TROCHĘ ENCYKLOPEDYCZNYCH POJĘĆ STATYSTYCZNYCH
STATYSTYKA - nauka zajmująca się metodami badania przedmiotów i zjawisk masowych w przestrzeni lub w czasie i ich ilościową lub jakościową analizą z punktu widzenia nauki, do której zakresu należą; przedmiot badania statystycznego jest określony mianem - zbiorowości statystycznej. Jako statystyka określa się także zbiory wiadomości liczbowych charakteryzujących pewne zbiorowości lub ich zespoły. W statystyce wyodrębnić można dwa działy: statystykę opisową, zwaną też elementarną, oraz statystykę matematyczną. Głównymi zagadnieniami , jakimi zajmuje się statystyka opisowa, są sprawy metod gromadzenia i prezentacji danych oraz ich sumarycznego opisu. Dane statystyczne przedstawiane są w sposób tabelaryczny i graficzny (różnego rodzaju wykresy). Zbiorowości statystyczne są opisywane za pomocą całego systemu parametrów, spośród których najczęściej występujące to średnie i miary rozproszenia (dyspresji). Stosowanie metod statystycznych do badania rzeczywistości społ.-ekon. Określa się jako statystykę społeczno-ekonomiczna ; do jej zadań należy m.in. prognozowanie zjawisk. Ze statystyki matematycznej wyodrębniły się m.in. takie nauki, jak biometria i ekonometria.
STATYSTYKA MATEMATYCZNA - dział statystyki zajmujący się metodami poznawania własności rozkładu jednej lub kilku cech w zbiorowości statystycznej (populacji generalnej) na podstawie zbadania części tej zbiorowości (zw. Próbą lub próbką), wyodrębnionej w sposób losowy. Postawę statystyki matematycznej stanowi rachunek prawdopodobieństwa pozwalający ocenić dokładność i wiarygodność wniosków dotyczących całej badanej populacji. W statystyce matematycznej można wyodrębnić dwa podstawowe działy: teorię estymacji i teorię weryfikacji hipotez statystycznych. Te dwa działy połączył w jedną całość A. Wald, który zbudował teorię statystycznych funkcji decyzyjnych. Często stosowanymi przez statystykę matematyczną metodami są: analiza wariancji, analiza współzależności, metoda reprezentacyjna i planowanie doświadczeń statystycznych. Ze statystyki matematycznej wyodrębniły się m.in. takie nauki, jak biometria i ekonometria.
STATYSTYCZNA HIPOTEZA - każde przypuszczenie dotyczące nieznanego rozkładu zmiennej losowej, np. jeżeli w pewnej partii towaru znajdują się sztuki dobre i wadliwe - przy czym współczynnik wadliwości jest nieznany - to można wysnuć hipotezę statystyczną, że w partii tej jest np. 10% wadliwych. Metody służące do sprawdzania (weryfikacji) hipotez statystycznych nazywają się testami statystycznymi.
STATYSTYCZNA METODA - metoda badania, polegająca na wyciąganiu wniosków o pewnych zbiorach elementów (zw. Populacjami generalnymi), na podstawie pewnych podzbiorów tych elementów (zw. Próbkami lub próbami). Ponieważ przedmiotem badania metody statystycznej są tylko próbki, więc wnioski o rozważanej populacji generalnej nie są nigdy pewne - są jedynie mniej lub bardziej prawdopodobne; stąd wyniki uzyskane z badania próbek opracowuje się za pomocą rachunku prawdopodobieństwa.
STATYSTYCZNA ZBIOROWOŚĆ - wyodrębniony i jednoznacznie określony ogół przedmiotów, osób lub zjawisk poddany badaniu statystycznemu. Jednostki wchodzące w skład zbiorowości statystycznej odznaczają się pewną cechą wspólną, a różniącą się między sobą innymi cechami. Zbiorowość statystyczna może być pod względem pewnej cechy jednorodna (gdy jednostki badane są do siebie podobne pod względem tej cechy) lub niejednorodne.
STATYSTYCZNE BADANIE - (opis statystyczny) - badanie zbiorowości statystycznej. Badania statystyczne dzieli się na 3 etapy: obserwację (zbieranie materiałów), opis (kontrola i klasyfikacja zebranego materiału) i analizę danej zbiorowości. Badanie statystyczne wyczerpujące obejmuje wszystkie jednostki wchodzące w skład zbiorowości - nie wyczerpujące bada część zbiorowości, podstawową metodą jest wtedy metoda reprezentacyjna. W pewnych wypadkach stosuje się ankietę i metodę monograficzną. Aby badanie nie wyczerpujące dało wyniki, które można przenieść na całą zbiorowość, struktura badanej części powinna być jak najbardziej zbliżona do całej zbiorowości.
STATYSTYCZNE CECHY - właściwości jednostek wchodzących w skład zbiorowości statystycznej, ustalone w celu przeprowadzenia badania statystycznego. Cechy statystyczne dzielimy na: niemierzalne, określane jakościowo np. narodowość, wykształcenie, płeć, oraz cechy statystyczne mierzalne, określane liczbowo, np. wiek, wzrost, wartość zarobków.
STATYSTYCZNE PARAMETRY - liczby charakteryzujące ogólne własności rozkładu prawdopodobieństwa, jak wartość średnia (przeciętna, oczekiwana, esperancja), odchylenie średnie, mediana itp.
STATYSTYCZNE SZEREGI - rząd wielkości statystycznych uporządkowanych wg określonego kryterium. Szeregi składają się z dwóch rubryk, z których jedna opisuje treść kolejnych pozycji, druga podaje liczbę jednostek przypadających na daną kategorię przedmiotów lub zjawisk. Szeregi strukturalne przedstawiają strukturę zbiorowości, jej podział jakościowy i podział ilościowy. Szeregi geograficzne przedstawiają rozmieszczenie wielkości statystycznej w przestrzeni. Szeregi dynamiczne (czasowe, chronologiczne) podają następstwo w czasie pewnych stanów lub faktów. Szeregi rozdzielcze powstają w wyniku podziału badanej masy statystycznej na grupy wg pewnej cechy. Szeregi rozdzielcze, skonstruowane na podstawie równych przedziałów, są szeregami rozdzielczymi prostymi, szeregi kumulacyjne otrzymuje się przez dodawanie kolejnych przedziałów klasowych i odpowiadających im liczebności szeregu rozdzielczego prostego. Szereg rozdzielczy jest najprostszym, a zarazem podstawowym narzędziem statystycznym.
STATYSTYCZNE TABLICE - tablice wartości funkcji używanych przy rozwiązaniu zagadnień statystycznych. Najczęściej używanymi są: funkcja rozkładu normalnego, funkcja rozkładu t-Studenta, oraz funkcja rozkładu χ2 (chi kwadrat). Ponadto do tablic statystycznych zalicza się tablice liczb losowych, służące do losowego pobierania prób, a także wszelkie zastawienia w postaci wykresów szeregów rozdzielczych, danych statystycznych.
STATYSTYCZNE WNIOSKOWANIE - wnioskowanie oparte na wynikach obserwacji lub eksperymentów, polegające na odrzuceniu hipotezy, przy której zaobserwowane wyniki mają małe prawdopodobieństwo. Typowymi przykładami są wnioskowania przy weryfikacji statystycznej, przy estymacji parametrów oraz przy statystycznej kontroli jakości.