R 14 WOKALNE KOMUNIKOWANIE EMOCJI
Emocje należy traktować jako całość. Jej główne składniki to: Subiektywne doświadczenie (uczucie), wzorce reakcji neuropsychologicznej (w ośrodkowym i autonomicznym układzie nerwowym - fizjologia) i ekspresja ruchowa. Jest to tzw „Triada reakcji emocjonalnej”.
Scherer: zmiany odpowiednich komponentów są integrowane lub synchronizowane w obrębie epizodu emocjonalnego. Organizm musi zmobilizować wszystkie zasoby i połączyć wszystkie systemy, aby zwiększyć do maksimum swoją szansę w obliczu ważnego wydarzenia. Wszystkie składniki pozostają w interakcji, zmiana w jednym z nich powoduje zmianę w innych.
Ekspresja ruchowa pełni szczególną funkcję w kontekście adaptacji: rozszerza reakcję poza granice jednostki i jej potencjał działania, stanowiąc komunikat skierowany do środowiska społecznego o reakcji jednostki na wydarzenie i o jej chęci działania w określony sposób.
Scherer: istnienie podwójnych determinant sygnałów ekspresji: efekty pchania i ciągnięcia.
Efekt pchania - kiedy procesy fizjologiczne (oddychanie, napięcie mięśni) pchają ekspresję w jakimś kierunku. Wewnętrzne wsparcie podsystemów oraz ich działanie wywiera wpływ na powstanie wokalizacji w sposób w zasadzie niedyrektywny. Np. wzrost napięcia mięśni spowodowany pobudzeniem ich do pracy może wpłynąć na wzorzec oddech, funkcjonowanie fałdów głosowych itp. na wokalizację wpłyną także zachowania będące skutkiem szczególnego stanu emocjonalnego.
Efekt ciągnięcia - kiedy czynniki zewnętrzne (normy społeczne, oczekiwania) ciągną ekspresję w określonym kierunku. Są one podporządkowane są fizycznym warunkom komunikacji (np hałas), normom społecznym lub konwenansom i innym czynnikom związanym z kontekstem. Wpływają one na tworzenie znaków poprzez wskazywanie szczególnego wzorca wyzwalającego ruch a nie koncepcji umysłowych. Sygnał którego znaczenie zostało ukształtowane poprzez efekt ciągnięcia zyskuje status reprezentacji.
Buhler model „organon”: zachowanie ekspresyjne pełni trzy funkcje: 1. symbolu reprezentującego składnik emocji, do którego się odnosi, 2. stanu podmiotu wyrażającego, i 3. apelu, czyli sygnału wytworzonego po to, by pobudzić reakcję odbiorcy lub odbiorców.
Trojaki charakter ekspresji emocjonalnej: jako objawu zmiany w podsystemach organizamlnych, jako aktu komunikacji w jej symbolicznej formie zaś jako znaku reprezentacji.
Istnieje wiele sytuacji w których sygnalizowanie zgodnie z prawdą jest wyraźnie korzystne dla nadawcy. W innych wypadkach kiedy istnieje konflikt spowodowany alternatywą behawioralną optymalną strategią nie jest oszustwo lecz maksimum niejasności w znaczeniu przejawu ekspresji. Jednostka, która czuje przewagę w trakcie spotkania nie używa podstępów, podczas gdy słabsza stoi na straconej pozycji, a wysyłanie przez nią fałszywych sygnałów jest kosztowne i może mniejszych szansę na skuteczną ucieczkę.
Szczerość przypisywana nadawcy sygnału jest bezpośrednio związana z koniecznością ujawnienia afektu i że im bardziej powstanie sygnału determinującą efekty pchania tym bardziej wydaje się on godny zaufania. Scherer: „prymitywne” wokalizacje afektywne będą uznawane za sygnały bardziej spontaniczne i wiarygodne a przy tym odczuwane bardziej prawdziwie niż konwencjonalne, zrytualizowane „emblematy” wokalna powstające w sposób stereotypowy, z typowym nasileniem.
