Wymagana znajomość poniższych ustaw:
- Ustawa o prawie prasowym z roku 26.01.1984 roku (podstawa naszych zajęć i materiał z którego będziemy pisać kolokwium).
- Dostęp do informacji publicznej (ustawa z 06.09.2001 r.)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 08.01.2002 roku w sprawie organizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej.
- Ustawa z 04.02.1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Definicje prasy:
1. W rozumieniu ustawy prawo prasowe: prasa oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednolitej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą. Są to w szczególności dzienniki, czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy telefaksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe.
2. W znaczeniu szerszym: prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie oraz tele i radio węzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania.
Funkcje prasy:
Art. 1 stanowi, że prasa zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej.
Wyróżnia się trzy podstawowe funkcje prasy:
1. Funkcja informacyjna
2. Funkcja ujawniania krytycznych wypowiedzi
3. Funkcja wpływania na jawność życia publicznego (między innymi tzw. dziennikarstwo śledcze).
Funkcja informacyjna - jest realizowana poprzez zagwarantowanie prasie dostępu do informacji. Dostęp do informacji publicznej reguluje ustawa z dnia 06.09.2001 r., o dostępie do informacji publicznej.
Funkcja informacyjna jest zawarta też w art. 4 prawa prasowego. Według niej istnieje obowiązek przedsiębiorców i innych organizacji do udostępniania prasie informacji o swojej działalności. W razie odmowy może być zaskarżony do sądu administracyjnego.
Trzecim przepisem regulującym funkcje informacyjne jest art. 5 prawa prasowego, który stwierdza, że każdy obywatel może udzielać informacji prasie i nie może być narażony z tego tytułu na uszczerbek jeżeli działa w granicach prawa.
Wolność prasy - zgodnie z art. 2 prawa prasowego prasa ma prawo korzystać z wolności słowa.
Wolność prasy zagwarantowana jest także przez Konstytucję (art.14, który stanowi, że rzeczpospolita gwarantuje wolność prasy i innych środków przekazu i art.54, który traktuje o wolności wypowiedzi - wolność wypowiadania swoich poglądów oraz wolność rozpowszechniania informacji, zakazuje stosowania cenzury prewencyjnej.
Ograniczeniem dla prasowej wolności jest art.31 ustęp 3 Konstytucji, który mówi, że nie wolno naruszać dóbr osobistych (godność, cześć, integralności fizyczna, zdrowie, prawo do prywatności, życie intymne człowieka, tzw. kult zmarłych).
Szczecin 06.03.2004 r.
PRAWO PRASOWE - materiał na zaliczenie
OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW (Art. 4 - 6)
1) Przedsiębiorcy i podmioty niezliczone do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku są zobowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności.
2) Odmowa udzielenia informacji musi być w formie pisemnej w terminie 3 dni (powinna zawierać uzasadnienie).
3) Odmowę można zaskarżyć do sądu amin istracyjnego w terminie 30 dni.
4) Każdy obywatel ma prawo do udzielania informacji prasie i nie może być z tego powodu narażony na uszczerbek lub zarzut.
5) Organy państwowe, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki organizacyjne oraz organizacje spółdzielcze są zobowiązane do udzielania odpowiedzi na przekazaną im krytykę prasową w ciągu 1 miesiąca.
PRASA (Art.7 i 8)
1) Prasa - oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednolitej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą. Są to w szczególności dzienniki, czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy telefaksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe. Prasa obejmuje też zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską.
2) Dziennik - ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu.
3) Czasopismo - druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku i obrazu, ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu ale nie rzadziej niż raz w roku.
4) Materiał prasowy - to każdy tekst lub obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym przekazany do lub już opublikowany.
5) Dziennikarz - osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją lub działająca na jej zlecenie.
6) Redaktor - jest to dziennikarz decydujący lub współdecydujący o publikacji materiałów prasowych.
7) Redaktor naczelny - osoba posiadająca uprawnienia do decydowania o całokształcie działalności redakcji.
8) Redakcja - jednostka organizująca proces przygotowania materiałów do publikacji w prasie.
