III cykl koniunkturalny Kondratiewa 1896

III cykl koniunkturalny Kondratiewa 1896 - 1940

1. Czynniki polityczne

- rywalizacja polityczna, kolonializm, zbrojenia, wojny

2. Czynniki gospodarcze

- rozszerzanie się rynków (nowe produkty,) / wzrost zamożności społecznej → klasa średnia → popyt na dobra trwałego użytku

- koncentracja produkcji i kapitału sprzyjająca wprowadzaniu nowych (zazwyczaj kapitałochłonnych) technologii

- niskooprocentowane, długoterminowe kredyty inwestycyjne/ kapitał finansowy/, rola spółek akcyjnych i z o.o. w gromadzeniu kapitału i podejmowaniu produkcji w nowych przemysłach / rewolucja menedżerska

- pojawienie się wielkoseryjnej produkcji wykonywanej w systemie potokowym

3. Czynniki naukowo - techniczne

- przełom naukowo - techniczny / nauka w służbie gospodarki / nowe: źródła energii, środki napędu i wytwarzane sztucznie substancje

- liczne wynalazki z dziedziny chemii, elektryczności i nowych silników

II Wytwórczość - przemysły wiodące III cyklu

1. Przemysł chemiczny

- 1827 F.Wöhler - synteza amoniaku/ 1838 L.Daguerre - substancje i materiały światłoczułe/ 1840 - Ch.Goodyear - wulkanizacja kauczuku (guma) / 1863 E.Solvay - soda amoniakalna (mydło i środki piorące)/

- chemia organiczna → destylacja węgla i smoły pogazowej (benzen, naftalina, anilina, alizaryna i.in.) → barwniki i leki

- nawozy sztuczne - 1845 potasowe / 1875 fosforowe/ ok. 1900 i po 1912 (azot z powietrza) azotowe

- włókna sztuczne - 1870 celuloid, 1889 w. wiskozowe,1909 bakelit

- wydobycie i przetwórstwo ropy naftowej - 1853 J.Łukasiewicz, 1855 B.Silliman destylacja ropy → nafta i smary, 1908 - 1912 kraking, wiele frakcji

2. Przemysł elektryczny

- produkcja i przesyłanie prądu: 1831 M.Faraday - prądnica i silnik elektryczny/ 1875 - 1880 T.A.Edison - generator prądu, sieć elektryczna, żarówka i in. / E.W.Simens - silniki elektryczne i napęd elektryczny/ 1887 N.Tesla - transformatorowanie wielofazowe prądu / 1889 S.Ferranti - generatory wysokiego napięcia

- wykorzystanie prądu

- w łączności: 1838 telegraf Morse'a / 1876 A.Bell - telefon / 1879 E.W. Simens - tramwaj /1888 - H.Hertz - fale elektromagnetyczne / 1896 G.Marconi - radio (telegraf bez drutu)/ 1904 J.Fleming - lampa katodowa / 1920 - radio / 1925 - J.Baird - telewizja

- w przemyśle - do oświetlania, napędu maszyn, transportu / 1886 elektroliza tlenku glinu/ elektrolityczna dysocjacja cieczy/ otrzymywanie chloru, magnezu, miedzi i cynku

3. Przemysł nowych silników

- silnik elektryczny - M.Faraday, E.W.Simens, M.Doliwo - Dobrowolski

- silnik spalinowy - 1860 Etienne Lenoir - gazowy dwusuwowy / 1876 Nikolas Otto - gazowy czterosuwowy / 1885 Carl Benz - czterosuwowy benzynowy / 1893 Rudolf Diesel - silnik wysokoprężny

- ( płyn wybuchowy Benza = benzyna) → zapłon elektryczny - Werner Siemens / system smarowania i uszczelniania - Gottlieb Deimler)

- turbina parowa - 1880 - 1890 - Carl De Laval, Charles Curtis, Charles Parson,

- zastosowanie: przemysł, żegluga, samochód ( 1885 - 1886 G.Deimler, 1885 C.Benz / razem od 1926 r./ 1892 H.Ford / → Emil Jellinek 1901 → narodziny przemysłu we Francji / samolot ( 1903 - O. i W. Wright, 1909 Fr. Bleriot

- dominacja transportu zbiorowego → kolej (nasycenie sieci) i żegluga morska (parowce i motorowce - rozwój)

- rozwój mechanicznego transportu indywidualnego → samochód (pow- szechny w USA) → transport „od drzwi do drzwi” → budowa dróg przystosowanych do ruchu samochodowego → pierwsze autostrady (Włochy, USA, Niemcy) → rozwój przedmieść i przeniesienie fabryk poza centrum

- początki transportu lotniczego (sterowce, samoloty → poczta i ludzie)

- upowszechnianie łączności indywidualnej (telefon) i zbiorowej (radio)

- stan ograniczonej konkurencji - do 1914 r oligopol nieustabilizowany, po 1918 oligopol ustabilizowany

- w miejsce konkurencji cenowej pojawia się konkurencja poza cenowa

- zmienny stopień ingerencji państwa w gospodarkę - 1896 - 1914 i 1920 - 1930 niski, 1914 - 1918 i 1930 - 1939 wysoki / kolonializm i interwencjonizm (keynsizm)

- pojawiają się firmy dużych i gigantycznych rozmiarów w przemyśle i finansach → porozumienia monopolistyczne: monopol, / kartel, syndykat / koncern - trast / holding (np. Standard Oli Co., Krupp A.G., AEG, GM, GE, Mitsui

- wysoki poziom konsumpcji w 1914 r. → porównywalny osiągnięto dopiero w 1939

- dalszy wzrost obrotów w handlu międzynarodowym - gospodarka światowa

- do 1914 - ostra, wspierana przez państwo konkurencja gospodarcza, kolonializm, damping, bariery celne → przyczyna wojny

- międzynarodowe porozumienia monopolistyczne: 1903 transport morski, 1904 szyny kolejowe, 1911 stal, 1926 miedź i stal, 1928 ropa naftowa, 1929 koncern zapałczany I.Kreugera

- 1918 - 1929 - pozorny liberalizm, izolacja USA

- po 1929 r. dezintegracja międzynarodowego podziału pracy, autarkia

3. Siła robocza i płace

- w fazie koncentracji produkcji nadmiar siły roboczej / następnie względna równowaga z wyjątkiem wojny (niedobór) i kryzysów (nadmiar)

- płace robotników rosną nieznacznie lub maleją

- wydajność pracy rośnie szybciej niż płace

- w związku z ograniczeniem konkurencji utrzymują się na niezmienionym poziomie lub rosną - zyski monopolistyczne

- 1890-1891 / 1900 - 1901 / 1907 - 1908/ 1914 - / 1920 - 1921/ 1929 - 1933/ 1937

- koncentracja w warunkach oligopolu nieustabilizowanego sprzyjała wprowadzaniu nowoczesnych technologii i większej sprawności rynku

- mechanizm rynkowy się usztywnia ale nie zanika, jest mniej firm ale konkurencja istnieje

- przejście od oligopolu nieustabilizowanego do oligopolu ustabilizowanego zakończyło proces modernizacji → przegrzanie gospodarki →Wielki Kryzys Gospodarczy

- obniżki płac i wzrost cen - zmniejszanie popytu konsumpcyjnego

- wzrost znaczenia państwa (szczególnie w czasie wojny i po 1930): ustawodawstwo socjalne, wzrost podatków pośrednich i dochodowych → interwencjonizm gospodarczy → narastanie tendencji autarkicznych w gospodarce