21.04.2005r.

Psychologia procesów poznawczych

wykład 12, 13

Pojęcia złożone ze schematów poznawczych

( ,, pojęcia złożone z pojęć'' )

Znaczenie pojęć w relacji do zachowania

Pojęcia wyznaczają pewien typ reakcji, który się charakteryzuje dwoma aspektami:

pojęcia => reakcja ogólna ( zbiór podobieństw ) / reakcja wybiórcza , selektywna ( różnice )

Przykład : definicja => inteligencja ogólna => zdolność specjalistyczna

Inteligencja ogólna + zdolność specjalistyczna tworzą dyspozycje poznawcze, jednak różnią się między sobą typem materiału na który został położony nacisk.

Relacja ogólna wskazuje na podobieństwo w zbiorze, zaś wybiórcza na różnice ( ograniczenia danego pola ).

Kryteria różnicujące ( badania ):

• Sposoby różnicowania Chińczyków w USA - pytano studentów o kryteria różnicujące Chińczyków podczas pierwszego spotkania z nimi

WYNIKI: podczas pierwszego spotkania z Chińczykami dla amerykańskich studentów były ważne cechy ogólne, zaś po wielokrotnych interakcjach z nimi postrzegali ich już jako wewnętrznie zróżnicowanych.

Wraz z obcowaniem z obiektami wcześniej nie znanymi ,w umyśle gromadzą się informacje różnicujące - człowieka buduje indywidualne podzbiory pojęć , np. ,, Ten Chińczyk wcale nie różni się ode mnie''.

Na poziomie genetycznym różnic między białymi ludźmi czarnymi, żółtymi nie ma. Wszystko to, co obserwujemy fizycznie , najprawdopodobniej jest wynikiem przystosowania się do środowiska ( np. skośne oczy ).

Typy schematów poznawczych:

• Mapy poznawcze ( Tolman - wykrył je w zachowaniu szczurów )

Tolman ,, Zachowanie celowe u ludzi i zwierząt''

Bodziec - stany mentalne ( mapa poznawcza ) - reakcja

Dla Tolmana mapy poznawcze nie były tylko związane z przestrzenią. Zwierzęta ( także ptaki ) dysponują możliwością posługiwania się pojęciami ( reakcja ogólna / wybiórcza. Zwierzę nie uczy się reakcji tylko na daną sytuację, tylko uczy się ogólnej informacji o schemacie.

Pojęcie jest reakcją na zbiór.

• Schematy poznawcze ( Bartlett jako pierwszy użył tego terminu )

• Konstrukt osobisty ( Kelly )

Konstrukt osobisty - jednoczesne ujęcie podobieństwa i różnicy na podstawie skalowania odpowiedzi.

Rep test ( Barnicel i Fransel )

• wielokrotne porównania w ramach siatki pojęć

• techniki siatkowe

Dyferencjał semantyczny ( Osgood ) - badanie złożonych zależności pojęciowych , metoda ta bada zróżnicowanie zdarzeń.

Schematy poznawcze mają bardzo zróżnicowaną postać:

• Schematy atrybucji / łańcuchy przyczynowości ( zakłada się, że osoba ma je w umyśle)

• Teorie prywatne ( osobiste )

• Teoria motywacji wewnętrznej ( Deci ) - schemat utrwalony w umyśle osoby, który daje skutek regulacyjny w danym działaniu

• Bandura wprowadził pojęcie przyczynowości osobistej - skuteczność wywodząca się z Ja.

• Skrypty poznawcze ( Abelson , Schank )

• termin skrypt z łac. oznacza zapis struktury czynności w ścisłym związku ze zmiennością atrybutów sytuacji

• skrypt - łańcuch czynności podporządkowany regule ogólnej ,, jeżeli x ..to…y pod warunkiem z''

• skrypt jest naturalną jednostką, szczególną formą łańcucha przyczynowości

• ,, ogólny wzór zachowania''

• dużą częścią naszej wiedzy są zgeneralizowane skrypty

Pojęcia są częściami składowymi wchodzącymi w obszar schematów poznawczych

Psycho - logiki ( Abelson )

• czynniki psychologiczne ( wartości ) odchylają reguły logiczne w zachowaniu człowieka

• np. schematy myślenia życzeniowego ( powinna zajść reakcja symetryczna , a nie zachodzi )

• według Abelsona naszym myśleniem nie rządzi logika, tylko psycho - logika

• ,,Obserwator czy aktor'' Lewicka

Decyzja kategoryzacyjna - trafność orzekania; ,, czy x…. jest…. y''

• na podstawie podjętej decyzji i czasu potrzebnego na jej podjecie ocenia się trafność , i ilość czasu potrzebnego na przetwarzanie człowieka.

Głębokość przetwarzania :

• sugeruje przechodzenie przez systemy poznawcze ( cechy nieistotne , cechy wyraziste ( narzucające ) / płytkie przetwarzanie ……..przetwarzanie głębokie/ cechy ukryte , cechy struktury ) => wnikanie w istotę, strukturę

• np. kolor wcale nie musi być wyrazisty

• koncepcję poziomów przetwarzania wprowadzili Crick , Lockhard

• przetwarzanie głębokie to zmiana perspektywy poznawczej, intelektualnej

• obalenie systemu w którym tkwimy lub jego zmodyfikowanie.

1