BRYTYJSKA XVII-WIECZNA REFLEKSJA ESTETYCZNA I LITERACKA (KATEGORIA GENIUSZU)

• Narodziny nowożytnej powieści angielskiej. okres stabilności w Anglii

• Myślano o kategorii geniuszu. Przedtem to „pozaludzki duch, działający jako jednostkowy stróż, pomagający jednostce lub domowi”. Renesans: „duch epoki, pokolenia”; XVIII w. - rodzaj odkrywczych ludzi, których talenty umożliwiły wybitne osiągnięcia.

• „Waloryzacja niestabilności” - widoczne w powieściach. Np. u W. Defoe - wykorzystanie klęski dla odniesienia sukcesu. Powstanie nowej powieści.

• Powstaje w filozofii kwestia, gdzie opór i przeciwstawienie się mu jest czymś dobrym. Jest lepsze od biernego życia (Hume)

• II poł XVIII w. → „indywidualne uzasadnienie szcześcia /sukcesu/ w życiu i handlu - indywidualny sukces, to sukces społeczny. 1747 (John Bayle) - wzniosłość ma wartości amoralne.

• Nowość - novell (nowela) - związek z wartością estetyczną.

Edward Young

• 1759 - wychodzi dzieło Edwarda Younga „Hipotezy o oryginalnej twórczości” - rewolucyjną ideą było, że schodzenie z utartych ścieżek jest pozytywne. Oryginalność lepsza od oryginalności, uznanie dla twórczości. Wszystko, co nadzwyczajnie wartościowe, jest najlepsze i znajduje się poza utartymi ścieżkami.

• Automatyzacja badań literackich w naukach twórczości literackiej jest transgresją

• wyobraźnia waloryzowała (XVII w. - była czymś grzesznym, bo związana ze zmysłami). Idee prekursorskie wobec romantyzmu.

• Uznano prawdę, że ludzie są różni (klasycyzm = uniwersalność natury człowieka).

• Geniusz u Younga rozumiano jako płodny, jego pióro „natchnione” przez naturę.

• „Ja” otrzymuje natchnienie nadprzyrodzone z głębi duszy

• Kult pojedynczej osoby jest obcy ludzkości

• Akceptuje społeczeństwa zróżnicowane pod względem języka (wieża Babel).

• Akceptacja idei postępu

• W tym traktacie znajduje się także obszar refleksji - ludzie są lepsi, więksi, niż o osobie zazwyczaj myślą. Człowiek genialny odkrywa w sobie innego (inność w sobie).

• Zadania dla geniusza:

→ poznaj samego siebie

→ podziwiaj samego siebie

• Bez przekonania o własnej sile nie ma mowy o kreacyjności, zwycięstwie (element narcyzmu).

• Boska kreacyjność - entuzjazm (a, b) → wzniesienie się na skrzydłach entuzjazmu

• Utwór Younga był reprezentatywny dla liberalizmu chrześcijańskiego

Blackwell

• Blackwell - 1735 - wystąpienie: Dociekania nad życiem i pismami Homera. Manifest ludzi wyzwolonych.

• Waloryzacja wolności i braku ograniczeń, książkowej edukacji. Język pełen ekspresji, namiętności - staje się czymś pozytywnym.

Denis Diderot

• Diderot - 1758 - O poezji dramatycznej. Poeta potrzebuje rzeczy strasznych, barbarzyńskich, dzikich, aby tworzyć.

• Waloryzacja wojen domowych i rewolucji - to zaowocuje Rewolucją Francuską.

• Geniusz jest amoralny, porównywany do aktora, jest jednocześnie wszystkim i nikim

J. J. Rousseau

• J. J. Rousseau - geniusz to postać związana z zasadą nieporządku

W. Brytania

• Geniusz = prawa autorskie. Czy autor ma mieć prawa do swego dzieła? Drukarz, wydawca może powielać dzieło. Autorzy są zainteresowani aby otrzymywać wysokie honoraria. Zaczęto mówić o prawie autora do dzieła, jeśli autor jest oryginalny, jeśli naśladował - nie posiadał prawa. To, co stworzone z natchnienia jest inspiracją boską → prawa obejmują autora do jego śmierci je go potomstwo ← do tego dążyli autorzy.

Edmund Burke

• Edmund Burke - Irlandczyk, znany jako teoretyk konserwatyzmu.

• Refleksja nad Rewolucją Francuską - była jej krytyką.

• Poł. XVIII w. → Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna → cytuje literaturę, która jest jego punktem odniesienia.

• Przeciwstawiał sobie wzniosłość

• Źródła wzniosłości wg Burke-a:

→ ciemność

→ moc

→ braki pozbawienia

→ ogrom, nieskończoność, trudność, gorycz, odór

2