Skuteczność strategicznego oszustwa wyraźnie zależy od ogólnej wiarygodności sygnału jako wskaźnika aktualnej reprezentowanego stanu emocjonalnego.
Najbardziej podstawowymi czynnikami determinującymi afekt wokalny są zmiany fizjologiczne, towarzyszące emocjom które powodują zmiany w funkcjonowaniu systemów wytwarzania głosu. Z emocjami łączą się reakcje adaptacyjne w układzie nerwowym - autonomicznym i obwodowym. Reakcje te prowadzą do zmian w funkcjonowaniu części systemu wytwarzania mowy: oddechu drganiu fałdów głosowych i artykulacji. Np. wraz z silnie pobudzającą emocję (wściekłość) wzrasta napięcie mięśni krtani co w połączeniu ze wzrostem ciśnienia podgłośni powoduje zmianę dźwięku powstającego w głośni a w efekcie zmianę jakości głosu.
Planowanie wypowiedzi i jej realizacja mogą być związane z oczekiwaniem cierpienia, co prowadzi do zmian w płynności mowy i w prozodii. Pojawienie się nowej, nieoczekiwanej informacji, prowadzące do reakcji orientacyjnej do natężenie uwagi może spowodować błędy mowy i jąkanie się.
Jedną z ekspresji wokalnej jest dopasowanie do niebezpośredniej komunikacji na odległość. Cechy przekazu głosowego sprawiają, że przypuszczalnie jedne emocje sygnalizuje się lepiej inne zaś gorzej. Różne emocje łatwiej wyrażać i spostrzegać kiedy przekazywane są za pomocą głosu: strach, niepokój - tu ekspresja wokalna jest najwyraźniejsza. Wstręt najtrudniej jest komunikować za pomocą głosu.
Ludzka mowa wszczepiona jest w filogenetycznie starszy system wołań wokalnych używanych głównie w sygnalizacji afektywnej i społecznej. Język mówiony organiczna ekspresję emocjonalną. F0 = częstotliwość podstawowa.
Kodowanie emocji w głosie można mierzyć na wielu etapach, od zmian fizjologicznych do spostrzeganej i ocenianej jakości wokalnej. Decyzja który etap jest najbardziej odpowiedni zależy od specyficzności programu badawczego i jego celu. Analiza akustyczna pozwala na porównanie badań emocji zakodowanych w mowie z badaniami dotyczącymi dekodowania lub percepcji wyrażanych emocji.
Pomiary akustycznych parametrów zostały podzielone na 4 kategorie: 1-3 wiążą się głównie z percepcyjnymi wymiarami mowy: tempo wypowiedzi, głośność i wysokość.
pomiary związane z czasem
pomiary związane z natężeniem
pomiary związane z częstotliwością podstawową
pomiary czasu - częstotliwości - energii - łączy się bardziej ze spostrzegana barwą i jakością głosu.
Mowa zawiera czasową sekwencję dźwięków różnego rodzaju i ciszy. Najprostszym pojęciowo pomiarem mowy związanym z czasem jest pomiar tempa i czasu trwania tych dźwięków wokalnych i pauz które są różne dla różnych ekspresji emocji.
Natężenie to miara ilości energii w sygnale mówionym, stanowi odzwierciedlenie wysiłku potrzebnego do wytworzenia mowy. Spostrzegana głośność wypowiedzi zależy właśnie od natężenie głosu, miarą jest decybel.
F0 - częstotliwość podstawowa- mierzona jest liczbą cyklów na sekundę. Jednostką miary jest herc (Hz). F0 charakteryzuje tempo otwierania się i zamykania fałdów głosowych w głośni, co wiąże się z silnie spostrzeganą wysokością głosu, ciągle ulega zmianom.
