Rozmnażanie roślin
Nie każdy posiadacz ogrodu jest zainteresowany rozmnażaniem roślin bo na efekty trzeba troszkę poczekać a i wymaga to pewnej wiedzy. Większość po prostu kupuje sadzonki w sklepach ogrodniczych. Istnieje jednak grupa pasjonatów, którym własnoręcznie wyhodowane rośliny sprawiają wiele radości. Trzeba na początku wspomnieć, że część roślin bardzo łatwo daje się rozmnażać; niektóre wręcz same się rozmnażają w sposób bardzo ekspansywny, ale są też takie, których rozmnażanie w warunkach amatorskich jest prawie niemożliwe.
Rozmnażać rośliny można przez podział, odkłady, sadzonki albo przez wysiew nasion.
Wydawać by się mogło że najprostszą metodą jest wysiew; niestety dotyczy to tylko części roślin; głównie kwiatów jednorocznych. Wysiew jako metoda rozmnażania w warunkach amatorskiej uprawy ogrodu w przypadku wielu jest zbyt kłopotliwy.
Rozmnażanie przez podział zostało omówione przy rozmnażaniu bylin. Do rozmnażania przez odkłady z pędów wybiera się zdrowy, mocny pęd, taki który jeszcze nie miał kwiatów. Z części pędu, która będzie umieszczona w ziemi usuwamy liście. Pęd nacinamy delikatnie, mniej więcej do połowy - w tym miejscu wyrosną kiedyś korzenie. Pęd umieszczamy nacięciem w podłożu i przysypujemy ziemią. Można go unieruchomić kawałkiem drutu (ja zamiast tego używam cięższego kamyka). Po pewnym czasie (różnie w zależności od rośliny), kiedy pęd wypuści korzenie oddzielamy go od rośliny matecznej i przesadzamy.
Drzewa
Drzewa dość rzadko rozmnaża się w warunkach amatorskich bo jest to często trudne do przeprowadzenia a na efekty trzeba czekać często wiele lat; ale są drzewa, które można spróbować wysiać - np. orzechy - zarówno orzech włoski jak i leszczyna. Przez wysiew można również "dorobić" się robinii (czyli akacji) - często sama się wysiewa. Innym drzewem, które samo się rozmnaża jest sumak ostowiec; wytwarza on odrosty korzeniowe.
Istnieje również możliwość rozmnażania roślin iglastych poprzez ukorzenianie sadzonek. Oczywiście własnoręcznie rozmnożone iglaki nie mogą być podstawą naszego ogrodu bo na efekty trzeba trochę poczekać (parę lat niestety). Nie wszstkie iglaki rozmnaża się łatwo; trudno ukorzenić sadzonki takich drzew jak sosna, świerk czy jodła - czyli tzw. choinek. Łatwo natomiast ukorzeniają się takie iglaki jak;
żywotniki (czyli tuje),
jałowce - najłatwiej jałowiec pospolity i jałowiec sabiński,
cyprysiki - najłatwiej cyprysik groszkowy i cyprysik Lawsona,
cisy. Sadzonki pobiera się albo w marcu, zanim zacznie się okres wzrostu rośliny, albo w okresie od końca sierpnia do grudnia. W celu pobrania sadzonki należy oderwać niewielki pęd z ostatniego przyrostu 9powinien być z tzw. piętka (czyli fragment drzewa z kawałkiem kory, który należy krótko przyciąć. Następnie należy przyciąć wierzchołek sadzonki tak aby nie była większa niż 10 cm. co powoduje zmniejszenie parowania sadzonki i poprawia krzewienie rośliny. Z części, która będzie wetknięta w podłoże należy usunąć odgałęzienia i igły. Można zanurzyć sadzonkę w ukorzeniaczu a następnie umieścić w wilgotnym podłożu - wtyka się sadzonki na głębokość 2 cm. Najlepsze jest podłoże będące mieszaniną torfu i piasku (stosunek 2:1). W celu ograniaczenia parowania można utworzyć tunel foliowy - albo łatwiej wykorzystać przeźroczyste pojemniki np. słoiki. Sadzonki ukorzeniają się dość długo: od 2 do 12 miesięcy. Po ukorzenieniu można zdjąć folię, a po tygodniu od zdjęcia folii przesadzić do doniczek z ziemią kompostową.
