Uczeń odporny a uczeń wysokiego ryzyka.
Odporność to cecha, która pomaga uniknąć, zminimalizować lub pokonać podmiotowi czynniki ryzyka. Sprawia, że w sytuacji stresu czy niepowodzeń, młody człowiek nie podejmuje zachowań problemowych.
Charakterystyka odporności:
Kompetencje społeczne manifestujące się w formie zachowań prospołecznych (uczeń buduje i utrzymuje zdrowe relacje z innymi ludźmi).
Dobrze rozwinięte umiejętności rozwiązywania problemów (umiejętność rozpoznawania wpływów społecznych, analizy rzeczywistości, posiadanie wyobraźni
i inicjatywy).
Autonomia (działanie zgodne z poczuciem własnej tożsamości).
Zaangażowanie religijne (praktyki religijne, życie zgodne z wartościami).
Poczucie sensu życia (uświadamianie sobie celowości istnienia i optymistycznego podejścia do przyszłości).
Podstawy odporności budowane są w rodzinie. Kluczową rolę pełnią czynniki:
- relacje rodzinne (dobre relacje z rodzicami motywują dziecko do nauki, bardziej się angażują);
- rodzicielskie modelowanie (gdy rodzice prezentują dobre zachowania, również i dzieci skłonne są do takich właśnie zachowań);
- rodzicielska kontrola (rodzice znają swoje dzieci i kontrolują ich życie w sposób adekwatny do ich wieku);
- klimat rodzinny (wsparcie, troska i ciepło ze strony rodziców).
Również szkoła oddziałowuje na wzmacnianie i rozwijanie odporności u dzieci.
Uczeń wysokiego ryzyka:
- jednostka, która nie ukończyła 21 roku życia i w której życiu lub zachowaniu przejawiają się zachowania problemowe (np. nadużywanie przez rodziców alkoholu, doświadczenie równych form przemocy, niepowodzenia szkolne, używanie środków odurzających, ucieczki z domu, inne).
Wolontariat młodzieżowy jako element działań profilaktycznych
w środowisku szkolnym.
Wolontariat młodzieżowy polega na wspomaganiu działania profilaktycznego przez przeszkolonego nastolatka. Wolontariusz pełni funkcję pomocniczą, pracuje bezpłatnie, dobrowolnie i społecznie użytecznie. Taki wolontariat dostarcza młodemu człowiekowi okazję do rozwoju zdolności i indywidualności, podejmowania działań w celu pomagania innym oraz czerpania satysfakcji z przydatności osobom zagubionym.
Uzasadnienia korzystania z wolontariatu młodzieżowego:
Uzasadnienia rozwojowe (w okresie dojrzewania dużą rolę odgrywa środowisko rówieśnicze, ważne jest, by te wpływy sprzyjały rozwojowi, w dojrzewaniu trwa budowanie własnej tożsamości, ważne jest, by nastolatek doświadczał własnej zaradności i skuteczności);
Uzasadnienia społeczne (wolontariat uczy zachowań prospołecznych, promuje aktywność, rozwija zaangażowanie w życie społeczne oraz buduje postawę odpowiedzialności za pomoc drugiemu człowiekowi):
Uzasadnienia ekonomiczne (nastolatek czerpie osobistą satysfakcję i doświadczenia).
Warunki skuteczności młodzieżowych wolontariuszy.
Odpowiednie przygotowanie środowiska (szkoła powinna sprzyjać pozytywnym relacjom rówieśniczym, zachęcając uczniów do uczestnictwa w programie, wspierając program finansowo).
Monitorowanie pracy (funkcję taką powinien pełnić koordynator programu - kompetentny dorosły, powinien posiadać wiedzę nt. procesów rozwojowych).
Superwizja działań młodzieżowych wolontariuszy (jako wolontariusz istnieje możliwość kontaktu z osobami z grup ryzyka i dysfunkcjonalnymi, co może doprowadzać do kryzysów, dlatego potrzebuje on konsultacji ze specjalistą z zakresu kontaktu pomocnego).
Ewaluacja (powinna uwzględniać nie tylko zmiany wynikające z działania programu, ale
i zmiany rozwojowe wolontariuszy).
Istnieją również zagrożenia dla młodych wolontariuszy:
Instrumentalne traktowanie przez dorosłych.
Negatywna presja rówieśnicza.
Niechętne postawy profesjonalistów.
Nieadekwatność celów i zadań stawianych przed nastolatkami w zestawieniu z ich rozwojowymi uwarunkowaniami (cele skonstruowane przez dorosłych, a nie z poziomu młodzieży).
Budowanie koalicji środowiskowej.
Nie można odizolować środowiska szkolnego od lokalnej społeczności. Uczniowie przynoszą do szkoły wszystkie problemy lokalnej społeczności oraz wynoszą na zewnątrz to, czego doświadczają w szkole. Dlatego współdziałanie szkoły ze środowiskiem jest konieczne.
Przykłady:
- współpraca szkoły i placówek ochrony zdrowia (zjednoczenie działań w ograniczaniu problemów zdrowotnych i społecznych);
- współpraca szkoły z organizacjami kultury (poszerzanie kręgu odbiorców, przekazywanie dorobku kultury);
współpraca szkoły z innymi placówkami edukacyjnymi (zjednoczenie wysiłków wychowawczych i profilaktycznych).
Ważne jest, aby to współdziałanie było partnerskie (sojusz zawarty w celu podnoszenia jakości życia młodego pokolenia w lokalnej społeczności).
We współpracy powinni wziąć udział:
- przedstawiciele lokalnej społeczności;
- organizacje wspierające współdziałanie (najczęściej placówki szk. wyższego);
- sponsorzy i agencje rządowe.
Równie ważne są warunki wyjściowe takiego współdziałania, jak i postawy i styl działania osób, które mają ze sobą współdziałać.
za: Z. Gaś, „Profilaktyka w szkole”, WSiP, Warszawa 2006