Ubezpieczenia można klasyfikować w zależności od przyjętego kryterium na:
Kryterium sfery działania (podstawowy podział ubezpieczeń) :
Ubezpieczenia społeczne - ...
Ubezpieczenia gospodarcze - ...
Kryterium przedmiotu ubezpieczenia:
Ubezpieczenia majątkowe
Ubezpieczenia osobowe
Następne kryterium dzieli ubezpieczenia na:
Ubezpieczenia na życie
Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe
Kryterium występowania swobody (lub jej brak) w nawiązywaniu stosunku ubezpieczeniowego:
Ubezpieczenia obowiązkowe
Ubezpieczenia dobrowolne
Kryterium źródeł prawa:
Ubezpieczenia morskie
Ubezpieczenia lądowe
Kryterium liczby podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową:
Ubezpieczenia indywidualne
Ubezpieczenia zbiorowe
Kryterium podmiotu ubezpieczenia:
Ubezpieczenia podmiotów gospodarczych
Ubezpieczenia ludności
Kryterium formy organizacyjno-prawnej oraz celu instytucji oferującej ubezpieczenia:
Ubezpieczenia komercyjne
Ubezpieczenia wzajemne
Kryterium zakresu terytorialnego świadczonej ochrony ubezpieczeniowej:
Ubezpieczenia w obrocie krajowym
Ubezpieczenia w obrocie międzynarodowym
MILENKA
Elementem warunkującym rozważania na temat ubezpieczeń w ekorozwoju jest pojęcie szkody ekologicznej. Nie ma jednolitej definicji szkody ekologicznej. B. Baranowskiej - Dutkiewicz definiuje szkodę ekologiczną jako „ negatywne skutki środowiskowe, spowodowane nadmiernym zanieczyszczeniem komponentów środowiska: powietrza, wody i gleby lub zmianami w ekosystemach, znajdujących się w zasięgu oddziaływania sprawcy”.
Obowiązująca w Polsce ustawa z 1990r. o działalności ubezpieczeniowej stwarza potencjalną możliwość kompensacji szkód ekologicznych w wyniku ubezpieczenia się podmiotów:
zagrożonych szkodami poniesionymi “przez siebie”:
majątkowymi - ubezpieczenia majątkowe,
osobowymi - ubezpieczenia osobowe;
zagrożonych odpowiedzialnością (cywilną), w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej lub posiadaniem mienia za poniesione “przez osoby trzecie” szkody:
majątkowe - ubezpieczenia OC,
osobowe - ubezpieczenia OC.
MILENKA
Charakterystykę ubezpieczeń ekologicznych poprzedzić należy przybliżeniem pojęcia ryzyka. Istnieje wiele różnych definicji ryzyka, w tym również ryzyka ekologicznego.
Ryzyko rozumiane jest jako potencjalna zmienność rezultatów czyli stan realnej rzeczywistości. Ryzyko jest kategorią obiektywną (niezależną od odbiorcy), kategorią subiektywną jest niepewność. Nie należy utożsamiać ryzyka z niebezpieczeństwem, które jest przyczyną lub źródłem strat.
Strata jest rozumiana tutaj jako finansowo wyrażona szkoda. Przez szkodę ekologiczną rozumie się następstwo naruszenia środowiska przyrodniczego, które prowadzi do uszczerbku czyjegoś mienia lub zdrowia, albo uniemożliwia niektóre z zastosowań środowiska.
Biorąc pod uwagę zakres obejmowanego ryzyka wyróżniamy:
ryzyko ekologiczne sensu stricto (ryzyko środowiskowe) to możliwość pogorszenia poziomu jakości środowiska, naruszenia równowagi przyrodniczej lub wystąpienia klęski żywiołowej
ryzyko ekologiczne sensu largo obejmuje ryzyko zdrowotne, kulturowe, materialne i finansowe.
Drugim z kryteriów ryzyka dotyczy charakteru zdarzeń losowych i wyróżnia się ryzyko:
przyrodnicze (elementarne) - kreowane przez samą przyrodę (ryzyko powodzi, ryzyko huraganu),
społeczne - kreowane przez działalność człowieka ( wyczerpania złóż, ryzyko związane z użytkowaniem sił przyrody).
Trzecim kryterium jest charakter szkód, które dzieli się ryzyko na:
osobowe (ryzyko choroby, utraty zdrowia)
majątkowe (ryzyko pożaru, ryzyko utraty plonów).
