Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej

Międzynarodowa integracja gospodarcza - proces scalania gospodarek narodowych w jedną gospodarkę międzynarodową. Potencjały ekonomiczne gospodarek nie są w wyniku integracji dodawane, lecz tworzone są nowe organizmy gospodarcze o odmiennych właściwościach.

Jakie są założenia integracji gospodarczej?

1. Organizmy te mają możliwości znacznie przekraczające sumę możliwości narodowych.

2. Integracji towarzyszą koszty ponoszone przez każdy kraj członkowski i wszystkie kraje łącznie.

3. MIG jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym - obejmuje wiele płaszczyzn życia gospodarczego, społecznego, politycznego itd.

Wyróżniamy trzy różne spojrzenia na integrację.

1. Kryterium horyzontu integracji

• Integracja - jako długotrwały proces tworzenia jednolitej struktury gospodarczej w obrębie grupy kra­jów. Według tego poglądu proces integracji nie może mieć końca ze względu na nieprzerwany rozwój produkcji, techniki i nauki, a w ślad za tym form i metod powiązań międzynarodowych.

• Integracja - jako stan, czyli zjawisko, które ma swój kres, polegający na wytworzeniu pożą­danej docelowej struktury ekonomicznej, wyodrębniającej grupę krajów z całokształtu gospodarki światowej. Dalszy rozwój integ­racji wymaga — według tego poglądu — rozszerzenia jej zakresu lub zmiany form.

Kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji.

Czy powinien to być:

• 1) mechanizm wolnej konkurencji i wolnego handlu, czy też

• 2) efekt określonej polityki integrujących się państw.

• Przeważa pogląd, że integracja międzynarodowa powinna być kształtowana przez mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu

3. Kryterium korzyści z integracji

• podział korzyści czerpanych przez kraje członkows­kie - czy korzyści te:

1) powinny być dzielone równo między integrujące się kraje, czy też

2) mogą im przypadać w nierów­nych częściach.

Mechanizm funk­cjonowania ugrupowania integracyjnego powinien być podporząd­kowany kryterium równych korzyści.

• W przypadku integracji równych potencjałów może to być mechanizm wolnej konkurencji i wolnego handlu.

• W przypadku integracji nierównych potencjałów warunkiem zapewnienia identycznej stopy korzyści krajów człon­kowskich jest odpowiednia polityka integrujących się państw.

• Integracji towarzyszą liczne korzyści niewymierne ilościowo (postęp cywili­zacyjny, społeczny, polityczny itp.).

Przyczyny integracji gospodarczej.

• U podstaw integracji gospodarczej leżą:

• Wymagania współczesnego etapu rozwoju gospodarczego

• Konieczność zapewnienia wielkiej skali produkcji

• Dążenie do postępu technicznego

• Rozwój specjalizacji i kooperacji w produkcji i badaniach naukowych a więc

• Konieczność dysponowania szerokimi rynkami zbytu

Międzynarodowa integracja gos­podarcza - to najprościej mówiąc:

• zespalanie narodów, państw, potencjałów gospodarczych, rynków i w ostatecznym efekcie pojedynczych osób różnej narodowości i przynależności państwowej.

• Granice państwowe przestają dzielić narody i państwa, a swoboda poruszania się obywateli, brak ograniczeń w przepływie towarów i usług oraz czynników produkcji pozwalają osiągać wspólne cele gospodarcze.

Podstawowym celem integracji gospodarczej:

• Wzrost efektywności gospodarowania - służy temu zwłaszcza unowocześnienie gospodarki przez strukturalne zmiany w produkcji (zwiększenie efektywności produkcji),

Korzyści z międzynarodowej integracji gospodarczej:

• ułatwienia w przepływie towarów i usług - które stwarzają poszczególnym krajom możliwość koncentracji nakładów w dziedzinach najbar­dziej efektywnych.

• ułatwienie krajom dostępu do zewnętrznych zasobów produk­cyjnych (dotyczy to głównie surowców, wiedzy technicznej oraz zasobów pracy).

• ograniczenie lub eliminowa­nie narodowych barier wzrostu gospodarczego oraz przyspieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego i dobrobytu społecznego.

• poprawa warunków rozwoju handlu - likwidacja barier taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych - korzyści z tytułu obniżki kosztów jedno­stkowych.

• zna­czenie dla rozwoju nauki i techniki - efektem integracji jest obniżka kosztów postępu technicznego i szybsze jego tempo.