9) Wydawca - osoba prawna lub fizyczna oraz organizacje (np. przedsiębiorstwo państwowe, organ państwowy, org. Polityczna, związek zawodowy, org. Spółdzielcza lub samorządowa).
Przepisy prawa prasowego nie dotyczą np.:
- dzienników urzędowych organów publikacyjnych (np. Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej)
- sprawozdań z działalności Sejmu
- wewnętrznych wydawnictw rad narodowych
- orzecznictwa sądów i publikacji o takim charakterze
- wydawnictw prasowych obcych przedstawicielstw dyplomatycznych itp.
OBOWIĄZKI DZIENNIKARZY(Art.10-17)
1) Dziennikarz ma służyć społeczeństwu i państwu ale zgodnie z obowiązującą go etyką zawodową, zasadami współżycia społecznego i prawem.
2) D. jako pracownik ma realizować linię programową zatrudniającej go redakcji.
3) D. ma prawo do zbierania informacji o działalności przedsiębiorców, a ci są zobowiązani (upoważnieni kierownicy lub pracownicy) do udzielania takich informacji (nie dotyczy to sektora finansów publicznych oraz podmiotów działających w celu osiągnięcia zysków).
4) D. ma zachować szczególną staranność i rzetelność (sprawdzać prawdziwość informacji) w swojej pracy.
5) D. ma chronić interesy swoich informatorów.
6) D. ma dbać o poprawność języka i unikać wulgaryzmów.
7) D. nie może uprawiać tzw. pseudoreklamy, czyli przemycać w swoich tekstach treści reklamujących jakieś firmy i czerpać z tego korzyści (np. materialnych).
8) D. nie może wypowiadać w prasie opinii o sprawach przed wydaniem orzeczeń sądowych I instancji, nie może publikować danych osobowych i wizerunku związanych z nią osób (zarówno oskarżonych, poszkodowanych jak i świadków), chyba że zdobędzie na to zgodę ich samych lub prokuratury czy Sądu.
9) D. nie może bez zgody wypowiadającego się publikować wypowiedzi utrwalonych za pomocą zapisów fonicznych i wizualnych, nie może też odmówić autoryzacji cytowanych wypowiedzi (chyba, że była ona już gdzieś poprzednio drukowana).
10) D. nie może też publikować informacji, jeśli jej autor zastrzega ją jako tajemnice zawodową lub służbową, nie może też publikować informacji dotyczących prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się to z jej bezpośrednią działalnością publiczną
11) D. ma obowiązek, na prośbę autora materiału prasowego (lub jemu podobnych treści) do zachowania w tajemnicy danych umożliwiających jego identyfikację, a także wszelkich informacji, które mogłyby naruszyć chronione prawem interesy osób trzecich. Dziennikarz jest zwolniony z tego, gdy materiał ten dotyczy przestępstwa określonego w art.254 Kodeksu karnego lub jego autor wyrazi na to zgodę).
OBOWIĄZKI REDAKTORA NACZELNEGO (Art.25)
1) Redaktor naczelny kieruje redakcją i odpowiada za treść materiałów przez nią przygotowywanych (poprawność języka i brak wulgaryzacji) oraz za sprawy redakcyjne i finansowe.
2) R. n. musi posiadać obywatelstwo polskie i nie może być pozbawiony praw obywatelskich (za zezwoleniem Ministra Spraw Zagranicznych może nie mieć obywatelstwa polskiego).
3) R. n. nie może być osoba skazana za przestępstwa polityczne i gospodarcze, jeśli od zakończenia kary nie upłynęło 10 lat, oraz skazana za występki tego rodzaju, jeśli od zakończenia kary nie upłynęły 3 lata, a także osoba która był skazana za przestępstwo popełnione z niskich pobudek i osoba, która była już trzykrotnie skazywana za przestępstwa określane w ustawie Prawo Prasowe.
4) R. n. powoływany i odwoływany jest przez wydawcę lub inny właściwy organ.
ORGANIZACJA DZIAŁALNOŚCI PRASOWEJ (Art.19-23)
1) Wydanie dziennika lub czasopisma - wymaga rejestracji w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowi siedziby wydawcy i jest rejestrowany tylko na wniosek zainteresowanego.
