(2) Podstawowe pojęcia i definicje

Ceteris paribus oznacza, że wszystkie pozostałe wielkości, oprócz analizowanych, nie zmie­niają się — są stałe.

Dobra komplementarne są to takie dobra, które konsumowane są razem, np. lewy but i prawy but, samochód i benzyna, taśma i magnetowid.

Efekt dochodowy polega na tym, że na skutek wzrostu ceny danego dobra konsumenci mogą kupić go mniej przy nie zmienionych dochodach, co prowadzi do zmniejszenia wielkości popytu; spadek ceny działa w kierunku odwrotnym.

Efekt substytucyjny polega na tym, że na skutek wzrostu ceny danego dobra konsumenci kupują go mniej, gdyż wybierają dobra relatywnie tańsze, co oznacza, że wielkość popytu na dane dobro maleje; spadek ceny działa w kierunku odwrotnym.

Konflikt jest to sytuacja, w której każda ze stron dąży do przeciwnego celu.

Konkurencja jest to rywalizacja uczestników rynku o zdobycie jak największych korzyści ze swej działalności, np. dążenie producentów do osiągnięcia maksymalnych zysków.

Krzywa podaży pokazuje graficznie ilości dobra, jakie producenci chcą dostarczyć na ry­nek, czyli wielkość podaży, przy każdym poziomie ceny w danym okresie.

Krzywa popytu pokazuje graficznie ilości dobra, jakie ludzie chcą kupić, czyli wielkość popytu przy każdym poziomie ceny w danym okresie.

Monopol jest to określenie jedynej firmy produkującej i sprzedającej na rynku, będącej jednocześnie cała gałęzią przemysłu.

Niedobór jest to sytuacja na rynku, w której popyt zgłaszany na produkt lub czynnik wytwórczy przewyższa możliwości jego zaspokojenia (podaż) przy cenie panującej na danym rynku.

Podaż (ang. supply) jest to pojęcie przedstawiające całkowitą zależność między wielkością oferowaną danego produktu lub czynnika wytwórczego a jego ceną.

Popyt (ang. demand) jest to pojęcie przedstawiające całkowitą zależność między wielko­ścią zapotrzebowania na dany produkt lub czynnik wytwórczy a jego ceną.

Prawo podaży głosi, że wzrostowi ceny dobra towarzyszy wzrost wielkości podaży, a spad­kowi ceny — spadek wielkości podaży.

Prawo popytu głosi, że wzrostowi ceny dobra towarzyszy spadek wielkości popytu, a spad­kowi ceny — wzrost wielkości popytu.

Rynek jest to instytucja ekonomiczna umożliwiająca wymianę produktów i czynników wy­twórczych.

Siła nabywcza dochodu pokazuje, ile jednostek produktu można kupić za otrzymywany dochód pieniężny, a maleje wraz ze wzrostem ceny tego produktu.

Siła rynkowa (monopolowa) charakteryzuje sposób zachowania się kupującego lub sprze­dającego, określając czy może on wpływać swoim postępowaniem na funkcjonowanie rynku, czy też jego działalność jest w pełni zdeterminowana przez warunki panujące na rynku.

Spadek podaży wywoływany jest wzrostem kosztów produkcji, ograniczeniem dostępności czynników wytwórczych lub zmianą jakiegokolwiek innego czynnika skłaniającego do zmniej­szenia jego produkcji i powoduje, że wielkość podaży maleje przy każdej cenie; ilustrowany jest przesunięciem krzywej podaży na lewo.

Spadek popytu wywoływany jest spadkiem dochodów konsumentów, cen innych dóbr lub zmianą jakiegokolwiek innego czynnika zmniejszającego zainteresowanie danym dobrem i po­woduje, że wielkość popytu na to dobro maleje przy każdej cenie; przedstawiany jest jako prze­sunięcie krzywej popytu na lewo.

Struktura rynku (rynkowa) jest to sposób zorganizowania pracy rynku na podstawie liczby kupujących i sprzedających oraz ich pozycji na tym rynku.

Substytuty (dobra substytucyjne) są to takie dobra, które mogą się wzajemnie zastępo­wać, gdyż zaspokajają tę samą potrzebę. Przykładami substytutów są masło i margaryna, sok pomarańczowy i sok porzeczkowy, kanapka z szynką i kanapka z polędwicą.

Wielkość podaży jest to ilość dobra, jaką producenci zamierzają sprzedać po danej cenie i w danym okresie.