Podczas wypowiedzi morfologia drogi głosowej zmienia się w zależności od konfiguracji różnych narządów artykulacji (język, wargi, zęby). Wszelka konfiguracja artykulacyjna wytwarza specyficzny wzorzec częstotliwość akustycznych, kształtując w ten sposób poszczególne dźwięki - fonemy języka. Fonem zazwyczaj charakteryzuje się poprzez odpowiadające mu wzmocnione częstotliwości - formanty.
Pomiar „długookresowego uśredniania widma” - rozkładu energii w obrębie uśrednionych zakresów częstotliwości w szerokim przedziale czasu.
STRES - Warunki wysokiego poziomu stresu i silnego obciążenie psychicznego prowadzą do zwiększenia wartości F0, wzrostu natężenia i skrócenia czasu trwania wypowiedzi - przyspieszenie mowy.
ZŁOŚĆ - podczas wypowiedzi nasyconych złością stwierdzono wzrost średniej F0 i średniej natężenie. Wskaźnik artykulacji w warunkach silnej złości ma ogólną tendencję wzrostu.
STRACH - wysoki poziom pobudzenia w warunkach strachu znajduje odzwierciedlenie w danych ukazujących wzrost natężenie średniej F0. wzrostowi natężenia w wypowiedzi nasyconej strachem towarzyszy wzrost energii wysokiej częstotliwości. Szybsze jest także tempo artykulacji. W wypowiedziach nasyconych lękiem stwierdzono spadek natężenia.
SMUTEK - spadek tempa artykulacji, przy rozpaczy wzrost natężenie i podwyższenie bazowej F0 i zwiększenie energii wysokiej częstotliwości.
RADOŚĆ - wysoki poziom pobudzenia, silna zbieżność danych dotyczących wzrostu średniej F0, bazowej F0 i natężenia. Zadowolenie - rozluźnienie w obrębie struktur drogi głosowej - niska i średnia F0, niska F0 bazowa, mniejsze natężenie, wolniejsza artykulacja i słabsze wyższe częstotliwości harmoniczne.
WSTRĘT - obniżenie średniej F0 przy wstręcie symulowanym przez aktora i wzrost tej średniej przy prezentowaniu nieprzyjemnych filmów.
ZNUDZENIE - wypowiedź jest powolna i monotonna z niską bazową F0, niskim zakresem oraz zmiennością F0 i wolnym tempem artykulacji. Wypowiedź osoby czymś zainteresowanej szeroki zakres F0 i rosnące tempo mowy.
Ludzie potrafią rozpoznać stan afektywny mówcy.
Smutek i złość są najlepiej rozpoznawalne w głosie, strach także. Radość jest bardzo dobrze rozpoznawana na twarzy. Wstręt wyrażany za pomocą głosu jest najmniej rozpoznawany, ale świetnie na podstawie wyrazu twarzy. Zdolność do ostrzegania (strach) lub zagrożenia (złość) w sposób pośredni z dużej odległości jest korzyścią adaptacyjną.
W wypadku prototypowej ekspresji emocji słuchowej ludzie posługują się procesem rozpoznawania „z góry na dół”.
R 15 WYRAŻANIE EMOCJI TWARZĄ
Emocje jako nieciągłe systemy - każda odrębna emocja pełni inną funkcję adaptacyjną której odpowiadają całkowicie odrębne reakcje - stanowisko ewolucyjne. Doświadczenie i percepcja różnych wyrazów twarzy odzwierciedlających emocje angażują odrębne obszary w centralnym UN: percepcja twarzy przestraszonych pobudza obszary w lewej części ciała migdałowatego. Twarzy smutnych - lewą część ciała migdałowatego i prawy płat skroniowy. Rozzłoszczonych twarzy: korą podstawy płata czołowego po prawej stronie oraz przednia część obręczy, wstręt: przednia część wysepki i limbiczny obszar korowo - wzgórzowy. Uszkodzenie ciała migdałowatego osłabiają zdolność rozpoznawania malującego się na twarzy i wokalizowanego strachu choć nie mają wpływu na zdolność rozpoznawania wyrażanego smutku.