• Integracja ma szczególnie duże znaczenie dla krajów małych i średnich, które pojedynczo nie są w stanie sprostać wymaganiom współczesnego rozwoju ekonomicznego i technicz­nego.

Modele międzynarodowej i ponadnarodowej integracji gospodarczej

Model integracji - całościowy ob­raz ugrupowania integracyjnego wraz z podziałem kompetencji między organa­mi międzynarodowymi i ponadnarodowymi a rządami krajów członkowskich.

• Wyróżniamy dwa typy integracji gospodarki rynkowej:

• model integracji międzynaro­dowej

• model integracji ponadnarodowej.

Model międzynarodowej integracji gospodarczej

• decyzje kształ­tujące wzajemne powiązania grupy krajów są podejmowane wy­łącznie przez instytucje narodowe, ośrodek międzynarodowy ma tylko charakter koordynacyjny

• Państwo jest przede wszystkim stróżem porządku; utrzymuje praworządność i porządek publiczny, pielęgnuje wolny rynek i wolną konkurencję. Ośrodki między­narodowe czynią to samo w skali ugrupowania integracyjnego.

Model integracji ponadnarodowej (nazywany też modelem integracji regulowanej lub instytucjonalnej)

• Zarówno ośrodek ponadnarodowy, jak i ośrodki narodowe uzyskują uprawnienia do oddziaływania na procesy integracyjne w obrębie ugrupowa­nia.

• Rola państw człon­kowskich i ośrodka ponadnarodowego daleko wykracza poza funkcje stróża porządku. Mogą one pośrednio oddziaływać na decyzje przedsiębiorstw (za pomocą subwencji, ceł, ograniczeń parataryfowych i pozataryfowych, polityki kursu walutowego, stopy procentowej, polityki budżetowej itp.)

• Modelowi temu odpowiada mechanizm rynkowy sprzężony z interwen­cjonizmem państwowym - przykład: Unia Europejska.

Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej

strefa wolnego handlu - likwidacja ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów.

• Kraje te zachowują autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich.

• Przykładem strefy wolnego handlu jest EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), utworzona na podstawie układu, który wszedł w życie w maju 1960 r.

Unia celna - w przypadku, gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne wobec krajów trzecich.

• Unia celna sprzyja rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi - preferencyjne i dyskryminacyjne działanie cła w unii celnej.

Unia celna wywiera dwojaki wpływ na handel zagraniczny krajów unii. Wywołuje:

Efekt przesunięcia handlu - zwięk­szenie udziału krajów należących do unii celnej we wzajemnym handlu przy równoczesnym zmniejszeniu udziału w nim krajów trzecich.

U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróż­nicowanie stawek celnych.

Efekt kreacji handlu - wzrost wielkości wzajemnych obrotów handlowych krajów tworzących unię celną — w wyniku usunięcia ceł i innych barier w handlu między krajami unii oraz wprowadzenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej.

Wspólny rynek - nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, lecz także swoboda przepływu osób, usług, towarów i kapitału w obrębie ugrupowa­nia integracyjnego.

Stwarza to lepsze warunki do niezakłóconego funkc­jonowania mechanizmu wolnej konkurencji a przez to optymalną alokację siły roboczej, rozwój produkcji na wielką skalę, szybsze wprowadzanie postępu technicznego itp.

Utworzenie wspólnego rynku wymaga ujednolicenia polityki cenowej w obrębie ugrupowania (np. wspólny rynek produktów rolnych Unii Europejskiej).

Unia walutowa - obejmuje, poza strefą wolnego handlu, unią celną i wspólnym rynkiem, koordynację (lub unifikację) polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego.

W zakres tej koordynacji wchodzi:

• ograniczanie wahań kursów walutowych

• tworzenie wspólnych rezerw walutowych

• wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej

• bezwa­runkowa pomoc kredytowa itp.

Unia ekonomiczna - obejmuje, poza strefą wolnego handlu, unią celną, wspólnym rynkiem i unią walutową, koordynację (lub unifikację) po­szczególnych dziedzin polityki ekonomicznej, zarówno ogólnej, jak i w poszczególnych działach gospodarki.

O pełnej unii ekonomicznej można mówić wówczas gdy:

• wszystkie ważniejsze dziedziny polityki gospodarczej zostałyby objęte wspólną lub skoor­dynowaną polityką,

• wprowadzono by wspólną walutę,

• władzę ekonomicz­ną w najważniejszych dziedzinach sprawowałyby organy ponadnarodowe.

Unia polityczna - oznacza koordynację (lub unifikację) zarówno polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.

1