2) W. dz. lub cz. wymaga złożenia wniosku, który powinien zawierać:
- tytuł
- siedzibę i dokładny adres redakcji
- dane osobowe redaktora
- określenie wydawcy i jego dokładny adres
- częstotliwość ukazywania się
3) W. dz. lub cz. można rozpocząć nawet bez rejestracji, jeśli upłynie 30 dni od złożenia wniosku o taka rejestrację.
4) W. dz. lub cz. może zostać odmówione, jeżeli ma mieć nazwę już istniejącego tytułu na rynku.
5) W. dz. lub cz. może zostać zawieszone jeśli zostało w nim , w ciągu roku trzykrotnie popełnione przestępstwo wynikające z Prawa Prasowego.
6) Rejestracja. dz. lub cz. ulega utracie ważności, jeśli w ciągu roku od nabycia uprawnień do wydawania ono się nie ukaże (jeśli redakcja nie wystąpiła o zachowanie rejestracji).
WYGLĄD DRUKU PRASOWEGO (Art. 27)
1) Druk periodyczny i inne druki prasowe powinien w widocznym miejscu podawać takie informacje jak:
- nazwę i adres wydawcy
- adres redakcji
- imię i nazwisko redaktora naczelnego
- nazwę drukarni
- międzynarodowy znak informacyjny
- bieżącą informację
2) Przepis ten dotyczy także nagrań radiowych i telewizyjnych oraz kronik filmowych.
SPROSTOWANIA I ODPOWIEDZI (Art.31-33)
Sprostowanie - dotyczy podanej wcześniej informacji nieścisłej lub niepełnej.
Odpowiedź - daje się wówczas, gdy we wcześniejszej informacji zostały naruszone lub zagrożone dobra osobiste jakiejś osoby.
1) Redaktor naczelny musi bezpłatnie wydrukować sprostowanie - jeśli informacja wcześniejsza była nieprawdziwa lub nieścisła i odpowiedź - jeśli zostało wcześniej zagrożone czyjeś dobro osobiste.
2) W spr. lub odp. nie wolno dokonywać skrótów ani innych zmian (bez zgody autora) i powinno ono być nie dłuższe od dwukrotnej objętości fragmentu materiału prasowego, którego dotyczy.
3) Spr. lub odp. należy opublikować w danej prasie (w tej, w której był zamieszczony artykuł) , w równorzędnym dziale, równorzędną czcionką i pod widocznym tytułem.
Są określone terminy, w jakich należy je opublikować, i tak:
- w dzienniku - w ciągu 7 dni od daty otrzymana spr. lub odp.
- w czasopiśmie - w najbliższym, lub jednym z dwóch następnych numerów
- w innym przekazie (za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku) - w najbliższym takim przekazie, ale nie później niż w ciągu 14 dni
- w kronice - w ciągu miesiąca w jakimś dzienniku ogólnokrajowym i najbliższej kronice
4) Redaktor naczelny może odmówić opublikowania spr. lub odp. jeśli:
- nie jest ona zgodna z art. 31 (nie jest sprostowaniem wiadomości nieprawdziwej lub nieścisłej, ani nie jest odpowiedzią na stwierdzenie zagrażające dobrom osobistym)
- zawierają treść karalną lub naruszającą czyjeś dobra
- ich treść jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego
- podważają fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem
- nie dotyczą treści zawartych w materiale prasowym
- wnioskuje o nie osoba, której to nie dotyczy
- ma się to odnosić do wiadomości poprzednio sprostowanej
- napłynie po upływie miesiąca od publikacji materiału prasowego (chyba że osoba zainteresowana nie mogła zapoznać się z nim wcześniej - nie później jednak jak do 3 miesięcy od dnia publikacji)
- autor spr. lub odp. jest anonimowy
5) Redaktor naczelny odmawiając publikacji spr. lub odp. musi pisemnie zawiadomić o tym wnioskodawcę i uzasadnić swoją decyzję. Redaktor naczelny może też sam dokonać sprostowania. Spr. lub odp. może też być podpisane pseudonimem.
5) Osoba, której odmówiono publikacji spr. lub odp., albo uważa je za niewystarczające może dochodzić swoich praw (żądać przeprosin) ale tylko do roku po ukazaniu się publikacji. Roszczenia takie podlegają rozpoznaniu przez sąd.
