1[1]. p-eŠ w spo-ecze˝stwie, wstęp do socjologii


I PŁEĆ W SPOŁECZEŃSTWIE

Giddens:

Płeć biologiczna- [sex], anatomiczne i fizjologiczne różnice między ciałem kobiety a mężczyzny.

Płeć kulturowa- [gender], psychologiczne, społeczne i kulturowe różnice między mężczyznami a kobietami. Wiąże się ze społecznym tworzeniem koncepcji męskości i kobiecości, nie jest koniecznie bezpośrednią pochodną biologicznej płci jednostki. Koncepcja definiowana społecznie, przypisująca kobiecie i mężczyźnie różne role i tożsamości.

Trzy ogólne teorie płci:

  1. Biologiczne podłoże różnic zachowań kobiet i mężczyzn: nierówności związane z płcią mają charakter biologiczny, prawie w każdej kulturze polowanie i walka to domena mężczyzn- wynika to z ich biologicznie uwarunkowanej skłonności do agresji.

Zarzuty wobec teorii: oparta w dużej mierze na badaniach nad zachowaniem zwierząt, a nie danych antropologicznych i historycznych. Kobiety nie miały czasu polować, gdyż opiekowały się dziećmi. Niedocenianie roli interakcji społecznej w zachowaniach ludzkich.

  1. Zasadnicze znaczenie socjalizacji i uczenia się ról związanych z płcią kulturową: socjalizacja do ról związanych z płcią kulturową; nauka za pośrednictwem instytucji społecznych (rodzina, środki przekazu). Rozróżnienie płci biologicznej i kulturowej, przychodzimy na świat z ta pierwszą, drugą wykształcamy w ciągu życia. Podczas socjalizacji dzieci internalizują normy i oczekiwania społeczne przypisane danej płci. Różnice płci kulturowej nie są zdeterminowane biologicznie, ale wytwarzane kulturowo. Nierówność pochodzi stąd, że mężczyźni i kobiety w procesie socjalizacji uczą się różnych ról. Gdy już płeć kulturowa jest jednostce „przypisana” społeczeństwo oczekuje zachowań zgodnych z tą płcią.

Związek z funkcjonalizem: chłopcy i dziewczynki uczą się „ról płci” i odpowiednio tożsamości [męskiej/ żeńskiej], która tym rolom towarzyszy. Pozytywne i negatywne sankcje, stosowane przez społeczeństwo, sposób nagradzania i potępiania zachowań. Bodźce te pomagają dzieciom uczyć się i dostosować do wymaganych ról społecznych. Instytucje społeczne nadzorując przebieg socjalizacji utrzymują porządek społeczny.

Zarzuty: zbyt sztywne rozumienie ról związanych z płcią, socjalizacja do ról zw. z płcią kulturową wcale nie przebiega tak gładko. Wzorce wdrażane przez różne instytucje mogą być sprzeczne ze sobą. Ignorowany fakt, że jednostki mogą odrzucać, modyfikować społeczne oczekiwania przypisane do ról związanych z płcią.

Tożsamość płci kulturowej w pewnym stopniu efektem oddziaływań społecznych. Wszystko, z czym dziecko ma kontakt podkreśla różnice między cechami męskimi a żeńskimi.

  1. Płeć w całości produktem społecznego procesu konstruowania płci: samo ciało ludzkie jest poddawane działaniu kształtujących i przekształcających je sił społecznych. Jednostki mogą konstruować i rekonstruować dowolnie swoje ciała (ćwiczenia, dieta, operacje plastyczne, zmiana płci). Zatem ciało ludzkie i jego biologia nie są „dane”, gdyż są poddawane woli człowieka i przedmiotem jego zabiegów. Odrzucenie biologicznych podstaw kulturowych różnic płci. Różnice te są efektem społecznie postrzeganych różnic biologicznych i przyczyniają się do ich kształtowania. W ludzkim ciele nierozerwalnie splatają się ze sobą kulturowa tożsamość płci i biologiczne różnice.

Dwie główne teorie formowania tożsamości płci kulturowej: [nacisk na emocję między dzieckiem a opiekunami, różnice w zakresie płci wykształcają się w pierwszych latach dziecka, nie wynikają bezpośrednio z biologii]

        1. S. Freud: dzieci dowiadują się o różnicach płciowych na podstawie obecności lub braku penisa. „Mam penisa” oznacza, że „jestem chłopcem”, „nie mam”-„jestem dziewczynką”. Symbol męskości/ kobiecości, a nie tylko różnice anatomiczne. W wieku 4-5 lat chłopiec utożsamia się z ojcem, staje się świadomy swojej męskości, dziewczynka- z matką, staje się podporządkowana, uznaje swój niższy status.

Zarzuty: zbyt mocne utożsamianie płci kulturowej z postrzeganiem genitaliów. Ponadto nieuzasadniona wyższość organów męskich nad żeńskimi. Do tego ojciec w teorii Freuda to siła dyscyplinująca, a w wielu kulturach to matka odgrywa większą rolę w narzucaniu dyscypliny. Freud, poza tym, uważa, że nauka własnej płci kulturowej przypada na 4-5 rok życia- większość późniejszych autorów wskazuje na kluczowe znaczenie wcześniejszego okresu, w tym niemowlęctwa.

        1. N. Chodorow: nauka czucia się istotą męską/ żeńską zaczyna się w najwcześniejszym okresie życia od przywiązania dziecka do rodziców, większe znaczenie matki, mniejsze ojca niż u Freuda. Silne przywiązanie emocjonalne dziecka do matki, potem uniezależnia się od niej- różny przebieg tego procesu u dziewczynek i chłopców. Dziewczynki pozostają w ściślejszej bliskości z matką, brak ostrego zerwania- kontynuacja poczucia tożsamości w relacji z innymi ludźmi, kobiety bardziej wrażliwe, empatia. Chłopcy- radykalne odrzucenie pierwotnej bliskości z matką, tego, co kobiece. Mniej wrażliwi, patrzą na świat bardziej analitycznie, chcą być aktywni w swoim życiu, istotne dla nich są osiągnięcia, ale kosztem stłumienia zdolności rozumienia uczuć własnych i innych osób.

Zarzuty: brak wyjaśnienia, dlaczego kobiety walczą o swoją niezależność. Psychologia kobiet jest bardziej złożona niż w tej teorii. Wyjaśnienie dotyczy tylko klasycznej rodziny, ani słowa na temat rodzin z jednym rodzicem lub gdy dzieckiem zajmuje się więcej niż dwoje dorosłych.

Niemal we wszystkich społeczeństwach kulturowe różnice płci [ rzadko kiedy maja charakter neutralny] są ważnym czynnikiem stratyfikacji społecznej. Płeć czynnikiem tworzącym strukturę szans życiowych i możliwości stojących przez jednostkami, grupami, ma ogromny wpływ na to, jakie role otrzymujemy do odegrania. W różnych kulturach odmienne role mężczyzn i kobiet, jednak to mężczyźni mają większa władzę od kobiet, a role męskie są zazwyczaj wyżej cenione i nagradzane. Dominujący podział pracy ze względu na płeć- kobieta w domu z dziećmi, mężczyzna zapewnia środki do życia- powoduje nierówności zajmowanych przez kobiety i mężczyzn pozycji pod względem władzy, prestiżu i zamożności. Nierówności związane z płcią kulturową nadal podstawą nierówności społecznych.

Najważniejsze perspektywy teoretyczne dotyczące tychże nierówności:

P. funkcjonalistyczne:

P. feministyczne: