Zmiany w prawie pracy wejdą w życie od 1 stycznia 2004 r. po podpisaniu noweli przez Prezydenta oraz po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Zmiany w Kodeksie pracy

1. Powrót do płatnego pierwszego dnia chorobowego

Nowela uchyla § 1(1) w art. 92 - jest to przepis mówiący, iż w pierwszym dniu każdego okresu niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, trwającej nie dłużej niż 6 dni, pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

Pracownicy odzyskali prawo do wynagrodzenia za pierwszy dzień choroby w przypadku krótkich zwolnień.

 2. Wielokrotne zawieranie umów na czas określony

Zgodnie z brzmieniem nowego art. 25(1) zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony będzie równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca. Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważać się będzie za zawarcie, od dnia następującego po jej rozwiązaniu, kolejnej umowy o pracę na czas określony. Ww. przepisy nie będą dotyczyć umów o pracę na czas określony zawartych:

Przepisy nowego art. 25 (1) stosuje się od dnia uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.

 3. Podwyższenie najniższego wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Zmieniony art. 154 podwyższa najniższy wymiar urlopu o 2 dni (z 18 do 20 dni). Zgodnie z nowymi przepisami wymiar urlopu wynosić będzie:
1. 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
2. 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

 4. Uwzględnienie niezakończonego zatrudnienia przy obliczaniu wymiaru urlopu dla osób pracujących w dwóch i więcej firmach. Nowela rozszerza art. 154 (1)dodając § 2 w brzmieniu: „W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu (do okresu zatrudnienia) podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy”.

 5. Minimum 11 godzin odpoczynku

Nowela wprowadza nowe regulacje gwarantujące pracownikom minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby oraz 35-godzin odpoczynku w każdym tygodniu pracy (nowe brzmienie art. 132 oraz 133).

11 godzinny odpoczynek nie dotyczy jednak:

W ww. przypadkach oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin, nie może być jednak krótszy niż 24 godziny. Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca. W takim systemie czasu pracy pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin, w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca. I tutaj pracownikowi przysługuje odpoczynek przez okres równy co najmniej liczbie przepracowanych godzin. 6. Składniki wynagrodzenia oraz wymiar czasu pracy jako podstawowe elementy umowy o pracę Nowela zmienia art. 29 § 1 Kodeksu pracy, dodając do obowiązkowych elementów umowy o pracę postanowienia dotyczące składników wynagrodzenia oraz wymiaru czasu pracy. Zgodnie z nowym brzmieniem ww. artykułu: umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:

7. Krótszy termin potwierdzania na piśmie zawarcia umowy o pracę

Projekt przewiduje także zmianę art. 29 § 3, który odnosi się do terminu pisemnego potwierdzenia faktu zawarcia umowy o pracę. Otóż zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu, zawartym w 29 § 2: umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do rodzaju umowy oraz jej warunków. Obecnie pracodawca potwierdza zawarcie umowy o pracę w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia  pracy. 8. Gwarancja równego traktowania osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy Nowela dodaje art.29 (2), który mówi, iż zawarcie z pracownikiem umowy o pracę przewidującej zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy nie może powodować ustalenia jego warunków pracy i płacy w sposób mniej korzystny w stosunku do pracowników wykonujących taką samą lub podobną pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, z uwzględnieniem jednak proporcjonalności wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą, do wymiaru czasu pracy pracownika. Pracodawca powinien, w miarę możliwości, uwzględnić wniosek pracownika dotyczący zmiany wymiaru czasu pracy określonego w umowie o pracę.

