DETERMINANTY ZDROWIA
Determinanty zdrowia
Na ostatnich zajęciach dowiedzieliśmy się ze determinanty zdrowia to nic innego jak czynniki wpływające na stan naszego zdrowia.
Zdrowie
Światowa Organizacja Zdrowia zdefiniowała to pojecie określając go jako stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie wyłącznie jako brak choroby lub niepełnosprawności.
„Pola zdrowia” Marc'a Lalonda
W zakresie zdrowia prowadzono wiele badań. Przełomowym dla medycyny był opublikowany przez Ministra Zdrowia i Opieki Kanady - Marc'a Lalonda raport.
Przedstawił on 4 czynniki tzw. Pola zdrowia , które wpływają na nasze zdrowie:
-styl życia
-środowisko
-dziedziczność
-opieka zdrowotna
Jak myślicie które z nich odgrywa największa rolę?
„Pola zdrowia” Marc'a Lalonda
Styl życia
Największy wpływ na zdrowie człowieka ma styl zycia.
Oto czynniki które kształtują zdrowy styl życia:
-zasady zdrowego żywienia
+różnorodność posiłków (Urozmaicenie posiłków, odnosi się do jakości i różnorodności przyjmowanych produktów spożywczych. Zaleca się, by każdy posiłek, zawierał „wszystkiego po trochę”, w granicach zdrowego rozsądku. Posiłek ma dostarczać i białek, i węglowodanów, i tłuszczów. Nie można się nastawiać na diety jednoskładnikowe i monotonne. Organizm przyzwyczai się do przyjmowanego składnika pokarmowego, tak, że gdy zaserwujemy mu coś innego, mogą się pojawić nieprzyjemne dolegliwości pokarmowe związane z niestrawnością, czy nawet nadwrażliwość pokarmowa. Poza tym zubożenie menu, to także wyeliminowanie wielu cennych witamin i minerałów, a stąd niedługa droga do niedoborów i uszczerbków zdrowotnych.
Warto także zainteresować się tym, w jaki sposób łączyć dane produkty spożywcze, by nie zabijać ich zdrowotnych walorów. Z kolei połączenia z których dobrze jest zrezygnować z uwagi na hamowanie przyswajania wielu witamin i pierwiastków).
+śniadanie (Śniadanie jest tym posiłkiem, do którego powinniśmy się wręcz przyzwyczaić, dlatego zasługuje na odrębne traktowanie. To w głównej mierze od jakości zjadanego śniadania, zależy nasze samopoczucie i siły na cały dzień. Gdy zjemy kaloryczne, węglowodanowe śniadanie, wówczas o wiele lepiej będziemy pracować, myśleć, uczyć się, rozwiązywać problemy. Także nastrój będzie na dobrym poziomie.Poza tym wszystkim, dzięki zjedzeniu pożywnego śniadania, możliwe jest redukowanie napadów wilczego głodu, zwłaszcza w godzinach wieczornych - co jest niebezpieczne dla naszej sylwetki, zwiększa tez ryzyko niestrawności, ale i nadwagi i otyłości, a te ostatnie pociągają ze sobą kolejne schorzenia, zwłaszcza metaboliczne.
+właściwa ilość składników odżywczych (W zdrowym żywieniu, ważne są obliczenia. Dotyczą one zawartości podstawowych składników pokarmowych w diecie. Są to białka, tłuszcze i węglowodany.
Zaleca się, by ilość przyjmowanego białka, stanowiła 20-25% zapotrzebowania energetycznego; ilość tłuszczów - 25-30%; ilość węglowodanów - 45-55%.
Białko, jest podstawowym budulcem naszego organizmu. Każda nasza tkanka zawiera elementy białkowe. Niedobór tego składnika, skutkuje niedożywieniem i wyniszczeniem. Z kolei nadmiar, uszkadza wątrobę i nerki. Tłuszcze wbrew pozorom, także są nam niezbędne. Z uwagi na wysoką kaloryczność, są najbogatszym źródłem energii. Powinniśmy wybierać zwłaszcza tłuszcze roślinne i rybne, ograniczając (ale nie eliminując!) tłuszcze zwierzęce. Węglowodany znowuż, to najlepsze źródło energii. Cukry bowiem stanowią pożywienie dla mózgu i mięśni. Najlepiej gdy wybieramy produkty spożywcze, o niskim indeksie glikemicznym, czyli te, które nie powodują znacznego skoku poziomu glukozy we krwi. Czyli ograniczamy cukry proste, na rzecz złożonych.)