Emocje jako systemy ciągłe - nie są odrębne i można je lepiej zmierzyć i poznać jako różniące się od siebie jedynie miejscem na osi tego czy innego wymiaru. Najważniejszą rolę w określaniu wyrazu twarzy odgrywa walencja, percepcja różnych wyrazów twarzy odzwierciedlających negatywne emocje może angażować te same obszary mózgu.
Układy twarzy wyrażające negatywne emocje prowadzą do różnej aktywności autonomicznej. Złość, strach i smutek bardziej przyspieszają tętno niż wstręt a temperatura palca jest wyższa w wypadku złości niż strachu (większe rozszerzenie naczyń i zwiększony napływ krwi do mięśni). Uniesione brwi i spojrzenie świadczące o współczuciu i zainteresowaniu są kojarzone ze zwolnieniem tętna na twarzy na której maluje się rozpacz- przyspieszenie.
Przybieranie różnych wyrazów twarzy łączy się z różnymi wyznacznikami aktywności autonomicznej związanej z emocjami a różnymi wzorcami aktywności centralnego UN. Spontaniczne wyrazy twarzy wiążą się z różnymi autonomicznymi reakcjami w wypadku złości, współczucia i śmiechu.
Ekman i 7 podstawowych emocji: złość, wstręt, strach, szczęście, smutek, zaskoczenie i pogarda. Na uniwersalność wyrażania emocji twarzą wskazują 4 rodzaje dowodów:
Ludzie mówiący różnymi językami i łączący z emocjami odmienne wierzenia w podobny sposób interpretują wyrażane twarzą emocje. W różnych kulturach ludzie oceniają wyrażane twarzą emocje z dokładnością na poziomie przekraczającym zwykły przypadek - 60-80%. Podobnie interpretują: złość, smutek, zaskoczenie, wstręt, złość, pogardę.
Ludzie niezależnie od kultury w uderzający sposób w podobny sposób okazują negatywne emocje. Potwierdzają to badani na noworodkach.
Ludzie aktywizują podobne reakcje fizjologiczne podczas wyrażania tych samych emocji.
Wyraz twarzy jest najbardziej uniwersalnym aspektem emocji ze względu na funkcjonowanie społeczne.
Dowody na zróżnicowanie kulturowe wyrazów twarzy:
Przedstawiciele różnych kultur przypisują inną intensywność malującym się na twarzy emocjom.
Osoby pochodzące z różnych kultur wyciągają różne wnioski na podstawie wyrazu twarzy odzwierciedlającego emocje.
U ludzi pochodzących z różnych kultur podobne wyrazy twarzy są wywoływane przez zupełnie inne zdarzenia.
Członkowie odmiennych kultur często różnią się pod względem czasu wyrażania emocji oraz pod względem ikonicznych oznak emocji.
Osobowość a wyrażanie emocji twarzą. Szczególnie duża zależność istnieje między ekstrawersją a introwersją a także neurotycznością czyli tendencją do wyrażania pozytywnych vs negatywnych emocji. Takie różnice pojawiają się już w 7 m-cu życia. Związek taki jest silny w jednoznacznych sytuacjach.
Psychopatologia a wyrażanie emocji twarzą. Pacjenci w depresji w stosunkowo ograniczonym stopniu wyrażają emocje twarzą szczególnie pozytywne. Pacjenci ze schizofrenią okazują mniej emocji na twarzy podczas oglądania np. emocjonujących filmów, w reakcji na komiksy i w sytuacjach społecznych. U osób wysoce psychopatycznych występuje autonomiczna reakcja na wyraz twarzy odzwierciedlający złość ale nie smutek. Oznacza to że psychopaci nie reagują na smutek innych ludzi który zazwyczaj hamuje zachowania antyspołeczne.
6