DZIECKO W RODZINIE ALKOHOLOWEJ- WIDEO-WYKŁADY PROF. JERZEGO MELLIBRUDY Z INSTYTUTU PSYCHOLOGII ZDROWIA PTP.

1. Alkohol w gnieździe rodzinnym:

A/ Rodzina jest systemem:

Wszyscy członkowie są ze sobą połączeni, dzieci w tym systemie powinny istnieć. W rodzinie alkoholowej dzieci mają utrudniony rozwój, muszą dostrzegać problemy i radzić sobie z nimi. Rodzina alkoholowa toczy życie wokół członka-alkoholika. Rodzina jako gniazdo, które karmi dziecko toksycznym pokarmem psychologicznym. Dziecko dostaje zły pokarm i jednocześnie nie dostaje dobrego, czegoś mu brakuje.

B/ Elementy prawidłowego rozwoju psychologicznego dziecka:

• więzi i opieka dająca poczucie bezpieczeństwa

• akceptacja i miłość

• dostarczanie wzorów postępowania i informacji

• tworzenie okazji do aktywności rozwojowej

C/ Rozwój dziecka w rodzinie:

Koncepcja E. Erikssona- każdy musi sobie poradzić z indywidualnymi zadaniami rozwojowymi. Szczeble rozwoju:

• podstawowe zaufanie- świat jest dla mnie, uczenie się zaufania

• uczenie niezależności

• uczenie się przejawiania inicjatywy

• kształtowanie tożsamości- kim jestem

• oddzielenie psychiczne od rodziny

W rodzinie alkoholowej u dzieci pojawia się strach, obawa, lęk przed samodzielnością, brak autorytetów, brak wzorów do naśladowania, brak akceptacji siebie, niska samoocena, za szybkie oddzielenie się psychiczne od rodziny lub lęk przed usamodzielnieniem się, przed założeniem własnej rodziny.

D/ Dziedzictwo biologiczne:

Dzieciom trudno się żyje. Powstają realne zagrożenia dla ich rozwoju, wykroczenia, używki, ich doświadczenia. Przekaz genetyczny zwiększa ryzyko, że gdy dorosną popadną w nałogi lub zaburzenia nerwowe.

2. Pomaganie dzieciom alkoholików:

A/ Dzieciom potrzebna jest:

Pomoc i zrozumienie. Dzieci próbują sobie same radzić, nie są pasywne, próbują coś zmienić, do czegoś się przystosować (strategie).

B/ Behawioralne strategie postępowania:

• podejmowanie odpowiedzialności i koncentracja na osiągnięcia

• opiekowanie się i kontrolowanie kontaktów

• bunt, sprzeciw, tworzenie problemów

• przystosowanie się- ukrywanie się

• pogłębianie zależności emocjonalnej i unikanie odpowiedzialności

C/ Role rodzinne w rodzinie alkoholików:

• rola bohatera rodzinnego: często najstarszy, odpowiedzialny, dobrze się uczy, skupia się na nim dobra uwaga.

• rola kozła ofiarnego: wyrzutek, cierpi, chce się przystosować nieprzystosowujac się, łamie normy, buntuje się, skupia się na nim zła uwaga, autodestrukcja, uzależnienia.

• rola zagubionego dziecka: wstydliwe, osamotnione, aniołek, dziecko we mgle.

• rola maskotki: błazen, lęk, nadpobudliwość, opóźnione dojrzewanie, zaburzenia emocjonalne, często najmłodsze dziecko.

D/ Pomoc:

Programy, tematy ogniskowe, nawiązywanie kontaktów, praca z dziećmi i dorosłymi, niska motywacja do przyjmowania pomocy, długi proces nabierania zaufania, przedwczesna dorosłość- deficyty elementarne, zranione uczucia, gniew, lęk, smutek.

