34. Rola demografii historycznej dla rekonstrukcji obrazu kultury.

O przyroście naturalnym: społeczeństwo i demografia.

Pierre Chaunu stwierdza, że Europa Oświecenia nie zaistniałaby bez gwałtownego przyrostu naturalnego (podwojenie ludności około 1800r). Jest to punkt wyjścia do dziesięciokrotnego wzrostu ludności w Europie w ciągu trzech stuleci i stopniowej europeizacji świata.

Jak stwierdza Chaunu jest to wynik kojarzenia się par i ich twórczego trudu oraz wzrostu długości ludzkiego życia. Głównym źródłem wiedzy na temat ruchów demograficznych są akta parafialne wyzwolone od przeznaczenia religijnego i wciągane w służbę stanu cywilnego:

• Trzy klucze do dawnej demografii - celibat, wiek zamążpójścia kobiet oraz interwał intergenetyczny

• Celibat jest arystokratycznym rozwiązaniem sprawy i jest to głównie celibat kościelny

• Dla świeckich bardziej charakterystyczny jest celibat czasowy - czyli późny wiek zawierania małżeństwa

• Średnia wieku zamążpójścia ok.25-27 roku życia

• Wykorzystywano tylko 40-60% zdolności prokreacyjnych.

Specyfika społeczeństwa europejskiego os 2/5 do 3/5 panien i wdów w krajach chrześcijańskich. Cecha charakterystyczna to zmiana demograficzna. W Europie jest także szybki rytm o zmniejszonej (…) okresu w stosunku do innych kontynentów. Interwał intergenetyczny to okres pomiędzy ciążami wynoszący zależnie od obszaru - 22-23 miesiące do 35-37 miesięcy. Takie duże różnice wynikają ze sposobu odżywiania, zmęczenia mięśniowego i nerwowego, wieku matki oraz długości karmienia piersią poprzedniego dziecka. Kombinacja tych zmiennych daje w konsekwencji okres braku miesiączki po porodzie. Częstotliwość stosunków seksualnych zależy od wieku męża, czasu trwania małżeństwa, odżywienia, zmęczenia mięśni i nerwów, nie można zapomnieć o czynnikach kulturalnych i środowiskowych. Na koniec trzeba wziąć porody zakończone poronieniem (w społeczeństwach gdzie kobieta ciężko pracuje- jest to ok. 1/3 ciąż) oraz wszelkie możliwe wówczas sposoby zapobiegania ciąży czy jej przerywania.

Drugim powodem wzrostu demograficznego jest dłuższy okres życia między 1680 - 1789 r 10% dzieci przekracza próg pierwszego roku życia. Spada o 10% liczba zgonów przed dojściem do wieku młodzieńczego. W Anglii śmiertelność dzieci przed 5 rokiem życia spada o 30% dzięki zasadom czystości, higieny życia i oszczędzaniu się matek podczas ciąży.

W społeczeństwie świata zamkniętego, gdzie mężczyzna musi czekać, a ojciec umarł i zostawiał mu ziemię, o małżeństwie nie mogli decydować rodzice. Do 25 roku życia potrzebna jest ich zgoda, ale przed 25 rokiem życia żeniono się rzadko lub wcale. Około 30 roku życia większość ludzi jest już sierotami i małżeństwo jest sprawą konwenansu, pociągu, spokojnego uczucia (w którym seks i namiętność odgrywają skromną rolę). Wchodzenie w stan małżeński można dziś badać dzięki instytucji zezwolenia na zawarcie małżeństwa - kontrola kościoła. Zezwolenia udziela biskup w przypadku pokrewieństwa lub powinowactwa (rodzina chrzestna - ta forma pochodzi jednak z tradycji ustnej).

Głęboka nieufność do spraw seksualnych miała zapobiegać mnożeniu się par - kanonicy głoszą tradycję ustną,. Dzięki zezwoleniom wiemy o motywach zawierania małżeństw. W przypadku chłopów dobieranie się małżonków jest sprawą osobistą, słowo miłość pojawia się dopiero w 1780 roku, Poszukiwane zalety u małżonka to krzepkie zdrowie i brak kalectwa.

Pożytki płynące ze wzrostu demograficznego (zaistniałe w epoce Oświecenia)

• Napęd gospodarczy

• Rewolucja przemysłowa (mechanistyczna)

• Alfabetyzacja - epoka książek i dekretów

• Oświecenie umysłu

• Kosmopolityzm epoko oświecenia - wiek turystyki

• Wenecja stolicą sztuki i estetyki

• Wynalazek radła pozwala na większą uprawę ziemi

• Dłuższe życie (średnia 60 lat) bo tworzy się kordony sanitarne; dbałość o higienę

• Płodozmian i trójpolówki

• Planowanie rodziny, dbałość o kobiety w ciąży

• Mniejsza śmiertelność noworodków

• Wzrost ludności miejskiej => wzrost rzemieślnictwa i wyrobów

• Ograniczenie epidemii, mniejsza śmiertelność

• Postęp medyczny, profilaktyka

• Ogrzewane domy - zniwelowanie wilgoci

• Racjonalizm - libertynizm

• Pierwsze Encyklopedie

• Rozwój sztuki epistolarnej

• Ekspansja idei Kartezjusza

• Rozwój komunikacji

• Nie inwestuje się w śmierć

---