Wielkość popytu jest to ilość dobra, jaką konsumenci chcą i mogą kupić w danym okresie po danej cenie.

Własność prywatna jest to ustawowo zagwarantowane prawo do posiadania rzeczy i swo­bodnego nimi dysponowania.

Wzrost podaży wywoływany jest spadkiem kosztów produkcji, udoskonaleniem technolo­gii lub zmianą jakiegokolwiek innego czynnika zachęcającego do wzrostu produkcji i powodu­je, że wielkość podaży danego dobra rośnie przy każdej cenie; ilustrowany jest przesunięciem krzywej podaży na prawo.

Wzrost popytu wywoływany jest wzrostem dochodów konsumentów, cen i innych dóbr lub zmianą jakiegokolwiek innego czynnika zwiększającą zainteresowanie danym dobrem i powo­duje, że wielkość popytu na dane dobro rośnie przy każdej cenie; przedstawiany jest jako prze­sunięcie krzywej popytu na prawo.

Zmiana podaży następuje wtedy, gdy zmieniają się warunki na rynku, np. ceny czynników wytwórczych lub ich dostępność, i ilustrowana jest przesunięciem całej krzywej podaży.

Zmiana popytu następuje wtedy, gdy zmieniają się warunki na rynku, np. ceny innych dóbr lub dochody konsumentów, i ilustrowana jest przesunięciem całej krzywej popytu.

Zmiana wielkości podaży spowodowana zmianą ceny następuje wtedy, gdy zmienia się tylko cena danego dobra przy innych wielkościach stałych i ilustrowana jest ruchem punktu wzdłuż krzywej podaży.

Zmiana wielkości popytu spowodowana zmianą ceny następuje wtedy, gdy zmienia się tylko cena danego dobra przy innych wielkościach stałych i ilustrowana jest ruchem punktu wzdłuż krzywej popytu.

(2) Sprawdź, czy zrozumiałeś

1. Które z wymienionych dóbr są substytutami?

1. film fotograficzny i lampa błyskowa

2. magnetowid i taśma wideo

3. „Gazeta Wyborcza" i „Rzeczpospolita"

4. piłeczka do ping-ponga i siatka na stół ping-pongowy

5. żadna z wymienionych

2. Który z czynników spowoduje wzrost popytu na motorowery?

1. wzrost ceny używanych samochodów

2. wzrost ceny motorowerów

3. spadek dochodów konsumentów

4. zanikanie mody na motorowery

5. wszystkie wymienione czynniki

3. „Zmieniła się liczba sprzedawanych klimatyzatorów, gdyż: (1) zwiększyła się liczba alergii wywoływanych zanieczyszczonym powietrzem, przed którym chronią klimatyzatory i (2) na­ukowcy odkryli, że freon używany w klimatyzatorach wywołuje raka". Podany cytat można przedstawić graficznie jako:

1. przesunięcie krzywej popytu i ruch wzdłuż krzywej podaży

2. przesunięcie krzywej podaży i ruch wzdłuż krzywej popytu

3. przesunięcie obu krzywych (popytu i podaży)

4. ruch wzdłuż obydwu krzywych (popytu i podaży)

5. żadna z propozycji nie jest prawdziwa

4. Popyt na dobro przedstawia:

a. ilości dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy różnych poziomach ceny

b. ilości dobra, jakie konsumenci mogą, ale wcale nie chcą, kupić przy różnych poziomach ceny

c. ilości dobra, jakie konsumenci chcą i mogą kupić po jednej, jedynej cenie

d. wpływ zmiany ceny jednego dobra na wielkość popytu na inne dobra

5. W gospodarce rynkowej podaż dobra przedstawia:

1. ilości dobra, jakie producenci chcą i mogą dostarczyć po jednej, jedynej cenie