6) Osoba, która unika opublikowania spr. lub odp. podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności.
KOMUNIKATY I OGŁOSZENIA (Art.34-36)
1) Redaktor naczelny ma obowiązek opublikować bezpłatnie w narzuconym terminie, bez dokonywania zmian i uwag:
- komunikaty urzędowe pochodzące od naczelnych i centralnych organów państwowych
- obwieszczenia, uchwały i zarządzenia pochodzące od władz terenowych stopnia wojewódzkiego
- listy gończe
1) Osoba, która uchyla się od opublikowania komunikatu urzędowego, ogłoszenia sądu i tp. (np. listu gończego) podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności.
2) Redaktor naczelny ma obowiązek opublikować odpłatnie we wskazanym terminie:
- prawomocne wyroki sądów
- ogłoszenia sądu lub innego organu państwowego
3) Redaktor naczelny może opublikować odpłatnie ogłoszenia i reklamy, ale nie mogą one być sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego, muszą wyraźnie wskazywać na to, że są reklamami. Redaktor ma prawo odmówić takiej publikacji, jeśli jej treść jest sprzeczna z linią programową lub charakterem publikacji.
4) Redaktor naczelny musi na żądanie upoważnionych do tego organów udostępnić dane przedsiębiorców lub osób fizycznych zamieszczających ogłoszenia lub reklamy w jego prasie.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA (Art.37-i inne)
1) Sąd zaraz po uprawomocnieniu się wyroku skazującego za przestępstwo prasowe powiadamia organ rejestracyjny, a ponadto
karą za opublikowanie materiału prasowego może być przepadek tego materiału.
2) Odpowiedzialność cywilną za naruszenie prawa prasowego ponoszą autor, redaktor i inni odpowiedzialni (także wydawca), odpowiedzialność materialną ponoszą solidarnie. Odpowiedzialność cywilną ponosi się także za ujawnienie materiału prasowego przed jego opublikowaniem.
3) Publikowanie materiałów prasowych zgodnych z prawdą a zarazem oceniających i krytykujących , np. satyry i karykatury nie podlega karze a tylko służy realizacji zadań określonych w prawie prasowym.
4) Osoba, która utrudnia lub tłumi krytykę prasową podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności.
5) Redaktor nie ponosi odpowiedzialności za treść publikacji nadesłanych przez PAP oraz treść komunikatów , orzeczeń i ogłoszeń urzędowych.
6) Roszczenia o sprostowania lub odpowiedzi podlegają rozpoznaniu przez sąd odpowiedniej instancji i rejonizacji. W razie odmowy wszczęcia postępowania karnego przeciwko dziennikarzowi sąd lub prokurator może przekazać sprawę do rozpoznania właściwemu sądowi dziennikarskiemu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA ZA UTRUDNIANIE PRACY DZIENNIKARZOWI i INNE PRZESTĘPSTWA (Art.43-49)
2) Osoba zmuszająca (użycie przemocy lub groźby)do opublikowania lab też zaniechania publikacji materiału prasowego oraz do zaniechania interwencji prasowej podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3) Osoba, która utrudnia lub tłumi krytykę prasową podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności.
4) Osoba, która unika opublikowania spr. lub odp. podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności.
5) Osoba, która uchyla się od opublikowania komunikatu urzędowego, ogłoszenia sądu i tp. (np. listu gończego) podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności.
6) Osoba, która rozpowszechnia materiał objęty przepadkiem lub prasę zabezpieczoną jako dowód rzeczowy podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności.
DZIAŁAJĄCY W DNIU WEJŚCIA W ŻYCIE USTAWY WYDAWCY DZIENNIKÓW I CZASOPISM ZACHOWUJĄ DOTYCHCZASOWE UPRAWNIENIA, JEŚLI W CIAGU 6 MSC.OD DNIA JEJ WEJŚCIA OSWIADCZĄ (w Głównym Urzędzie Publikacji i Widowisk) GOTOWOŚĆ PROWADZENIA TEJ DZIAŁALNOŚCI ORAZ WSKAŻĄ DANE OKREŚLONE A ART.19