E/ Urazowy sąd poznawczy:

Urazowy sąd poznawczy jest to według Robinsona to, co dziecko o sobie myśli (negatywnego) pod wpływem traumatycznych zdarzeń. Sądy poznawcze:

• sądy poznawcze „ja-ja”

• sądy poznawcze „ja-zadanie”

• sądy poznawcze „ja-inni”

• sądy poznawcze „ja-świat”

dziecko w rodzinie alkoholowej- video - wykłady dr jerzego mellibrudy

instytut psychologii zdrowia ptp - warszawa

alkohol w gnieździe rodzinnym =>Quiz nr 1

INSTRUKCJA: Opowiedz na poniższe pytania zakreślając właściwą - Twoim zdaniem-odpowiedź. Po zakończeniu Quizu sprawdź trafność odpowiedzi. Test ten ma na celu przypomnienie pewnych fragmentów wykładu oraz lepsze ich zapamiętanie. Dzięki niemu uporządkujesz informacje, które już posiadasz. Po zakończeniu Quizu sprawdź swoje odpowiedzi i oblicz punkty - przyznając sobie po 1 za każdą poprawną odpowiedź.

1. Co jest przede wszystkim potrzebne dziecku do prawidłowego rozwoju psychicznego :

a/ posiadanie więzi dającej opiekę i poczucie bezpieczeństwa

b/ posiadanie pełnej rodziny generacyjnej, tj. Babcię i dziadka

c/ otrzymywanie miłości i akceptacji

d/ otrzymywanie wzorów i informacji o postępowaniu

e/ dostarczanie aktualnych wytworów cywilizacji - jak np. telewizor, komputer, itp.

f/ tworzenie okazji do rozwijania różnych możliwości

2. Jakie są szacunkowe liczby dla Polski oceniające ilość dzieci żyjących w rodzinach alkoholowych?

a/ ok 1 mln. b/ ok.2 mln. c/ ponad 4 mln d/ ponad 6 mln.

3. Co to znaczy, że dzieci w rodzinach alkoholowych otrzymują „toksyczny pokarm"

a/ to co dziecko widzi i czuje jest bardzo trudne do „psychicznego przetrawienia" b/ to co dziecko otrzymuje od rodzica jest w jakiś sposób uszkadzające

c/ to, że matki często nie gotują obiadów lub podają je podgrzewane

d/ to, że doświadczane przez dziecko przeżycia są negatywne i tworzą, szczególny głód doznań pozytywnych obecnych w domach bez alkoholu

4. Miłość , która boli polega na :

a/ niespójnej akceptacji ze strony rodziców

b/ wygórowanym wymaganiom rodzicielskim

cl reakcjach odpychania i przyciągania ze strony rodziców

d/ przeżywaniu przez dziecko poczucia odrzucenia

e/ przeżywaniu przez dziecko poczucia straty

f/ przeżywaniu przez dziecko leku przed ciemnością

5. Przedstawione na wykładzie Wyzwania wobec dziecka mówią o tym, że :

a/ ślady cierpień z przeszłości są źródłem trudności w życiu i nauce dziecka

b/ zwiększa się niebezpieczeństwo pojawienia się dodatkowych trudności (palenie picie

c/ zwiększa się ryzyko, że w dorosłości będzie uzależnione lub emocjonalnie zaburzone

dziecko w rodzinie alkoholowej - video - wykłady dr jerzego mellibrudy

instytut psychologii zdrowia PTP - warszawa

Pomaganie dzieciom alkoholików =>Quiz nr 2

INSTRUKCJA: Opowiedz na poniższe pytania zakreślając właściwą - Twoim zdaniem - odpowiedź. Po zakończeniu Quizu sprawdź trafność odpowiedzi. Test ten ma na celu przypomnienie pewnych fragmentów wykładu oraz lepsze ich zapamiętanie. Dzięki niemu uporządkujesz informacje, które już posiadasz. Po zakończeniu Quizu sprawdź swoje odpowiedzi i oblicz punkty - przyznając sobie po 1 za każdą poprawną odpowiedź.