Wejście Polski do Unii Europejskiej powoduje również obowiązek dostosowania prawa polskiego do wymogów europejskich. Jednym z obszarów, w którym konieczne były zmiany jest prawo pracy. A znajomość znowelizowanych przepisów Kodeksu Pracy jest istotna zarówno z punktu widzenia pracodawcy, jak i pracownika.
14 października 2003 r. została uchwalona przez Sejm ustawa o zmianie ustawy Kodeksu Pracy. Proponowane zmiany mają za zadanie dostosowanie przepisów Kodeksu Pracy do prawa Unii Europejskiej, zharmonizowanie Kodeksu z Konstytucją RP, a także dostosowanie przepisów prawa pracy do otoczenia społeczno - ekonomicznego, w którym funkcjonują stosunki pracy.
Nowe przepisy zaczną obowiązywać w dwóch terminach: od 1 stycznia 2004 r. i w chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej. Ponieważ zmiany te są niezwykle istotne zarówno dla pracodawców jak i pracowników, poniżej zamieszczamy tabelę, która w syntetyczny sposób przedstawia i opisuje większość zmian.

PRZEPIS

OPIS

TERMIN WEJŚCIA W ŻYCIE PRZEPISU

Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu

Rozszerzenie zakazu dyskryminacji ze względu na płeć o zakaz dyskryminacji ze względu na wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość religię, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, przekonania polityczne, przynależność związkową, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony oraz wymiar czasu pracy.

1 stycznia 2004 r.

Ochrona danych osobowych pracownika (art.221 -kp)

Od kandydata na pracownika można żądać podania m. in. następujących danych osobowych: imienia, nazwiska, daty urodzenia, wykształcenia, przebiegu dotychczasowego zatrudnienia.Natomiast po nawiązaniu stosunku pracy można dodatkowo żądać: imion i nazwisk dzieci, numer PESEL jeżeli warunkuje to korzystanie ze szczególnych uprawnień.

1 stycznia 2004 r.

Informacje o przejęciu zakładu pracy (art. 231 § 3 i 4 kp)

Pracodawca będzie mieć obowiązek poinformowania (na co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem) na piśmie pracowników o terminie, przyczynach i skutkach przejęcia zakładu pracy, a także o warunkach nowego zatrudnienia, a w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania.

1 stycznia 2004 r.

Kolejne umowy na czas określony (art. 251 k.p.)

Reguła dotycząca zawierania kolejnej umowy na czas określony nie będzie dotyczyła umów na czas zastępstwa oraz umów zawieranych w celu wykonania prac o charakterze dorywczym lub sezonowym.

z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Nowe elementy w treści umowy o pracę (art. 29 kp)

Pracodawca będzie mieć obowiązek określenia w umowie rodzaju pracy, miejsca jej wykonania, wynagrodzenia ze wskazaniem składników, wymiaru czasowego oraz terminu rozpoczęcia pracy.

1 stycznia 2004 r.

Nowe zasady zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy

  • Zakaz dyskryminacji przy ustalaniu warunków zatrudnienia pracowników wykonujących pracę niewymiarową (art. 292 § 1 kp).

  • Stosowanie w umowach o pracę limitu godzin pracy, powyżej którego pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy jest uprawniony do wynagrodzenia jak za pracę nadliczbową (art. 151 § 5 kp).

1 stycznia 2004 r.

Skrócono okres wypowiedzenia umowy na czas zastępstwa

Okres ten będzie wynosił 3 dni robocze ( art. 331 kp).

1 stycznia 2004 r.

Zwolnienie na poszukiwanie pracy

2 dni robocze przysługują tylko w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia (art.37 § 2 pkt 1 kp).

1 stycznia 2004 r.

Nowe uprawnienia związane z rodzicielstwem

  • Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w przerywanym systemie czasu ( art. 178 § 1 kp).

  • Pracownik ojciec będzie miał takie same uprawnienia jak kobieta opiekująca się dzieckiem.

1 stycznia 2004 r.

Warunki zatrudnienia w Polsce pracowników z państwa UE

Pracodawcy mający siedzibę w państwie będącym członkiem Unii Europejskiej i kierujący swoich pracowników do pracy na terenie RP muszą zapewnić im warunki zatrudnienia nie mniej korzystne niż wynikające z przepisów polskiego Kodeksu pracy oraz innych przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników.

z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Pierwszy dzień zwolnienia - znowu płatny

Pracodawca będzie musiał wypłacać pracownikowi wynagrodzenie za wszystkie dni niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

1 stycznia 2004 r.

