21.04.2005r.
Psychologia procesów poznawczych
wykład 12, 13
Pojęcia złożone ze schematów poznawczych
( ,, pojęcia złożone z pojęć'' )
Znaczenie pojęć w relacji do zachowania
Pojęcia wyznaczają pewien typ reakcji, który się charakteryzuje dwoma aspektami:
pojęcia => reakcja ogólna ( zbiór podobieństw ) / reakcja wybiórcza , selektywna ( różnice )
Przykład : definicja => inteligencja ogólna => zdolność specjalistyczna
Inteligencja ogólna + zdolność specjalistyczna tworzą dyspozycje poznawcze, jednak różnią się między sobą typem materiału na który został położony nacisk.
Relacja ogólna wskazuje na podobieństwo w zbiorze, zaś wybiórcza na różnice ( ograniczenia danego pola ).
Kryteria różnicujące ( badania ):
Sposoby różnicowania Chińczyków w USA - pytano studentów o kryteria różnicujące Chińczyków podczas pierwszego spotkania z nimi
WYNIKI: podczas pierwszego spotkania z Chińczykami dla amerykańskich studentów były ważne cechy ogólne, zaś po wielokrotnych interakcjach z nimi postrzegali ich już jako wewnętrznie zróżnicowanych.
Wraz z obcowaniem z obiektami wcześniej nie znanymi ,w umyśle gromadzą się informacje różnicujące - człowieka buduje indywidualne podzbiory pojęć , np. ,, Ten Chińczyk wcale nie różni się ode mnie''.
Na poziomie genetycznym różnic między białymi ludźmi czarnymi, żółtymi nie ma. Wszystko to, co obserwujemy fizycznie , najprawdopodobniej jest wynikiem przystosowania się do środowiska ( np. skośne oczy ).
Typy schematów poznawczych:
Mapy poznawcze ( Tolman - wykrył je w zachowaniu szczurów )
Tolman ,, Zachowanie celowe u ludzi i zwierząt''
Bodziec - stany mentalne ( mapa poznawcza ) - reakcja
Dla Tolmana mapy poznawcze nie były tylko związane z przestrzenią. Zwierzęta ( także ptaki ) dysponują możliwością posługiwania się pojęciami ( reakcja ogólna / wybiórcza. Zwierzę nie uczy się reakcji tylko na daną sytuację, tylko uczy się ogólnej informacji o schemacie.
Pojęcie jest reakcją na zbiór.
Schematy poznawcze ( Bartlett jako pierwszy użył tego terminu )
Konstrukt osobisty ( Kelly )
Konstrukt osobisty - jednoczesne ujęcie podobieństwa i różnicy na podstawie skalowania odpowiedzi.
Rep test ( Barnicel i Fransel )
wielokrotne porównania w ramach siatki pojęć
techniki siatkowe
Dyferencjał semantyczny ( Osgood ) - badanie złożonych zależności pojęciowych , metoda ta bada zróżnicowanie zdarzeń.
Schematy poznawcze mają bardzo zróżnicowaną postać:
Schematy atrybucji / łańcuchy przyczynowości ( zakłada się, że osoba ma je w umyśle)
Teorie prywatne ( osobiste )
Teoria motywacji wewnętrznej ( Deci ) - schemat utrwalony w umyśle osoby, który daje skutek regulacyjny w danym działaniu
Bandura wprowadził pojęcie przyczynowości osobistej - skuteczność wywodząca się z Ja.
Skrypty poznawcze ( Abelson , Schank )
termin skrypt z łac. oznacza zapis struktury czynności w ścisłym związku ze zmiennością atrybutów sytuacji
skrypt - łańcuch czynności podporządkowany regule ogólnej ,, jeżeli x ..to…y pod warunkiem z''
skrypt jest naturalną jednostką, szczególną formą łańcucha przyczynowości
,, ogólny wzór zachowania''
dużą częścią naszej wiedzy są zgeneralizowane skrypty
Pojęcia są częściami składowymi wchodzącymi w obszar schematów poznawczych
Psycho - logiki ( Abelson )
czynniki psychologiczne ( wartości ) odchylają reguły logiczne w zachowaniu człowieka
np. schematy myślenia życzeniowego ( powinna zajść reakcja symetryczna , a nie zachodzi )
według Abelsona naszym myśleniem nie rządzi logika, tylko psycho - logika
,,Obserwator czy aktor'' Lewicka
Decyzja kategoryzacyjna - trafność orzekania; ,, czy x…. jest…. y''
na podstawie podjętej decyzji i czasu potrzebnego na jej podjecie ocenia się trafność , i ilość czasu potrzebnego na przetwarzanie człowieka.
Głębokość przetwarzania :
sugeruje przechodzenie przez systemy poznawcze ( cechy nieistotne , cechy wyraziste ( narzucające ) / płytkie przetwarzanie ……..przetwarzanie głębokie/ cechy ukryte , cechy struktury ) => wnikanie w istotę, strukturę
np. kolor wcale nie musi być wyrazisty
koncepcję poziomów przetwarzania wprowadzili Crick , Lockhard
przetwarzanie głębokie to zmiana perspektywy poznawczej, intelektualnej
obalenie systemu w którym tkwimy lub jego zmodyfikowanie.
1