Przejawy rozwoju poznawczego w dorosłości
zieba.thomas@gmail.com
Brzezińska A. „Psychologiczne portrety człowieka”
Harwas - Napierała B.,Trempała J. „Psychologia rozwoju człowieka, t.2”
Wczesna dorosłość (od 20-23 do 35-40):
Wczesna dorosłość jest okresem szczególnej wrażliwości i niezwykłej gotowości do uczenia się. Młodzi dorośli osiągają nowe właściwości myślenia, które według badaczy są wyrazem ukształtowania się tzw. struktur postformalnych (struktur, które nie odwołują się jedynie do czystej logiki, ale również do aspektu treściowego - pragmatyki życia codziennego). Zapewnia to optymalne funkcjonowanie poznawcze.
Zwraca się uwagę na takie właściwości jak relatywizm, struktury dialektyczne, odkrywanie problemów oraz operacje systemowe..
Relatywizm polega na zrozumieniu, iż wiedza zależy od subiektywnych doświadczeń i punktu widzenia jednostki. Pierwszy badacz: Perry,
Struktury dialektyczne pozwalają z kolei wytłumaczyć takie cechy rzeczywistości, jak nieustanna zmienność i sprzeczność, co w Piagetowskim myśleniu formalnym nie miało miejsca. Badacz: Basseches,
Kolejną właściwością jest oraz spostrzeganiu problemów w innym świetle. Badaczka: Arlin. odkrywanie problemów, które pomaga w tworzeniu nowych rozwiązań
Operacje systemowe, które określone są na zbiorze operacji formalnych prowadzą do nowego sposobu umysłowej reprezentacji rzeczywistości.Badacze: Richards i Commons. Autorzy Ci wyróżniają również operacje metasystemowe (operacje na systemach) i paradygmatyczne (operacje na metasystemach), ale dotyczą one jedynie wąskiego wycinka osób dorosłych, którzy poddawani są ciągłemu treningowi.
Średnia dorosłość (od 35-40 do 55-60):
Mimo panującego przekonania o nieuchronności zmniejszania się wraz z wiekiem możliwości poznawczych sprawność intelektualna człowieka dorosłego wcale nie musi ulegać dratsycznemu osłabieniu. Osoby, które aktywnie zdobywają nowe doświadczenia, mają rozwiniętą motywację do ciągłego uczenia się oraz cieszą się dobrym zdrowiem, nie wykazują spadku poziomu inteligencji (Schai, 1983).
W wieku średnim większość osób podtrzymuje, a nawet odnotowuje lepsze wyniki, gdy badamy zdolności wykorzystywane w zadaniach często wykonywanych. Jest to efekt wyspecjalizowania się osób w danym obszarze. Cechami wyspecjalizowania są:
Automatyzacja - brak pełnego uświadomienia sobie wiedzy i procesów leżących u podstaw przetwarzanych informacji, co pozwala uwolnić uwagę do wykonywania innych czynności, pozwala też być wrażliwszym na nowe, nieoczekiwane informacje
Inny jakościowo sposób myślenia - łatwość aktualizowania potrzebnych informacji i dostrzegania prawidłowości, precyzja w konceptualizacji problemów, rozpatrywanie problemu w szerszym kontekście, z wielu możliwych perspektyw
Uwarunkowanie doświadczeniem - rozwój systemów wiedzy eksperckiej pozostaje w związku z wiekiem i doświadczeniem
Specjalizacja - szczególny poziom kompetencji w zakresie umiejętności specyficznych dla dziedziny, w której dana osoba jest ekspertem
W okresie dorosłości skłaniamy się bardziej do sposobu myślenia pragmatycznego, przydatnego do rozwiązywania problemów codziennych. W zakresie zdolności pamięciowych objawia się to organiczniem dbałości o szczegóły, by lepiej zapamiętać znaczenie całej sytuacji lub wnioski z niej płynące.
Paul Baltes podkreślił z kolei, że rozwój inteligencji w dorosłości nie dotyczy formalnych struktur inteligencji, natomiast określa go proces doskonalenia oraz transformacji systemów wiedzy. Wynikiem tego procesu jest mądrość - wiedza odnosząca się do ważnych dla człowieka kwestii i problemów, składających się na pragmatykę życia. Wiedza ta ma dwojaki charakter:
faktualno-proceduralny - dotyczący problemów i zadań oraz procedur ich rozwiązania
ewaluatywny - pozwalający trafnie rozpoznać i ocenić znaczenie poszczególnych życiowych spraw
Późna dorosłość (po 55):
W starości zmiany w zakresie strategii poznania polegają na zwiększeniu się udziału myślenia relatywistycznego oraz kontekstualno-dialektycznego w rozwiązywaniu problemów.
To co istotne dla późnej dorosłości to osiąganie integracji i jedności między logiczno-rozumową sferą poznania, a sferą intuicyjno-emocjonalną.
Integrowanie się struktur psychicznych może prowadzić do wyłonienia się najwyższej formy poznania - poznania transcendentalnego (Pascual-Leone), tzn. zdolności do myślenia wolnego od przedstawień świata rzeczy, znanych schematów rozumowania oraz od osobistych zaangażowań.
Stopniowo pogorszeniu ulega poziom pamięci oraz funkcje sfery intelektualnej, ale warto zapamiętać, że wiedza skrystalizowana utrzymuje się na stałym poziomie.