Krzewy
Najprościej rozmnaża się bukszpany i trzmielinę. Należy sporządzić sadzonke pędową o wielkości do 10 cm. i po prostu wetknąć w ziemię. Najlepsza pora to kwiecień (przed rozpoczęciem wzrostu) lub sierpień. Większość sadznie tych roślin na pewno się ukorzeni.
Inne krzewy, które można łatwo rozmnożyć to:
Berberysy - bardzo proste w rozmnażaniu; najłatwiej przez wysiew nasion. Bardzo często zdarzają się samosiejki, które w ponad 90% zachowują kolor liści rośliny matecznej. Można rozmnażać również sadzonki. Odmiany o liściach zrzucanych na zimę sadzonkuje się od połowy lipca - należy usunąć dolne ciernie i liście oraz ograniczyć parowanie (np. przykryć folią), podłoże - torf z piaskiem. Odmiany o liściach zimnozielonych rozmnaża się przez sadzonki cięte na początku jesieni.
Hortensje - rozmnaża się z sadzonek pędowych w lipcu i sadzonek korzeniowych w sierpniu.
Jaśminowiec - rozmnaża się jesienią lub na wiosnę, z odrostów korzeniowych, których wytwarza dość dużo.
Mahonia - najprościej rozmnożyć przez siew. Należy pobrać nasiona z owoców i wysiać jesienią do inspektu. Można też przechować w piasku nasiona w piwnicy i w maju wysiać je wprost do gruntu. można również uciąć we wrześniu zdrewniałe sadzonki i wysadzić je do pojemnika, postawić w chłodnym jasnym miejscu i przykryć folią lub słoikiem co ograniczy parowanie. Sadzonki ukorzeniają się dość długo (około) roku. Jeśli nie zależy nam na dużej ilości nowych roślin to po prostu można poczekać aż przy roślinie matecznej pokaże się młoda samosiejka (sposób osobiście wypróbowany).
Migdałowce - rozmnaża się z odkładów. Metoda ta została omówiona na początku artykułu.
Byliny
Byliny co prawda to rośliny, które w jednym miejscu mogą rosnąć przez wiele lat, jednak co pewien czas należy je odmładzać przez podział lub przesadzać w inne miejsce bo przestają być efektowne. W związku z tą cechą rozmnażanie bylin niemal każdy ogrodnik amator rozmnażał lub będzie rozmnażać. Najłatwiej rozmnaża się rośliny o niezbyt silnym systemie korzeniowym; różnego typu rośliny na skalniaki czy takie, które tworzą kobierce. Wykopuje się je dość łatwo a rozdziela rękoma. Tak rozmnaża się floksy szydlaste, żagwiny, barwinki, wełnice, rojniki, fiołki czy zawciąg nadmorski.
Najłatwiej rozmnożyć rozchodniki: na wiosnę lub jesienią dzieli się kępy na mniejsze. Pędy tej rośliny również bardzo łatwo się ukorzeniają.
Nieco trudniej rozmnaża się byliny o silnym systemie korzeniowym lub kłączowe. Te zostaną opisane nieco dokładniej. Byliny kwitnące wiosną oraz na początku lata rozmnażamy po przekwitnięciu, najlepiej w sierpniu lub wrześniu przez podział rośliny matecznej. Najlepiej do tego celu nadają się dni pochmurne lub lekko deszczowe. Rośliny należy wykopać uważając by nie uszkodzić korzeni i podzielić albo ręcznie (te o słabszym systemie korzeniowym) albo używając narzędzi (np. przy kłączach).
Konwalie - posadzone na odpowiednim stanowisku, czyli w miejscu cienistym o żyznej i wilgotnej glebie, wypuszcza silne rozłogi porastając często duże powierzchnie.
Jukkę ogrodową - rozmnaża się wiosną oddzielając młode odrosty od rośliny matecznej.
Liliowce - najprościej rozmnożyć przez podział kęp w sierpniu albo wrześniu. Można też rozmnażać je z nasion, które wysiewa się jesienią. Kiełkują na wiosnę.
Ciemierniki - rozmnaża się przez podział po przekwitnięciu lub z nasion, które wysiewamy zaraz po zbiorze. Sadzonki początkowo uprawiać w doniczkach. Do ogrodu wysadzać na wiosnę lub pod koniec lata.