Podział na ryzyko pierwotne i wtórne jest również ważny;
pierwotne to ryzyko zrealizowania się niebezpieczeństwa ekologicznego (ryzyko zanieczyszczenia wody pitnej)
wtórne to ryzyko spowodowane pośrednio realizacją niebezpieczeństwa ekologicznego ( np. pogorszenie stanu zdrowia ludności, zatrucie ludzi spowodowane spożyciem skażonej wody).
Źródłami ryzyka ekologicznego mogą być:
korzystanie ze środowiska,
wprowadzenie zmian w środowisku,
działanie naturalnych sił przyrody
Do źródeł ryzyka ekologicznego zalicza się również ochronę środowiska, gdyż zastosowanie niektórych instrumentów prawno-administracyjnych może prowadzić do powstania szkody (np. uszczerbku dochodu, zwiększenia kosztów działalności).
MILENKA
Ubezpieczenia ekologiczne rozwijają się dynamicznie w krajach wysoko rozwiniętych. Można stwierdzić, że w Polsce zaczyna się tworzyć system ubezpieczeń ekologicznych, obejmujący ubezpieczenia od klęsk żywiołowych oraz ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody ekologiczne.
W związku z tym ubezpieczenia ekologiczne dzieli się na dwie podstawowe grupy: majątkowe i osobowe oraz odpowiedzialności cywilnej.
Ubezpieczenia majątkowe oferowane w Polsce w zakresie ryzyk ekologicznych obejmują ochroną ubezpieczeniową szkody powstałe głównie wskutek działania sił natury np.: gradu, uderzenia pioruna, silnej wichury, powodzi. Poszczególne zakłady ubezpieczeń oferują różny zakres ochrony ubezpieczeniowej, różnicując składki. Oferują one ubezpieczenie:
- w konstrukcji klasycznej polegającej na enumeratywnym wymienieniu ryzyk w ubezpieczeniu mienia od ognia innych zdarzeń losowych,
- w konstrukcji od wszystkich ryzyk ( All Risks) polegającej na jednoznacznym określeniu przedmiotu ubezpieczenia obejmującego najczęściej; budynki i budowle, wyposażenie, maszyny i urządzenia, towary, surowce i materiały oraz wartości pieniężne.
Jako przedmiot ubezpieczenia nie uwzględnia się natomiast środowiska naturalnego eksploatowanego przez podmiot. Z zakresu ubezpieczania wyłącza się szkody spowodowane długo trwałym działaniem powolnych procesów, działaniem energii jądrowej oraz innych elementów środowiska naturalnego.
MILENKA
Odszkodowanie za szkodę ustalane jest według następujących zasad:
winy (umyślna i nieumyślna) zwana tez zasadą ogólną odpowiedzialności
ryzyka
słuszności
Występują ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne.
Ubezpieczenia obowiązkowe określa ustawa. Ubezpieczający ma swobodę wyboru zakładu ubezpieczeń, natomiast zakład ubezpieczeń nie może odmówić zawarcia umowy ubezpieczenia, sam natomiast określa wysokość stawek taryfowych i składki ubezpieczeniowej. Ubezpieczenia obowiązkowe ustanawiane są, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że w razie zaistnienia szkód państwo musiałoby ponieść większość kosztów związanych z nimi.W Polsce obowiązkowe są ubezpieczenia:
Odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów
Ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych (majątkowe),
Odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego
Odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe
Odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami w transporcie morskim
MILENKA
Rynek ubezpieczeń ekologicznych w Polsce rozwija się powoli. Związane jest to z niską świadomością ekologiczna zarówno wśród ludzkości, jak i wśród podmiotów gospodarczych. Zwłaszcza wśród ludzkości wiejskiej istnieje przekonanie, że w razie katastrofy naturalnej, takiej jak powódź, i tak otrzymują pomoc od państwa. Wiele gospodarstw nie wykupuje nawet obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej. Związane jest to zapewne również ze złą kondycja finansową małych gospodarstw rolnych. Ludzie w Polsce zazwyczaj nie zdają sobie sprawy, że przysługuje im prawo o ubieganie się o odszkodowanie za szkody spowodowane przez przedsiębiorstwa.
Rozwój ubezpieczeń ekologicznych w Polsce jest nieunikniony. Ustawa Prawo ochrony środowiska oraz ustawa Prawo ubezpieczeniowe tworzą niezbędne ramy prawne do ich rozwoju. Należy pamiętać, że ubezpieczenia ekologiczne, zwłaszcza obowiązkowe, wpływają na koszty działalności podmiotów. Ich wprowadzanie powinno być stopniowe.