Nowe obowiązki pracodawcy

  • Organizowanie pracy w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy.

  • Dążenie do uczynienia zakładu pracy środowiskiem wolnym od dyskryminacji w zatrudnieniu.

  • Udostępnienie pracownikom tekstu przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji.

  • Informowanie pracowników o możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas określony - o wolnych miejscach pracy.

1 stycznia 2004 r.

Przyznawanie nagród (art.105 k.p.)

Pracodawca będzie musiał złożyć odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia do akt osobowych pracownika.

1 stycznia 2004 r.

Zmiany w czasie pracy Urlopy wypoczynkowe

  1. Nowe definicje terminów: doba, tydzień, pracownik zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy, praca zmianowa.

  2. Nowy sposób ustalania nominalnego czasu pracy.

  3. Wprowadzenie okresów odpoczynku od pracy.

  4. System i rozkład czasu pracy:

Modyfikacje:

  • okres rozliczeniowy w równoważnym systemie czasu pracy może być wydłużony do 3 miesięcy. Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych można przedłużyć okres rozliczeniowy

  • nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.- w przypadku pracowników wykonujących prace polegające na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu pracy (art. 136 kp) można stosować system równoważnego czasu pracy, w którym można przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy

  • nie więcej niż do 16 godzin.- w przypadku prac w ruchu ciągłym oraz przy pracach związanych z koniecznością ciągłego zaspokajania potrzeb ludności można przedłużyć czas pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie, dobowy wymiar czasu pracy można przedłużyć maksymalnie do 12 godzin.

Nowe rozwiązania

  • Skrócony czas pracy polegający na wprowadzeniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy (art. 145 kp) będzie można wprowadzać wobec pracowników zatrudnionych przy pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie.

  • Na pisemny wniosek pracownika będzie można stosować wobec niego system skróconego tygodnia pracy (art. 143 kp).

  • Na pisemny wniosek pracownika można objąć go systemem pracy weekendowej (art. 144 kp). Jeżeli pracownik wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy, należy udzielić mu w zamian innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego (art. 151 kp).Rozszerzony został katalog prac dozwolonych w niedzielę i święta (art. 1519 - 15112- kp).

  • Pracownik, który podjął pracę po raz pierwszy w życiu uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku (art. 153 kp).

  • Pracownik zatrudniony krócej niż 10 lat ma prawo do 20 dni urlopu wypoczynkowego. Jeżeli jest zatrudniony co najmniej 10 lat - do 26 dni urlopu (art. 154 § 1kp).

  • Urlop przy niepełnym wymiarze czasu pracy naliczany będzie proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika (art. 154 §2 kp).

  • Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop należy wypłacać tylko z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy (art. 171 §1 kp).

1 stycznia 2004 r.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

  • Pracodawca będzie miał obowiązek ochrony pracowników przed działaniem czynników rakotwórczych

  • Pracodawca będzie miał obowiązek stosowania wszelkich dostępnych środków eliminacji narażenia na działanie szkodliwych biologicznie czynników, a jeżeli nie jest to możliwe - środków ograniczających stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 2221 kp).

Ryzyko zawodowe - nowe obowiązki pracodawcy:

  • Ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą,

  • Stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe,

  • Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 226 kp).

W zakładach pracy do 100 pracowników wykonywanie zadań służby bhp będzie można powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy lub w przypadku braku kompetentnych pracowników - specjalistom spoza zakładu pracy (art. 23711 kp).

1 stycznia 2004 r.

Ustawa o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych

  • Fundusz będzie musiał być utworzony jeśli na dzień 1 stycznia danego roku zakład pracy będzie zatrudniał co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty.

  • Jeśli prowadzona będzie działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, należy utworzyć fundusz bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników.

  • Jeżeli natomiast na dzień 1 stycznia danego roku zatrudnionych będzie mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, możliwe jest utworzenie funduszu lub wypłacenie świadczeń urlopowych.

1 stycznia 2004 r.