2. możliwości rynku produkcji danego dobra

3. ilości dobra, jakie producenci chcą sprzedać przy różnych poziomach ceny

4. wpływ zmiany technologii na ilość produkowanych dóbr

6. Przy pozostałych wielkościach nie zmienionych, jeśli cena dobra rośnie, to możemy oczeki­wać, że:

1. wielkość popytu wzrośnie

2. popyt wzrośnie

3. podaż wzrośnie

4. wielkość podaży wzrośnie

7. Wielkość popytu na dobro wzrośnie, jeśli:

1. konsument niespodziewanie zapragnie mieć więcej dobra

2. dochody konsumentów zmniejszą się

3. cena tego dobra spadnie

4. pojawią się nowi konsumenci na rynku tego dobra

1. Krzywa popytu:

1. opada na prawo

2. pokazuje, że istnieje ujemna zależność między ceną a wielkością popytu

3. pokazuje wielkości popytu przy wszystkich cenach

4. pokazuje, że wzrostowi ceny towarzyszy zmniejszanie się wielkości popytu

5. wszystko to, co zostało wymienione w powyższych punktach

9. Krzywa podaży:

1. pokazuje wielkości podaży przy wszystkich cenach

2. opada na prawo

3. pokazuje, że istnieje dodatnia zależność między ceną i wielkością podaży

4. odpowiedzi a i b

5. odpowiedzi a i c

10. Jeśli przy omawianiu wielkości popytu na dane dobro mówimy, że wszystkie pozostałe wiel­kości są nie zmienione, to przyjmujemy, że zmieniają się jedynie:

1. ceny innych dóbr

2. gusty konsumentów

3. cena tego dobra

4. dochody konsumentów

11. Wszystkie z podanych niżej czynników wpływają na poziom popytu na dane dobro, oprócz:

1. kosztów produkcji tego dobra

2. gustów konsumentów

3. dochodów konsumentów

4. cen substytutów i dóbr komplementarnych

12. Jeśli popyt na dane dobro rośnie, to:

a. mniej tego dobra jest kupowane przy każdej cenie

b. przesuwamy się wzdłuż krzywej popytu

c. więcej tego dobra jest kupowane przy każdej cenie

d. krzywa popytu przesuwa się w kierunku do początku układu współrzędnych

13. Jeśli dobra J i K są substytutami, to wzrost ceny dobra J powoduje:

a. spadek wielkości popytu na J i przesunięcie krzywej popytu na K na lewo b. spadek wielkości popytu na J i przesunięcie krzywej popytu na K na prawo c. spadek popytu na K i niezmienienie się wielkości popytu na J d. przesunięcie obydwu krzywych popytu

14. Dwa dobra są dobrami komplementarnymi, jeśli:

1. spadek ceny jednego z nich prowadzi do wzrostu konsumpcji obydwu dóbr

2. są one konsumowane razem

3. wzrost ceny jednego z nich prowadzi do ograniczenia konsumpcji drugiego

4. wzrost wielkości popytu jednego dobra powoduje przesunięcie krzywej popytu drugiego na prawo

5. wszystkie powyższe odpowiedzi są prawdziwe

15. Wzrost dochodów konsumentów powoduje przesunięcie krzywej:

1. podaży na prawo

2. podaży na lewo

3. popytu na lewo

4. popytu na prawo

16. Wszystkie z podanych czynników powodują przesunięcie krzywej popytu na lewo, oprócz:

1. zmniejszenia się dochodów konsumentów

2. wzrostu ceny dobra komplementarnego w

3. zrostu ceny dobra substytucyjnego

4. spadku zainteresowania konsumentów

17. Który z wymienionych czynników nie wpływa na podaż?

1. ceny czynników wytwórczych

2. ceny dobra

3. wysokość podatków

4. rodzaj wykorzystywanej technologii

18. Udoskonalenie technologii umożliwiające zwiększenie produkcji bez zwiększania zatrud­nienia czynników wytwórczych powoduje:

1. ruch w górę wzdłuż krzywej podaży

2. przesunięcie krzywej podaży na lewo

3. że krzywa podaży nie przesuwa się w ogóle

4. przesunięcie krzywej podaży na prawo

19. Jeśli poruszamy się wzdłuż krzywej popytu na jabłka, to:

1. cena jabłek nie zmienia się

2. wielkość popytu na jabłka nie zmienia się

3. ilość jabłek, jaką konsumenci chcą kupić przy różnych cenach, nie zmienia się

4. cena ołówków nie zmienia się

20. Popyt na dane dobro spadnie, jeśli:

1. liczba konsumentów tego dobra wzrośnie

2. cena tego dobra wzrośnie

3. cena dobra komplementarnego wzrośnie

4. cena dobra substytucyjnego wzrośnie.

(2): 1. c; 2. a; 3. c; 4. a; 5. c; 6. d; 7. c; 8. e; 9. e; 10. c; 11. a; 12. c; 13. b; 14. e; 15. d; 16. c; 17. b; 18. d; 19. a; 20. c.

---