Przylaszczki - przez podział lub wysiew nasion. Na miejsce stałe wysadzić wiosną lub pod koniec lata w odległości 20-25 cm. Po przesadzeniu roślina początkowo rozwija się dość wolno.
Fiołek wonny - można rozmnażać przez podział po kwitnieniu lub wysiew nasion. Wysiane roślinki zimą lepiej okryć gałązkami świerka.
Sasanki - zakwitają w maju, po przekwitnięciu tworzą puszyste nasienniki, w których znajdują się nasiona. Można je zebrać i wysiać do skrzynek. Wyhodowane rośliny lepiej na zimę zabrać do domu a wiosną roku następnego przesadzić do gruntu.
Trawy ozdobne
Wiele gatunków traw można rozmnażać przez podział rośliny matecznej - podobnie jak byliny. Kępy rośliny wykopujemy z ziemi, dzielimy na kilka mniejszych i sadzimy na nowo. W ten sposób można rozmnożyć następujące gatunki traw:
kostrzewy,
sitowie,
ostnice,
owies wiecznie zielony,
glyceria olbrzymia. Trawy wysokie takie jak miskanty czy mozgi rozmnaża się w marcu i kwietniu przez rozłogi, czyli ukorzenione pędy płożące (podobnie jak poziomki czy truskawki).
Nie poleca się rozmnażania traw przez wysiew, jest to bowiem zbyt kłopotliwe w amatorskiej uprawie ogrodu.
Kwiaty dwuletnie
Kwiaty dwuletnie rozmnaża się przez wysiew. Wysiewane są w okolicach maja i czerwca, przesadzane jesienią na miejsca stałe roku pierwszego a wczesną wiosną i latem roku następnego zaczynają kwitnąć po czym obumierają.
Bratki - wysiewa się w czerwcu i lipcu. Na miejsce stałe przesadza się jesienią (wtedy należy zadbać o rośliny okrywając je gałązkami jedliny co chroni je przed mrozem i przesychaniem) lub na wiosnę. Podlewać umiarkowanie, co 2 tygodnie nawozić.
Stokrotki - rozmnaża się z nasion wysiewanych w czerwcu. Na miejsce stałe przesadza się jesienią.
Malwy - rozmnaża się przez wysiew nasion w maju-czerwcu do zimnego inspektu, doniczek lub na rozsadniku. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do 4 lat. Gdy siewki wytworzą 2-3 liście wysadza się je na miejsca stałe w odległości 30-60 cm. Zbiór nasion przeprowadza się w miarę dojrzewania.
Kwiaty jednoroczne
Letnie kwiaty jednoroczne rozmnaża się przez wysiew nasion. Nie zawsze jest to prosta sprawa, ponieważ część tego typu roślin nie może być wysiewana wprost do gruntu bo wymagają specyficznych warunków kiełkowania, a następnie pikowania a na koniec wysadzania do gruntu. Początkujący ogrodnik powinien natomiast zainteresować się kwiatami wysiewanymi wprost do gruntu. Drobne nasiona wysiewa się równomiernie, grubsze po kilka do dołka. Można wysiewać nasiona partiami co dwa tygodnie. Sprawi to że będą kwitły do pierwszych przymrozków. Do początku lata można wysiewać takie rośliny jednoroczne jak nagietki, nasturcje, maczek kalifornijski, maciejka i rezeda. Przed siewem ziemię należy wzbogacić kompostem. Większość kwiatów letnich najlepiej czuje się w miejscach ciepłych, słonecznych i osłoniętych od wiatru i wystarcza im każda dobrze uprawiana ziemia ogrodowa.
Nasiona najlepiej kupować w sklepach ogrodniczych; należy sprawdzić datę przydatności do siewu. Nie należy kupować nasion które zbyt długo leżały na słońcu lub mają ślady zawilgocenia. Można też pozyskiwać nasiona z własnych roślin.
