„REFORMA SYSTEMU EMERYTALNEGO W POLSCE”
„ Emerytura(zwana dawniej rentą starczą) — świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako pracownicy, przedsiębiorcy, rolnicy i in.) albo utraciły ją w znacznym stopniu oraz nie dysponują innymi źródłami dochodu gwarantującymi możliwość utrzymania się. Podstawową cechą świadczenia emerytalnego jest brak jego ekwiwalentności w stosunku do wartości składek z tytułu ubezpieczenia społecznego płaconych przez czas aktywności zawodowej.”
Obecnie obowiązujący system emerytalny stworzony został reformą z dnia 1 stycznia 1999 roku. Przed rokiem 1999 system ten funkcjonował w oparciu o tzw. „umowę pokoleniową”. Polegało to na wypłacie środków na bieżące emerytury ze składek osób pracujących.
W obliczu stale rosnącej wysokości składki oraz niżu demograficznego prowadziło to do niewypłacalności systemu. W systemie tym utrzymywane były niskie progi emerytalne, niektóre grupy zawodowe i określone branże posiadały zbyt szerokie uprawnienia.
Dodatkowo na fakt reformy systemu ubezpieczeniowego wpłynęły inne kwestie: szybki przyrost liczby emerytów oraz spadek zatrudnienia, a także wzrost realnej wartości emerytur w stosunku do płac rzeczywistych. Wszystkie te sprawy doprowadziły do szybkiego wzrostu wydatków z tytułu świadczeń emerytalnych i rentowych. Aby rozwiązać te problemy rząd podjął decyzję o wprowadzeniu innych rozwiązań emerytalnych. Efektem jest funkcjonujący obecnie, trójfilarowy system emerytalny.
Pierwszy filar systemu emerytalnego opiera się na systemie repartycyjnym i jest on obowiązkowy. Zebrane przez ZUS składki nie są nigdzie inwestowane, ale przeznacza się je od razu na wypłaty dla pobierających świadczenia. Pracodawca jest zobowiązany przeznaczyć19,52% pensji brutto pracownika na jego przyszłą emeryturę. Składki płacone przez wszystkich pracodawców i pracowników w równych częściach są ewidencjonowane na osobistych kontach każdego pracującego. Dochody, które przekroczą w skali roku 250 % średniej płacy krajowej nie będą objęte składką na ubezpieczenie społeczne( z wyjątkiem ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego). Wysokość emerytury w tym filarze uzależniona jest od sumy składek zgromadzonych przez pracownika przez wszystkie przepracowane lata, czyli faktycznie od łącznej wysokości zarobków otrzymanych w okresie całej aktywności zawodowej. Przestał się także liczyć wymóg wypracowania liczby lat, aby mieć prawo do emerytury. Pozostaje natomiast kategoria minimalnej emerytury. Jeśli wyliczona emerytura będzie mniejsza niż minimalna, różnicę dopłaci nam państwo, pod warunkiem, że będą spełnione następujące przesłanki: mężczyzna ma ukończone 65 lat i przepracował nie mniej niż 25 lat, kobieta ukończyła 60 lat i przepracowała nie mniej niż 20 lat. Dożywotnia emerytura będzie wyliczana następująco: zgromadzony kapitał zostanie podzielony przez tzw. statystyczną długość życia na emeryturze. Obecnie średnia długość życia na emeryturze trwa:
-dla 60-latków-18,1 roku,
-dla 65-latków-14,5 roku,
-dla 70-latków-11,4 roku
W drugim filarze wybieramy fundusz emerytalny inwestujący środki przekazywane co miesiąc przez ZUS ze składki na I filar emerytalny w wysokości 7,3% wynagrodzenia brutto na indywidualny rachunek. Jest to realny kapitał, który pracuje na przyszłą emeryturę. Składki wpłacane do tego podsystemu trafiają do specjalnie w tym celu utworzonych Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE).Fundusze są zarządzane przez specjalnie powołane spółki akcyjne- Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). Fundusze emerytalne, kierując się zasadą bezpieczeństwa lokat, podejmują decyzję, gdzie najlepiej ulokować składki by przyniosły jak najlepszy zysk.
Przechodząc na emeryturę należy wybrać jeden z jej rodzajów:
- indywidualną wypłacaną aż do śmierci,
- indywidualną z gwarantowanym okresem wypłacenia, ( co najmniej 10 lat), która w razie wcześniejszej śmierci będzie wypłacana wybranej osobie do końca zadeklarowanego okresu,
- małżeńską, która będzie wypłacana po śmierci ubezpieczonego jego małżonkowi, aż do jego śmierci,
-małżeńską z gwarantowanym okresem płatności, ( co najmniej 10 lat), która jeżeli oboje małżonkowie umrą wcześniej, wypłacana będzie wskazanej przez nich osobie do końca umówionego okresu.