+umiar (Umiar jest uniwersalną zasadą, obowiązującą w wielu sferach życia. Także w dietetyce znalazł swoje zastosowanie. Dzięki poskramianiu swojego apetytu i przyjmowaniu racjonalnych porcji żywienia, będziemy się cieszyć piękną sylwetką i dobrym zdrowiem. Pamiętajmy, że „co za dużo, to niezdrowo”. Lepiej jest zjeść mniej, aniżeli napchać swój żołądek po sam wpust i cierpieć z powodu pełności i niestrawności. Objadanie się, nie należy do prozdrowotnych aktywności, a tylko sprzyja odkładaniu się tkanki tłuszczowej w organizmie.)
+picie odpowiedniej ilości wody (Powinniśmy jej pić do 1 litra na dzień. Przewodnienie, jak i odwodnienie organizmu, to stany niebezpieczne dla zdrowia. Te pierwsze skutkują zatruciem wodnym, obciążając układ krążenia i nerki. Natomiast odwodnienie bardzo osłabia organizm, wyniszczając go bardzo szybko.
+posiłki świeże
+higiena (Przygotowanie, jak i spożywanie posiłków, musi odbywać się we właściwych warunkach. Szczególny nacisk kładziemy na dokładne mycie rąk i samych produktów spożywczych. Ważna jest równocześnie higiena otoczenia, a więc czysta kuchnia i naczynia. Oprócz tego, trzeba zwrócić uwagę, na atmosferę spożywania posiłków. Powinniśmy mieć chwilę spokoju, na jedzenie. Odradza się przyjmowanie posiłków w biegu, na pusty żołądek i zaleca się, by każdy posiłek miał swoją oprawę. Trzeba do niego usiąść, zjeść powoli, dokładnie przeżuwając kęsy pokarmu. Na czas jedzenia, warto odłożyć wszelkie inne zajęcia na bok i skupić się na posiłku. Jeżeli popijamy, róbmy to około godzinę po zjedzeniu, co pozwala uniknąć niestrawności i zaleganiu treści pokarmowej w żołądku.)
+uregulowanie i objętość posiłków (Kolejna zasada dotyczy częstotliwości i pór przyjmowania
posiłków. Zaleca się, by jeść często, serwując mniejsze porcje pożywienia. Najlepiej gdy
zjadamy wartościowy i urozmaicony posiłek co 3-4 godziny. Rozkład posiłków w ciągu dnia,
powinien wyglądać następująco:
śniadanie, zapewniające nam energię na większą część dnia, zjedzone rano, niedługo po przebudzeniu
drugie śniadanie, dostarczające nam energii do godzin popołudniowych, zjadamy je około 10-11 godziny przed południem
obiad, kaloryczny, główny posiłek dnia, który przyjmujemy popołudniu, około 13-15 godziny
podwieczorek, utrzymujący naszą glikemię na właściwym poziomie, który najlepiej przyjąć 2 godziny po obiedzie
kolacja, lekka, nietłusta, zjedzona około 2-3 godziny przed odpoczynkiem nocnym
Taki rozkład posiłków, zapobiega gwałtownym spadkom i wzrostom poziomu glukozy we krwi,
co też oszczędza naszą trzustkę. Małe i częste porcje, urozmaiconych posiłków,
- systematyczna aktywność fizyczna
+MÓZG: Poprawa ukrwienia; Poprawa procesów koncentracji uwagi i funkcji intelektualnych
+SERCE: Wytrenowane serce przy tym samym wysiłku mniej się męczy i pracuje bardziej ekonomicznie
Wytrenowane serce ma znacznie większe możliwości rezerwowe
+ SKÓRA: Lepsze ukrwienie; Opóźnienie procesów starzenia skóry; Młodszy wygląd
+PŁUCA: Lepsze wykorzystanie pojemności płuc; Wzmocnienie mięśni oddechowych; Sprawniejsze
oczyszczanie oskrzeli
+TKANKA TŁUSZCZOWA: Długotrwały, umiarkowany wysiłek fizyczny sprzyja pozbyciu się nadmiaru tkanki
tłuszczowej
+STAWY: Większy zakres ruchów; Większa odporność na urazy
+NACZYNIA KRWIONOŚNE I LIMFATYCZNE: Poprawa krążenia krwi i limfy; Przeciwdziałanie powstawaniu
zmian miażdżycowych; Normalizacja ciśnienia krwi
+SYSTEM NERWOWY: Lepsza koordynacja ruchowa; Szybszy refleks
+PSYCHIKA: Poprawa obrazu własnego „Ja”; Satysfakcja z własnej sprawności; Odwaga i optymizm; Chęć
do czynu ;Łatwiejsze radzenie sobie ze stresem
+KREW: Dostarcza więcej tlenu do tkanek; Lepsza eliminacja zbędnych produktów przemiany materii;
Poprawa składu lipidów - mniej „złego”, więcej „dobrego” cholesterolu; Lepsza regulacja poziomu cukru
we krwi.
