrody przykłada się do boków klatki piersiowej (defibrylacja elektryczna pośrednia) albo bezpośrednio do powierzchni serca (defibrylacja elektryczna bezpośrednia);

200 - 200 - 360: DEFIBRYLACJA

UDERZENIE PRZEDSERCOWE - (0,1 - 1 J) pięścią w klatkę piersiową z wysokości 20 cm; stosujemy przy zespole MAS - czasem jest skuteczne;

• do NZK najczęściej dochodzi w mechanizmie migotania komór, rozkojarzenia elektromechanicznego i asystolii;

MIGOTANIE KOMÓR LUB CZĘSTOSKURCZ KOMOROWY NIEWYDOLNY CHEMODYNAMICZNIE:

1. zapewnić drożność dróg oddechowych i sprawną wentylację (ABC); prowadzić czynności resuscytacyjne do chwili przyniesienia defibrylatora;

2. 3 x defibrylacja (200 - 300 - 300 J) - po każdej defibrylacji skontrolować zapis EKG i parametry życiowe;

3. zaintubować, zapewnić dostęp do żyły; kontynuować resuscytację;

4. epinefryna - 1 mg co 3-5 minut i.v. ; 2 - 3 mg i.t. - jeśli brak dostępu do żyły;

5. defibrylacja 360 J w ciągu 30 - 60 sekund;

6. rozważyć podanie leku drugiego rzutu + defibrylacja 360 J w ciągu 30 - 60 sekund od kolejnej dawki (schemat : lek - strzał, lek - strzał);

ROZKOJARZENIE ELEKTROMECHANICZNE:

1. prowadzić czynności resuscytacyjne, zaintubować, zapewnić dostęp do żyły;

2. zdiagnozować przyczyny odwracalne, takie jak :

• zawał serca

• zator tętnicy płucnej

• tamponada

• hipoksja

• hipowolemia

• hiperkalemia

• odma opłucnowa

• kwasica metaboliczna

• zadławienie

• epinefryna - 1 mg co 3-5 minut, rozważyć podanie dużych dawek epinefryna - leki drugiego rzutu;

• atropina - 1 mg co 3-5 minut do dawki maksymalnej 0,04 / kg masy ciała w razie utrzymywania się bradykardii;

• rozważyć podanie dwuwęglanów w dawce 1mg / kg masy ciała, jeżeli u pacjenta występuje hiperkalemia; podejrzewamy zatrucie trójcyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi lub zatrzymanie krążenia przedłuża się;

ASYSTOLIA:

1. prowadzić czynności resuscytacyjne, zaintubować, zapewnić dostęp dożylny;

2. rozważyć wykonanie defibrylacji ze względu na możliwość niskowoltowego migotania komór;

3. rozważyć włączenie elektrostymulacji (przez skórnej / bezpośrednio dożylnej) jeżeli zatrzymanie trwa dłużej niż 20 minut;

4. epinefryna 1 mg co 3-5 minut lub w dużych dawkach - leki drugiego rzutu;

5. epinefryna 1 mg co 3-5 minut do max. dawki 0,004 µg / kg masy ciała;

1

---