Bogusław Włodawiec
Geneza nerwic i psychoterapia
Przyczyny nerwic da sie sprowadzic na ogol do jednej z trzech: konfliktu miedzy dwiema sprzecznymi wartosciami czy potrzebami, deficytu opieki rodzicielskiej w dziecinstwie lub nieodreagowanego urazu.
Typowe przyklady nieswiadomych konfliktow to konflikt miedzy uczuciem zlosci a wpojona norma moralna zakazujaca odczuwania zlosci, miedzy reakcjami seksualnymi a wpojonym zakazem odczuwania podniecenia seksualnego, miedzy pragnieniem bycia w centrum uwagi a nakazem skromnosci, miedzy pragnieniem usamodzielnienia sie i odseparowania od matki a poczuciem obowiazku poswiecenia sie dla niej, miedzy zainteresowaniem plcia przeciwna a potepianiem jej za krzywdy doznane od rodzica tejze plci, miedzy uczuciem rozpaczy a zakazem placzu. Konflikty te sa nieswiadome, co oznacza, ze osoba, ktora je przezywa nie moze racjonalnie rozwazyc argumentow za i przeciw, ani podjac zadnej decyzji w tej sprawie, bo nie zauwaza problemu, ani nie jest swiadoma faktycznie przezywanych uczuc. Wypiera je ze swiadomosci ("nic nie czuje"), zamienia je na inne uczucia (najczesciej lek, irytacje lub zmeczenie), lub interpretuje falszywie.
Zaniedbywanie dziecka moze miec wiele form, ktore daja sie sprowadzic do braku milosci lub braku dyscypliny. W przypadku zaburzen nerwicowych dyscyplina bywa zbyt surowa. Nakladane wymagania sa w jakiejs dziedzinie sprzeczne z naturalnymi potrzebami dziecka tak dalece, ze staja sie niemozliwe do wypelnienia. Ponadto milosc rodzicielska moze byc warunkowa - uzalezniona od spelnienia wymagan. Dziecko moze tez byc niekochane, pomimo wypelniania wobec niego podstawowych funkcji opiekunczych - karmienia, ubierania, leczenia. Niechec do dziecka moze wyrazac sie brakiem czasu i uwagi dla niego, unikaniem kontaktu fizycznego, upokarzaniem. Trzeba jednak zaznaczyc, ze nie mniej szkodliwe jest ustanowienie dziecka najwazniejsza osoba w rodzinie, spelnianie wszelkich jego zachcianek oraz zaprzeczanie przezywaniu jakichkolwiek negatywnych uczuc wobec niego.
Typowe urazy z dziecinstwa to nie ukojone traumatyczne wydarzenia, jak doznawanie lub bycie swiadkiem przemocy w rodzinie, dlugie odosobnienie w szpitalu, utrata rodzica, wszelkiego rodzaju naduzycia seksualne lub emocjonalne ("jak bedziesz duzy to zbudujesz mi dom, zeby wynagrodzic mi krzywdy doznane od tatusia"), ktorym towarzyszy tlumienie wszelkich tendencji do odseparowywania sie ("nie wychodz na podworko, bo cie lobuzy pobija").
Nerwice moga objawiac sie na wiele sposobow; poprzez objawy somatyczne takie jak bole glowy, zoladka, serca, kregoslupa, gardla, zawroty glowy, omdlenia, uderzenia zimna lub goraca, nadmierna potliwosc, drzenia konczyn, kolatanie serca, skoki temperatury lub cisnienia, zmiany ukrwienia skory, biegunki; poprzez natrectwa takie jak przymus powtarzania okreslonych czynnosci czy gestow, natretne mysli, trudnosci w koncentracji uwagi, uczucia takie jak ciagle zmeczenie lub irytacja, nieokreslony niepokoj albo lek wobec okreslonej klasy przedmiotow czy sytuacji (np. lek przed autobusami, wysokoscia, otwartymi przestrzeniami, tlumem, podrozowaniem, malymi pomieszczeniami, ostrymi narzedziami, pajakami itp.) Moze towarzyszyc im poczucie niskiej wartosci i dazenia do kompensowania go szczegolnymi osiagnieciami, czy nadmiernym zaangazowaniem w prace.
Nasilenie tych objawow podlega wahaniom, niekiedy ustepuja one samoistnie, by powrocic po pewnym czasie. Diagnoze rozpoczyna sie zazwyczaj od badan lekarskich, w celu wykluczenia schorzen somatycznych, mogacych powodowac podobne objawy (np. w przypadku dolegliwosci sercowych kardiolog winien najpierw wykluczyc chorobe serca na podstawie elektrokardiogramu). Po wykluczeniu chorob somatycznych pacjent kierowany jest do poradni zdrowia psychicznego, gdzie psycholog lub psychiatra przeprowadza wstepny wywiad, trwajacy jedna godzine. Niekiedy charakter objawow metaforycznie wyraza istote problemu, w innych wypadkach pozwala sie jej domyslec czas i okolicznosci wystapienia objawow, spowodowane nimi zmiany w zyciu danej osoby, a czasem nawet sam wyglad i zachowanie w kontakcie z psychoterapeuta. Psychoterapia nerwic polega na ogol na interpretacji i wyjasnieniu istoty konfliktu, uwrazliwianiu na przezywane emocje, zmianie destrukcyjnych przekonan dotyczacych wlasnej osoby i relacji z ludzmi, pomocy w budowaniu autonomicznego systemu wartosci, cwiczeniu nowych zachowan, dostarczeniu nowych, leczacych doswiadczen w relacji z terapeuta lub grupa terapeutyczna, odreagowywaniu urazow oraz uczeniu zaspokajania w doroslym zyciu deficytow emocjonalnych z dziecinstwa. W zaleznosci od glebokosci zaburzenia leczenie takie trwa od jednej do kilkudziesieciu sesji indywidualnych lub grupowych, odbywajacych sie raz w tygodniu. Krocej, bo kilka tygodni trwa leczenie na oddziale nerwic w szpitalu, wowczas jednak sesje sa dluzsze i odbywaja sie codziennie. W czesci przypadkow, by zlagodzic objawy dezorganizujace zycie pacjenta, lekarz psychiatra przepisuje leki uspokajajace lub przeciwlekowe . Jest to regula wobec osob nie zmotywowanych do psychoterapii. W niektorych osrodkach leczenie farmakologiczne jest jedyna dostepna oferta terapeutyczna.