Ustrój polityczny jest to całokształt zasad określających polityczną tj. państwową organizację społeczeństwa.
Na ustrój polityczny składają się zasady regulujące
-podmiot władzy najwyższej
-sposób powoływania podstawowych organizacji państwowych i ich organizacji
-sposób powoływania władzy przez suwerena
-zakres działania aparatu państwowego wobec społeczeństwa
-zasadnicze kierunki aktywności państwa celem władzy państwowej(polityka państwa w szczególnych dziedzinach życia społecznego)
-podstawowe metody działania aparatu państwowego
Demokracja pośrednia (przedstawicielska) to rodzaj demokracji, gdzie decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach ( m.in. parlament, prezydentrada gminy i powiatu). Model ten jest zastosowany w większości państw demokratycznych, m.in. w Polsce.
Demokracja bezpośrednia - to sposób sprawowania włądzy, w któ®ym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców.
Demokracja parlamentarna - ustrój polityczny, w którym uprawnieni do głosowania wybierają parlamentarzystów jako swoich przedstawicieli.
Formy demokracji bezpośredniej:
Inicjatywa- uprawnienie określonej grupy wyborcówdo wniesienia projektu ustawy do parlamentu art. 118 konstytucji.
Udział przez referendum - uprawnienie określonej grupy wyborcówdo głosowania, przedmiotem którego jest podjęcie decyzji w określonej sprawie.
Plebiscyt prawo wyborców do decydowania o przynależności państwowej spornego terytorium
Praworządność- jest stanem faktycznym polegającym na tym, że państwo dziąła za pośrednictwem swoich organów zgodnie z obowiązującym prawem.
Koncepcje praworządności w:
Ujęciu wąskim - praworządność dotyczy wyłącznie org. Państwowych
Ujęcie seroki - praworządność dotyczy zarówno org. Państwowych, wszyscy obywatel
Pluralizm polityczny - w państwach demokratycznych jedna z zasad funkcjonowania parlamentarnych systemów partyjnych, polegająca na istnieniu dwóch lub więcej partii politycznych reprezentujących różne programy i orientacje, walczących o zdobycie władzy w państwie. Oznacza wolność funkcjonowania wielu organizacji w państwie. Istotnym wskaźnikiem pluralizmu jest zatem legalność i swoboda działania opozycji politycznej.
Sposoby tworzenia partii politycznych
Administracyjny - założenie partii politycznych uzależnione jest od organu administracji państwa
Rejestracyjny - partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu org. państwowemu z reguły sądowi- wymaganych przez prawo dokumentów
Ewidencyjny - partia polityczna powstaje w sposób swobodny - bez wstępnego zezwolenia lub zrejestrowania-nie może jednk mie ć zdolności prawnej , jeśli nie dokonają zgłoszenia we właściwym organie państwowym
Zakazy w zakresie tworzenia partii:
Zakazy programowe - (komunizm, faszyzm, nazizm itd.)
Zakazy w zakresie metod i zasad organizacyjnych partii (m.in. wolności człowieka)
Decentralizacja jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione przekazywanie organom decentralizowanej władzy publicznej (gminom, powiatom, województwom) zadań, kompetencji i środków, w które do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej
przyczyna - ilość zadań, ich zróżnicowanie i charakter, zapewnienie udziału obywateli, lepsze wykonanie zadań przez struktury stykające się z nim bezpośrednio
cel - identyfikacja i organizowanie zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności(sprawowanie władzy musi spoczywać na władzach najbliższych obywatelom)
wyodrębnienie niezależnych i względnie samodzielnych podmiotów, które nie są podporządkowane hierarchicznie organom występującym na wyższych szczeblach
Decentralizacja, decentralizacja władzy publicznej - przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla.
Zasada samorządu terytorialnego - polega na gwarantowaniu obywatelom udziału w sprawowaniu władzy przez konstrukcję ustroju władzy lokalnej dzięki której mogą oni faktycznie decydować o sprawach lokalnych lub mieć na nie wpływ.
Ustrój gospodarczy - reguły prawne które regulują kwesti o tym komu i jaki przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze
Ustrój demokratyczny - mechanizmy wyborcze, za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, bardzo ważna jest tu ordynacja wyborcza
Ustrój dyktatorski - brak możliwości wpływania przez obywateli na prawo gospodarcze, którego stanowienie odbywa się z pominięciem mechanizmów wyborczych lub tez pod naciskiem ze strony władz na mechanizmy wyborcze
Konstytucja faktyczna - faktyczny układ siłpolitycznych w państwie