1. Do behawioralnych strategii postępowania dzieci w rodzinach alkoholowych można zaliczyć następujące :

a/ podejmowanie nadmiernej odpowiedzialności za wszystko co się dzieje

b/ uporczywa koncentracja na osiągnięciach

cl opiekowanie się i kontrolowanie kontaktów uzależnionego rodzica

d/ ukrywanie się

e/ zachorowanie na poważną chorobę somatyczną

f/ pogłębianie zależności emocjonalnej

g/ buntowanie się, sprzeciwianie i „robienie problemów"

2. Typowe role, które grają dzieci alkoholików w rodzinie to :

a/ kozioł ofiarny (wyrzutek)

b/ baran

cl bohater rodzinny

d/ filozof

e/ zagubione dziecko

f/ maskotka (błazen)

3. Podstawowym zadaniem pomocy dzieciom z rodzin alkoholowych to :

a/ ograniczyć destrukcyjny wpływ patologicznego picia alkoholu przez rodziców

b/ zapewnić pomoc materialną i bytową

cl ukarać pijącego rodzica

4. Rola maskotki (błazna) jaką gra czasami dziecko w rodzinie ma na celu :

a/ wzbudzanie śmiechu i rozładowywanie napięcia

b/ tworzenie rozrywki dla rodziny

cl wynika z głupoty dziecka lub zwykłej dziecięcej błazenady

5. Do tematów ogniskowych w pomaganiu dzieciom alkoholików należą:

a/ problem trudnego nawiązywania kontaktu

b/ niska motywacja dzieci do przyjmowania pomocy

cl stała obecność zagrożenia zewnętrznego

d/ zranione uczucia

e/ długi okres budowania zaufania

f/ destrukcyjne wzory zachowania

DZIECKO W RODZINIE ALKOHOLOWEJ

wideo-wykłady dr Jerzego Mellibrudy INSTYTUT PSYCHOLOGII ZDROWIA PTP

LABIRYNTY RODZINY ALKOHOLOWEJ

ZADANIA ROZWOJOWE wg Erikssona	ZNIEKSZTAŁCENIA W REALIZACJI ZADAŃ ROZWOJOWYCH W RODZINIE ALKOHOLOWEJ
ZAUFANIE	NIEPEWNOŚĆ - PODEJRZLIWOŚĆ
NIEZALEŻNOŚĆ	ZWĄTPIENIE - WSTYD
INICJATYWA	POCZUCIE WINY l OBAWY
JASNA TOŻSAMOŚĆ	WĄTPLIWOŚCI l NEGATYWNE OKREŚLENIA NA SWÓJ TEMAT
ODDZIELANIE SIĘ	WYRYWANIE SIĘ"; ODDZIELANIE SIĘ ZA WCZESNE LUB TRUDNOŚCI W OPUSZCZENIU DOMU

DZIECKO W RODZINIE ALKOHOLOWEJ

wideo-wykłady dr Jerzego Mellibrudy INSTYTUT PSYCHOLOGII ZDROWIA PTP

PRZYCZYNY WCHODZENIA W LABIRYTNTY

(Formularz PWWL)

INSTRUKCJA DLA ZESPOŁU ROBOCZEGO: W poniższej tabeli wpiszcie- po wcześniejszej dyskusji między sobą-, jakie, waszym zdaniem, są źródła i przyczyny zniekształceń w realizacji zadań rozwojowych u dzieci w rodzinie alkoholowej.

