Historia Gospodarcza - jest nauką zajmującą się badaniem wszelkich przejawów działalności gospodarczej człowieka i społeczeństw w przeszłości oraz związanych z nią zjawisk i procesów.

Historia gospodarcza jest nauką społeczną leżącą na pograniczu nauk historycznych i ekonomicznych, stanowiąc integralną część obu tych dyscyplin. Jej przedmiot badań jest identyczny z przedmiotem badań ekonomii.

Historia gospodarcza jest nauką interdyscyplinarną i często odwołuje się do innych dyscyplin naukowych takich jak:

· Ekonomia

· Historia doktryn ekonomicznych i politycznych

· Historia polityczna

· Historia prawa

· Demografia historyczna

· Historia nauki i techniki

· Socjologia

· Psychologia społeczna

· Historia kościoła

· Historia sztuki

Przedmiot wykładu - Powstanie i funkcjonowanie kapitalistycznej gospodarki rynkowej w epoce industrialnej. (od XVI do XX wieku)

Zakres badań Historii Gospodarczej

1. Geneza i dzieje systemów gospodarczych (feudalizm, kapitalizm, socjalizm)
2. Dzieje poszczególnych działów gospodarki (rolnictwo, przemysł, handel, instytucje gospodarcze itd.)
3. Stosunki społeczne powstające na tle ekonomicznym (chłopi, szlachta, rzemieślnicy, kupcy, robotnicy, klasa średnia
4. Procesy tworzenia i wielkość dochodu społecznego, czyli: rozmiar sił wytwórczych (osadnictwo, rolnictwo, siła robocza); / wydajność pracy (w tym postęp techniczny); / ruch dochodu społecznego (obrót towarowy); / rozwój wszelkiego rodzaju usług (np. transportu);
5. Procesy podziału dochodu społecznego, czyli: dynamika i struktura zaludnienia (demografia historyczna); / struktura własności środków produkcji; / rozwój gospodarki rynkowej (ceny, rynek); / wpływ podziału dochodu społecznego na rozwój gospodarczy.


Główne pytania badawcze dotyczącerozwoju gospodarczego.
Od czasów Adama Smitha badacze (historycy gospodarczy i ekonomiści) próbują dać odpowiedź na wiele pytań dotyczących rozwoju gospodarczego świata.
1. Jaka jest "natura i przyczyna bogactwa narodów"? Jak osiąga się dobrobyt w skali kraju czy kontynentu?
2. Dlaczego istnieje i z biegiem czasu pogłębia się dysproporcja między bogatymi i biednymi krajami?
3. Dlaczego w pewnym okresie (przełom XVIII i XIX w.) doszło do wyłonienia się w zachodniej Europie i w Ameryce Północnej takiej grupy bogatych?
4. Czy istnieje gotowa recepta na rozwój gospodarczy i osiągnięcie dobrobytu przez biedne kraje i regiony? (Ekonomiści)


Ekonomiści rozróżniają pojęcie wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego. Wzrost oznacza przyrosty globalnej produkcji dóbr i usług i bywa mierzony wielkością produktu narodowego (GNP) na 1 mieszkańca (per capita). Rozwój ekonomiczny jest pojęciem szerszym i oznacza poza wzrostem również trwałe zmiany strukturalne w gospodarce (np. przejście od modelu gospodarki rolnej do przemysłowej).

Historia gospodarcza bada rozwój gospodarczy, gdyż interesują ją wszystkie jego czynniki, a mianowicie: ludność, zasoby (naturalne i kapitałowe), przemiany w zakresie systemu gospodarczego (feudalizm, kapitalizm), organizacji pracy (postęp techniczny) i instytucji społecznych (państwo, struktury społeczne, ideologia, religia, system edu¬kacji).


Według Josepha Schumpetera:

Zasadnicze pola analizy ekonomicznej to: historia gospodarcza, statystyka, teoria ekonomii i socjologia ekonomiczna.

„Chciałbym to natychmiast zadeklarować, że gdybym od nowa rozpoczynał karierę ekonomisty i powiedziano by mi, że mogę studiować tylko jedno z pól analizy ekonomicznej, wybrałbym historię gospodarczą”

Ponieważ:

- przedmiot badań ekonomii jest określony historycznie (nie zrozumiemy teraźniejszości bez poznania jej genezy)

- analiza historyczna jest najlepszą metodą zrozumienia jak ekonomiczne i nieekonomiczne zjawiska są ze sobą powiązane

- większość zasadniczych błędów popełnianych w analizie ekonomicznej wynika z braku doświadczenia w studiach historycznych

Przełomowe znaczenie epoki industrialnej

Istota zmian w epoce industrialnej - stworzenie systemu ciągłego wzrostu gospodarczego zwanego kapitalizmem i przejście od nędzy do dobrobytu. W tym m.in.:

- ukształtowanie się i funkcjonowanie mechanizmu bezustannego odkrywania i wprowadzania w życie innowacji w sferze wytwórczości, transportu i rynku przyczyniających się do wzrostu gospodarczego

- ucieczka przed głodem (rewolucja agrarna)

- ucieczka przed chorobami (nowoczesna medycyna)

- ucieczka przed śmiercią (wydłużenie życia)

- ucieczka przed myśleniem magicznym i analfabetyzmem (rozwój nauki i oświaty)

Kapitalistyczna gospodarka rynkowa

System społeczno - gospodarczy oparty na prywatnej własności, wolności osobistej i swobodzie zawierania umów, w którym procesy gospodarcze są regulowane w dominującym stopniu przez rynki: dóbr, usług, pracy i kapitałowy.

Najważniejszą cechą odróżniającą kapitalizm od innych systemów społeczno - gospodarczych jest zdolność do ciągłego generowania i upowszechniania zmian (innowacji) we wszystkich sferach życia gospodarczego, społecznego i politycznego; zdolność do samomodernizacji (tj. umiejętność przezwyciężania tzw.: „wąskich gardeł”)

Ponadto w kapitalistycznej gospodarce rynkowej


- dominują: własność prywatna, Wolność osobista i wolność zawierania umów - stosunki osobiste (feudalizm) zostają zastąpione przez stosunki rzeczowe (interesy) oparte o zasadę wolności zawierania umów
- działalność gospodarcza ma charakter ciągły i służy osiągnięciu zysku a nie tylko zaspokojeniu potrzeb
- wszelka działalność gospodarcza zostaje podporządkowana kalkulacji pieniężnej, wszelkie składniki kosztów i zysków wyraża się w porównywalnej jednostce miary - w pieniądzu
- racjonalizm - gospodarka odrywa się od tradycji - cenę „sprawiedliwą” zastępuje cena rynkowa
- siła robocza staje się towarem który jest oferowany i kupowany na rynku
- W epoce industrialnej kapitalizm jest ściśle związany z maszynowym sposobem produkcji i fabryką jako metodą organizacji produkcji
- upowszechnia się produkcja towarów na sprzedaż za pieniądze, dla nieznanego z góry odbiorcy


Narodziny kapitalizmu były ściśle związane z:
• Stopniowym poszerzaniem sfery wolności osobistej i gospodarczej
• Rozwojem poza rolniczych gałęzi gospodarki
• Kumulacją kapitału i poszukiwaniem coraz bardziej dochodowych lokat
• Przełomem umysłowym i religijnym
• Rozwojem techniki

---