+MIĘŚNIE: Lepsza wytrzymałość i większa siła; Możliwość dłuższej pracy bez zmęczenia ;Prawidłowy stan
napięcia - lepsza, sprężysta sylwetka
+KOŚCI: Elastyczniejsze; Mniej podatne na odwapnienie (również u starszych); Bardziej odporne na
złamanie
+PRZEWÓD POKARMOWY: Lepsze trawienie; Normalizacja apetytu; Mniej problemów z zaparciem
- wystrzeganie się używek
+narkotyki
UKŁAD KRĄŻENIA: zaburzenia rytmu serca, niedokrwienie mięśnia sercowego (łącznie z zawałem),
nadciśnienie tętnicze.
UKŁAD NERWOWY: zaburzeniem koordynacji ruchowej, drżeniem mięśniowym, zaburzenia zdolności
logicznego myślenia.
UKŁAD ODDECHOWY: przewlekły nieżyt oskrzeli, utrudnienie wymiany gazowej w pęcherzykach płuc
przejawiające się bólem w klatce piersiowej.
UKŁAD WYDZIELANIA WEWNETRZNEGO: brak miesiączki, niepłodność, impotencja, zwiększone
wydzielanie hormonów tarczycy.
+papierosy
OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY (w zależności od dawkowania: pobudza, uspokaja, prowadzi do
uzależnienia),
UKŁAD KRĄŻENIA (podnosi ciśnienie tętnicze krwi, przyspiesza czynności pracy serca, zwiększa opory
naczyń obwodowych, powoduje upośledzenie ukrwienia wszystkich narządów),
UKŁAD ODDECHOWY (zwiększa intensywność - częstość i głębokość oddechów),
UKŁAD POKARMOWY (negatywnie wpływa na ruchliwość robaczkową przewodu pokarmowego a w
konsekwencji spowalnia opróżnianie żołądka z treści pokarmowej powodując uczucie sytości, może
prowadzić do powstania wrzodu trawiennego żołądka i dwunastnicy).
Objawy chronicznego zatrucia nikotyną. Uszkodzony zostaje system oddechowy, krtań, tchawica i
oskrzela, pojawia się typowy kaszel, występują zaburzenia systemu trawienia. Zaburzony bywa również
układ krążenia z zaznaczającymi się objawami nieprawidłowej rytmiki serca i chorobą nadciśnieniową.
Najbardziej ujawniają się zaburzenia układu nerwowego. Nikotyna jest typowym środkiem trującym układ
nerwowy.
+alkohol
UKŁAD KRĄŻENIA (zawał serca, szybkie zwężanie lub poszerzanie naczyń
krwionośnych- nadciśnienie
UKŁAD POKARMOWY ( wypłukiwanie witamin, zgaga, wrzody żołądka, odwodnienie niewłaściwy
metabolizm)
-prawidłowy odpoczynek
+odpowiednia ilość snu (badania wykazały że ludzie śpiący 7-8 godz. żyją dłużej, stwierdzono także ze
najlepsza pora na sen to miedzy godz. 22 a 7 ponieważ te godziny organizm wykorzystuje na pełna
regeneracje.
Co daje nam sen?
-łagodzi stres (podczas snu spada hormon stresu)
-uspokaja się rytm serca
-normuje się ciśnienie
-oddech staje się równiejszy i głębszy
-odpoczywa skóra (regeneruje się naskórek poprzez produkcje hormonu wzrostu)
-organizm lepiej zwalcza wirusy i bakterie
-niepoddawanie się stresowi
Przysadka mózgowa reguluje wydzielanie adrenokortykoiny- głównego hormonu wydzielanego w
sytuacjach stresowych. Działa on mobilizująco i pobudza ciało do działania. Jednakże długotrwały stres
powoduje nadmierne wydzielanie tego hormonu co z kolei:
+obniża odporność organizmu
+wpływa na układ krążenia (przyspieszony puls, kołatanie serca , zawał mięśnia sercowego)
+wpływa na układ oddechowy (duszności, przyspieszony oddech)
+wpływa na układ pokarmowy (owrzodzenia układu trawiennego)
-poddawanie się badaniom profilaktycznym (działania mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.