ZADANIE ROZWOJOWE l ZNIEKSZTAŁCENIA W REALIZACJI	PRZYCZYNY - ŹRÓDŁA - PRZYKŁADY ZNIEKSZTAŁCEŃ W REALIZACJI ZADAŃ ROZWOJOWYCH PRZEZ DZIECI W RODZINACH ALKOHOLOWYCH
ZADANIE 1:(0-1 r.ż.) ZAUFANIE ZNIEKSZTAŁCENIA: NIEPEWNOŚĆ • PODEJRZLIWOŚĆ	Matka nie reaguje na płacz dziecka; nie zaspakaja jego potrzeb; ojciec wraca do domu pod wpływem alkoholu; bije matkę; rzuca meblami; krzyczy; przeklina; może bić dziecko; matka nie reaguje, ponieważ boi się męża; dziecko ma brak poczucia bezpieczeństwa; dziecko na głos mężczyzny reaguje płaczem; kłopoty ze snem,
ZADANIE 2: (1-3 r.ż.) NIEZALEŻNOŚĆ ZNIEKSZTAŁCENIA: ZWĄTPIENIE - WSTYD	Dziecko boi się mężczyzn; dziecko bawiąc się na podwórku jest agresywne; krzyczy; zachowuje się tak samo jak ojciec; dziecko nie chce chodzić; nie mówi; opóźniony rozwój dziecka; dziecko nie jest dopuszczane do głosu, dziecko jest znużone, zasypia o określonych porach dnia, co jest wskaźnikiem przystosowania się do sytuacji w domu; brak ciągłości i przewidywalności trybu życia (w domu, przedszkolu), dziecko rozwija się z opóźnieniami; dziecko ogrywa scenki podpatrzone w codziennym życiu, dziecko jako rekwizyty używają butelek lub puszek po piwie naśladując pijących rodziców, odgrywa sceny konfliktów małżeńskich; motywami, które stale się pojawiają to przemoc, gniew, poczucie winy i lęku; dziecko wyładowuje swoje uczucia; ma duże problemy z przechodzeniem kolejnych faz zabawy, bawiąc się jest odizolowane;
ZADANIE 3:(4-5 r.ż.) INICJATYWA ZNIEKSZTAŁCENIA: POCZUCIE WINY l OBAWY	Dziecko robi samo sobie kanapki, nietrzeźwa matka (ojciec) krzyczy na nie; dziecko ma poczucie winy i obawy; płacze, boi się; boi się podejmować nowych czynności; następuje u niego zanik inicjatywy; moczy się w nocy, gdy słyszy np. głos pijanego ojca; zachowania regresywne- zachowania które się przedłużają takie jak moczenie się, gaworzenie czy obsesyjne ssanie kciuka, co jest oznaką emocjonalnego nieprzystosowania, oznaczają brak poczucia bezpieczeństwa; dziecko jąka się, dziecko miewa koszmary senne, ma chaotyczny sen; dziecko okazuje zmartwienie, zdenerwowanie, niepokój lub agresję, gdy porządek dnia ulega zmianie, ma trudności z przechodzeniem od jednej czynności do drugiej co może wiązać się z brakiem poczucia bezpieczeństwa; dziecko ma kłopoty z językiem i motoryką, spędza większość czasu przeznaczonego na zabawę jako obserwator, bądź też przy zabawie samotnej lub równoległej;
ZADANIE 4: (6-11 r.ż.) JASNA TOŻSAMOŚĆ ZNIEKSZTAŁCENIA: WĄTPLIWOŚCI l NEGATYWNA SAMOOCENA	Dziecko może mieć zaburzoną identyfikację płciową; jeśli miało zaburzony obraz matki może lgnąc do kobiet lub bać się ich; natomiast, jeśli miało zaburzony obraz ojca może lgnąc lub bać się mężczyzn (łatwa zdobycz dla pedofila); szkoła może być dla dzieci alkoholików kryjówką, bezpiecznym miejsce, lubią szkołę, chcą w niej przebywać i rozkwitają w klasie- lub jest wręcz przeciwnie- szkołą może stać się jeszcze jednym czynnikiem stresu, miejscem gdzie przebywa się niechętnie itp., rodzice mają myśli samobójcze, obarczają tym dziecko, izolacja, od otoczenia, pod nieobecność rodziców przez długi czas nie może odzyskać spokoju, chodzi za wychowawczynią, nie odstępują jej na krok, okazuje widoczne przygnębienie gdy wychowawczyni wychodzi, zdradza to nienormalne trudności adaptacyjne, stale boji się obcych, odczuwa lęk w obliczu nowych sytuacji.
ZADANIE 5: (12-18 r.ż.) ODDZIELANIE SIĘ ZNIEKSZTAŁCENIA: „WYRYWANIE SIĘ"	Rodzice wymagają od dziecka, żeby przynosiło do domu pieniądze; dziecko zaczyna się prostytuować, kraść; zaczyna mieć konflikty z prawem; zaczyna być obarczane problemami rodziców: brak alkoholu; brak pieniędzy; zaczyna uciekać z domu; ^1/5 nastolatków dokonujących prób samobójczych pochodzi z domów, w których jedno lub oboje rodziców pije, dzieci alkoholików to grupa dzieci wysokiego ryzyka jeśli chodzi o próby samobójcze, nastolatki o skłonnościach samobójczych regularnie piły i zażywały więcej środków uspokajających lub narkotyków;