Kwiaty wysiewane wprost do gruntu:
Nagietek lekarski - wysiew najczęściej III-IV ale część nasion można wysieć później nawet do połowy lipca, kwitnie VI-IX,
Czarnuszka damasceńska - wysiew III-IV, kwitnie VII-IX,
Klarkia wytworna - wysiew III-IV, kwitnie VII-IX,
Powój trójbarwny - wysiew IV, kwitnie VII-IX,
Dimorfoteka pomarańczowa - wysiew IV-V, kwitnie VII-IX,
Maciejka - wysiew IV-V, kwitnie VI-IX,
Maczek kalifornijski - wysiew III-IV, kwitnie VI-X,
Godecja wielkokwiatowa - wysiew III-IV, kwitnie VII-IX,
Słonecznik zwyczajny - wysiew IV-V, kwitnie VII-X,
Suchlin różowy(suchołuska) - wysiew IV, kwitnie VII-VIII,
Groszek pachnący - wysiew III-IV, kwitnie VI-IX,
Ślazówka - wysiew III-IV, kwitnie od czerwca do jesieni,
Smagliczka nadmorska - wysiew IV, kwitnie VI-X,
Fasola ozdobna - wysiew V, kwitnie VII-X,
Portulaka wielkokwiatowa - wysiew V, kwitnie VII-IX,
Nasturcja większa - wysiew V, kwitnie VII-X,
Suchokwiat roczny - wysiew IV, kwitnie VII-IX,
Aksamitka - wysiew V, kwitnie VI-X,
Wilec purpurowy wysiew IV-V, kwitnie VII-IX
Inne rośliny jednoroczne
Ciekawą rośliną jednoroczną wysiewana wprost do gruntu jest dynia ozdobna, wytwarza ozdobne owoce różnego kształtu, żółtopomarańczowe, kremowe lub ciemnozielone z plamami, brodawkami lib smugami. Wysiew - koniec maja.
Inną rośliną, którą może wysiać ogrodnik amator jest mietelnik ogrodowy zwany inaczej cyprysikiem letnim. Wysiew IV-V.
Kwiaty jednoroczne wysiewane do pojemników
Do pojemników wysiewa się rośliny o przedłużonym okresie wegetacji takie jak petunia, żeniszek, lobelia, portulaka, werbena, szałwia czy heliotrop. Termin wysiewu to początek lutego. W przypadku heliotropu jest to styczeń i trzeba pamiętać, że roślina wolno kiełkuje. Rośliny wysiewa się do pojemników wypełnionych niezbyt zasobnym podłożem i przysypuje cieńką warstwą piasku. Pojemniki umieszczamy w jasnym i niezbyt ciepłym miejscu (np. w oszklonej werandzie lub na parapecie okiennym) a następnie przykrywamy szybą, co zapewni kiełkującym roślinom odpowiednią ilość wilgoci. Szybę stopniowo odchylamy aż do całkowitego zdjęcia. Gdy rośliny się rozrosną należy je przepikować. Do ogrodu wysadza się dopiero po ustąpieniu wiosennych przymrozków.
Warto też wysiać wcześniej do pojemników takie rośliny przeznaczone na balkony lub tarasy jak: nasturcje, aksamitki, dalie letnie, lewkonie czy groszek pachnący. Wysiane wcześniej kwiaty będą wcześniej kwitły.
Sadzonkowanie roślin balkonowych
Luty i marzec to dobry termin na rozmnożenie z sadzonek roślin, które wypuszczają pędy po wstawieniu do słoika z wodą. Tak można rozmnażać bardzo dekoracyjne koleusy, zwane inaczej pokrzywką brazylijską. Ze zdrowej rośliny pobieramy pędy o długości 5-10 cm. pozostawiając 2-3 liście i wstawiamy je do słoika z wodą tak aby nie zamoczyć liści. Wodę trzeba regularnie uzupełniać. Sadzonki ukorzeniają się dość szybko i kiedy roślina wytworzy wystarczającą ilość korzeni wystarczy ją posadzić w doniczce z ziemią.
W podobnym terminie możana sadzonkować również inne rośliny balkonowe przechowywane w chłodnych takie jak fuksje, pelargonie, surfinie czy uczepy.
Fuksje - na sadzonki pobiera się niezdrewniałe pędy i ukorzenia w podłożu z mieszanki torfu i piasku w równych ilościach. Sadzonki ukorzeniają się po 10-14 dniach.
Pelargonie - rozmnaża się z sadzonek pędowych pół zdrewniałych, o długości trzech międzywęźli, tuż pod węzłem. Na sadzonkach zostawiamy 2-3 liście. Po ścięciu zostawia się je na parę godzin na powietrzu, tak by obeschła powierzchnia cięcia. Następnie sadzi się je do pojemnika z piaszczystą ziemią, ustawia w widnym miejscu (np. na parapecie) i umiarkowanie podlewa.