Środowisko
-woda
Jest ona człowiekowi do życia niezbędnie potrzebna. Każdy jest silnie przywiązany do źródeł wody pitnej, dlatego trak istotna jest jej czystość i skład mineralny. Woda jest źródłem niezbędnych dla życia różnorodnych substancji chemicznych, dlatego stanowi jedną z propozycji uzupełniania wielu pożytecznych dla ludzkiego organizmu biopierwiastków. Jako płynny składnik krwi jest wewnątrzustrojowym środkiem transportu odżywczych substancji jak niestety substancji ubocznych.
Najważniejsze czynniki zanieczyszczające to: azotany, chlorki, siarczany, fosforany, jony metali ciężkich, barwniki, pestycydy, detergenty, bakterie Escherichia coli.
-powietrze
Prawidłowy skład powietrza, stopień jego zanieczyszczenia, są nieodzownymi elementami prawidłowej wymiany gazowej. Do najważniejszych zanieczyszczeń powietrza należą: pyły (popioły lotne, sadza, stałe związki organiczne, azbest, pestycydy), gazy (tlenki siarki, azotu i węgla, węglowodory, ozon, radon, fluor), zanieczyszczenia biologiczne (mikroorganizmy wraz z produktami ich metabolizmu oraz makroorganizmy, np. grzyby).
-gleba
Gleba posiada zdolność wpływania na zdrowie człowieka, pośrednio poprzez warunkowanie składu spożywczych produktów roślinnych, jak również zwierzęcych. Produkty spożywcze pochodzące z roślin oraz zwierząt stanowią jeden z najważniejszych wykładników zanieczyszczenia glebowego.
-klimat
Czynniki pogodowo - klimatyczne sprzyjają nabawianiu się przeziębień, angin, nieżytów nosa, czy zapaleń oskrzeli, stanów zapalnych różnych narządów, płuc oraz dolnych dróg oddechowych, moczowych, sprzyja omdleniom w gorące dni, oparzeniom pierwszego lub drugiego stopnia, zwyżkom ciśnienia tętniczego krwi w zależności od położenia geograficznego, zmianom zakrzepowym żył w przypadku oziębienia lub przemęczenia kończyn. Różne typy klimatu wpływają na różny sposób na zdrowie człowieka.
-promieniowanie
Słońce jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wpływa korzystnie na samopoczucie, pobudza wydzielanie wielu hormonów, umożliwia syntezę witaminy D. Jednak nadmierne korzystanie z kąpieli słonecznych może powodować poparzenia oraz szybsze starzenie się skóry.
-hałas
Jest wynikiem nakładania się różnych dźwięków, które ulegają zmieszaniu w sposób pozbawiony ładu, w mowie potocznej jest to każdy przeszkadzający dźwięk.
Hałas wpływa na:
+obniżenie sprawności i chęci do działania
+komunikowanie się
+koncentracje
+prowadzi do utraty słuchu
Ludzie narażeni na hałas maja częste zaburzenia ze strony układu:
+nerwowego (kołatanie serca)
+oddechowego (duszności)
+nerwowego (stany napięcia, niepokoju)
Dziedziczność
- zdolności dziedziczno - rodzinne, czyli uwarunkowana rodzinnie odporność albo podatność osobnika na konkretne chorobowe stany.
To predyspozycje, które mogą być przekazywane poprzez rodziców na ich potomstwo lub z pokolenia na pokolenie. Mogą również w przeciągu życia człowieka być modyfikowane, potęgowane, bądź inicjowane różnorakimi czynnikami.
Opieka medyczna
- Dostępność (nie każdy może pozwolić sobie poprzez swój status finansowy na korzystanie z wszystkich
usług opieki zdrowotnej)
- Zorganizowanie (dzięki zorganizowanemu personelowi medycznemu zwiększa się jakość i szybkość pomocy
choremu)
- Nowoczesność (postęp w technologii pozwala na szybsze i mniej inwazyjne diagnozowanie)
- Edukacja zdrowotna (dzięki wykwalifikowanemu personelowi medycznemu lepsza jest jakość i szybkość
pomocy choremu)
Podsumowując:
W świetle przytoczonych powyżej czynników wpływających na nasze zdrowie, można stwierdzić ,że w dużej mierze my sami możemy wpłynąć na stan naszego zdrowia - dbając o styl życia i środowisko.