Trzecim filarem systemu emerytalnego są Indywidualne Ubezpieczenia. W odróżnieniu od dwóch pierwszych filarów przystąpienie do niego jest dobrowolne. Osoba pracująca może kupić akcje, żeby sprzedać je z zyskiem, wpłacić pieniądze do banku, kupić obligacje lub polisę ubezpieczeniową, wstąpić do Pracowniczego Programu Emerytalnego (PPE), bądź założyć Indywidualne Konto Emerytalne (IKE). Rachunki IKE są oferowane przez wiodące towarzystwa ubezpieczeniowe, banki, domy maklerskie. Dochody z tytułu oszczędzania na IKE są zwolnione od podatku od dochodów kapitałowych w wysokości 19%, tzw. podatku Belki, czyli zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, o którym mowa w art. 30a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, pod warunkiem dokonania wypłaty po osiągnięciu wieku emerytalnego. Wysokość wpłat na IKE ograniczona jest do 1,5-krotności średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto rocznie.
Należy również wspomnieć, że wprowadzone w 1999 r. zmiany nie objęły wszystkich ubezpieczonych w sposób jednakowy. Było to podyktowane wielkością zmian, a także kosztami reformy. Ustawodawca uznał ponadto, że nie można zmieniać warunków wyliczania i przyznawania świadczeń osobom, które już kilkanaście a nawet kilkadziesiąt lat były objęte ubezpieczeniem według starych zasad.
Ubezpieczeni zostali podzieleni na trzy grupy, które różnią się ze względu na sposób oszczędzania, przywileje emerytalne i sposób wyliczenia emerytury. Mianowicie, osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. będą mieć przyznawaną emeryturę w oparciu o przepisy systemu emerytalnego sprzed 1 stycznia 1999. Natomiast osoby urodzone pomiędzy 31 grudnia 1948 r. a 1 stycznia 1969 r. zostały objęte generalnie nowym systemem emerytalnym. Niemniej jednak zasady obowiązujące tych ubezpieczonym mają charakter przejściowy pomiędzy nowym a starym systemem emerytalnym i niektórzy ubezpieczeni z tego przedziału zachowują prawa jakie gwarantował im poprzedni system emerytalny. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. mają możliwość oszczędzania na emeryturę obok ZUS również w OFE. Ubezpieczeni urodzeni po 1 stycznia 1969 r. zostali objęci nowym systemem emerytalnym i obowiązkowo odkładają części składki na ubezpieczenie emerytalne w OFE.
Zmiany, które zaszły wraz z reformą emerytur uzależniły wysokość przyszłej emerytury od sumy składek zgromadzonych w funduszu emerytalnym oraz stażu pracy. Głównym założeniem, które przyświecało reformie było zwiększenie efektywności zarządzania środkami przyszłych emerytów, czym miały zająć się Otwarte Fundusze Emerytalne.
Po ponad 10 latach obowiązywania „nowego” systemu emerytalnego nadszedł czas na kolejne zmiany. Miały by one dotyczyć II filaru. Propozycje zmian w OFE to m. in . wprowadzenie różnych typów funduszy dla młodych i starszych ubezpieczonych oraz zmniejszenie opłat od składek.
Od lipca 2011r. zacznie obowiązywać zmniejszenie prowizji pobieranych przez fundusze oraz ograniczenie możliwości odbierania klientów konkurencji, a rok później , czyli w lipcu 2012 mają zacząć działać nowe fundusze.
Wg. projektu rządu , PTE będą prowadzić po 2 typy „subfunduszy”. Subfundusze typu A będą mogły inwestować do 85% aktywów w akcje i do nich mieli by trafić młodsi ubezpieczeni , a subfundusze typu C do 15% .Do tych pierwszych mieli by trafić młodsi ubezpieczeni. Obecne fundusze miały by zostać przekształcone w subfundusze typu B, aż do zniknięcia z rynku (po 2040r.) a zgromadzone na nich pieniądze stopniowo mają być przenoszone do subfunduszy typu A i C.
Zmniejszenie opłat od składek nastąpi w dwóch etapach. Od lipca 2011r.opłata w subfunduszach A i B zmniejszy się z 3,5% do 2,3% (plus 0,8% dostanie ZUS za przekazanie składki), a od lipca 2012 opłata ta zmniejszy się do 2%(plus opłata dla ZUS). A w subfunduszu C zapłacimy 1,3% pod warunkiem , że ukończyliśmy 55 lat.
Zniesione również zostaną opłaty za zmianę funduszu przez ubezpieczonego. Aktualnie gdy częściej niż co 2 lata zmieniamy fundusz zostaje nam naliczana opłata.W 2014r. rząd chce wprowadzić ograniczenie reklamowania się OFE oraz zakaz łamania akwizycji pod groźbą kary do 1 mln zł.
Należy również wspomnieć o tzw. „opłacie solidarnościowej” która to ma wynieść 2% od każdej nowo zarobionej złotówki. Te pieniądze ma trafić do towarzystw emerytalnych jako ich zysk, który zmotywuje zdaniem rządu towarzystwa do lepszego pomnażania naszych oszczędności. Towarzystwa emerytalne mają również być nagradzane za dobre wyniki i karane za złe wyniki przez pokrycie strat klienta z ” własnej kieszeni”.
Dzięki tym zmianom nasze oszczędności miałyby wzrosnąć od 12% do ponad 24%.