Jak się zachowuje?	Urazowe sądy poznawcze	Emocje	Jakich doświadczeń potrzebuje?
BOHATER RODZINNY
podejmuje się zadań ponad jego siły pomaga przestrzega norm, zasad i ogólnie jest sprawiedliwy są poważni, nie potrafią się bawić opiekuje się słabszymi zapracowuje na uczucie, miłość i osiągnięcia perfekcyjny nie mówi prawdy w dobrej intencji zawsze wie lepiej	muszę zasłużyć sobie na wszystko zawsze i ze wszystkim muszę sobie poradzić muszę się starać- ciągle muszę się rozwijać	żal, smutek ukrywa złość zmęczenie, wyczerpanie rozczarowanie niezadowolenie	luzu, odpuszczenia prawa do błędu, zgody na to, że nie jest doskonały dawać za darmo bohaterom pozwalać na lewe zwolnienia nie obciążać dodatkowymi funkcjami poświrować z nim
KOZIOŁ OFIARNY (WYRZUTEK)
chce się przystosować, nie przystosowując się łamie normy buntuje się jest podatny na uzależnienia działa autodestruktywnie	jestem beznadziejny nic mi nie wychodzi nie ważne co zrobię, i tak zostanę obwiniony nie będę się starać i tak nie ma sensu	cierpienie gniew złość zwątpienie w swoje możliwości niska samoocena	doceniania działań pochwały akceptacji otoczenia prawo do błędu czułości uwagi
NIEWIDZIALNE DZIECKO (ANIOŁEK, DZIECKO WE MGLE)
unika kontaktów nie chce zwracać na siebie uwagi nie wyróżnia się z tłumu nie wybija się w szkole (w żadnym kierunku) jest przeciętny nie chwali się swoimi osiągnięciami nie wypowiada się na forum nie broni swoich postaw odpowiada „nie wiem”	nikt mnie nie widzi będę cicho, to nikt mnie nie zauważy i niczego nie będzie ode mnie chciał nikogo nie interesuję mogę liczyć tylko na siebie	wstyd osamotnienie ukrywa wszelkie emocje i uczucia	zauważenia, uwagi zachęcenia do pracy pozytywnych bodźców czułości docenienia
MASKOTKA (BŁAZEN)
chce zwrócić na siebie uwagę otoczenia swoim zachowaniem często błazeńskim jest w centrum uwagi prowokuje różne sytuacje, w których może się wyróżnić łamie normy nie potrafi się skupić nadpobudliwy domaga się kontaktu z innymi	będę się śmiesznie zachowywał to zwrócą na mnie uwagę jak będę się wyróżniał to będę lubiany	lęk lęk przed niezauważeniem, samotnością opóźnione dojrzewanie infantylizacja silna ekspresja emocjonalna potrzeba akceptacji	nie zwracać uwagi na wybryki i wygłupy dawanie zadań wymagających skupienia, uwagi, odpowiedzialności potraktowanie go poważnie udowodnienia, że należy przestrzegać pewnych norm, zasad, wartości

Odrzucenie przez jedno lub oboje rodziców

Chwiejne autorytety, brak jednoznacznego systemu wartości

Nadużycia seksualne, zaburzony obraz kobiety i mężczyzny

Nieprzewidywalność zachowań i reakcji rodziców oraz wydarzeń w życiu domowym

Atmosfera ciągłego zagrożenia i napięcia w rodzinie, przemoc

lęk przed odrzuceniem

brak akceptacji własnej płci

poczucie osamotnienia

stłumiona złość, gniew, nienawiść

nieufność wobec autorytetów przy silnej potrzebie ich posiadania

zaburzenia seksualne

wyparcie się własnych potrzeb

potrzeba dokładnego zaprogramowania swego życia

lęk przed zmianą

poczucie krzywdy

silne leki, brak poczucia bezpieczeństwa

poczucie stałego zagrożenia nawet wtedy, gdy nic złego się nie dzieje

myślenie magiczne

potrzeba stałego kontrolowania siebie i innych

zamrożenie uczuć

poczucie niższej wartości

oddzielenie seksu od miłości

niepewność co do własnej roli w rodzinie

problemy religijne

przyjęcie sztywnych norm z zewnątrz i ich rygorystyczne przestrzeganie

2

---