Notatka z Bourdieu
II. Logika pól
Pojęcie to można definiować jedynie w ramach systemu teoretycznego do którego należą.
Bourdieu: Myśleć w kategoriach pola to myśleć racjonalnie - to jest wyróżnikiem nowoczesnej nauki.
Tym, co naprawdę istnieje w świecie społecznym, są relacje - nie interakcje czy intersubiektywne więzi między podmiotami, ale obiektywne relacje.
Pole - sieć albo konfiguracja obiektywnych relacji między pozycjami (aktualna i potencjalna sytuacja osób w strukturze dystrybucji różnych rodzajów władzy czy kapitału).
Władza czy kapitał - dostęp do określonych korzyści, o które toczy sie gra.
Relacje: podporządkowania, równoważności, dominacji.
Świat społeczny składa sie z szeregu pól, np. pole artystyczne, religijne itd.
Można porównać pole z grą: są stawki, gracze, zasady itd.
Kapitał - coś, co jest efektywne w danym polu jako broń i jako stawka w walce.
Strukturę pola określa stan stosunków siły miedzy graczami. Ważna jest ewolucja w czasie kapitału, czyli społeczna droga życiowa gracza i zbiór dyspozycji (habitus), jakie ukształtowały się w długofalowej relacji z pewną obiektywną strukturą możliwości.
Gra toczyć się może o kapitał, ale także o zmianę reguł gry (np. walki na polu władzy).
Granice pola: każde pole je ma, ale mogą zostać określone jedynie w wyniku badań empirycznych, rzadko są jasnymi ograniczeniami np. prawnymi. Granice pola znajdują się tam, gdzie przestają działać efekty pola.
Zasada dynamiki pola tkwi w szczególnej konfiguracji jego struktury, w dystansie i rozdźwięku miedzy specyficznymi siłami, które się tam stykają.
Kapitał może zapewnic panowanie nad polem.
Jako układ sił aktualnych i potencjalnych pole stanowi również teren walko o zachowanie lub przekształcenie konfiguracji tych sił. Strategie podmiotów zależą od ich pozycji.
Pole nie jest aparatem, bo układ sił zależy od działań aktorów. Historia trwa tak długo jak ludzie się buntują, stawiają opór.
Pola to nie systemy, bo pojęcie pola wyklucza organicyzm i funkcjonalizm.
Pole jest terenem stosunków siły i walk, więc terenem permanentnej zmiany.
Nie jest systemem także dlatego, że nie da się w nim wyróżnić elementów składowych.
Analiza pola:
Ustalenie pozycji danego pola w stosunku do pola władzy.
Opisanie obiektywnej struktury relacji między pozycjami zajmowanymi przez osoby i instytucje konkurujące między sobą w tym polu.
Analiza habitusu podmiotów.
Uwarunkowania ciażące na podmiotach znajdujących się w danym polu nigdy nie oddziałują na nich wprost, ale zawsze za szczególnym pośrednictwem, tworzonym przez formy i siły pola.
Bourdieu: Jednostka jest emanacją pola.
Prawo dostępu - narzucone przez każde pole, określa prawo do uczestnictwa - pewna konfiguracja cech uprawniająca do wejścia na dane pole.
Podmioty społeczne to nosiciele kapitału, nie są po prostu cząsteczkami mechanicznie przyciaganymi i odpychanymi przez siły wobec nich zewnętrzne.
Relacje między polami skomplikowane. Nigdy nie są ustalone raz na zawsze.
Państwo - zbiór pól biurokratycznych i administracyjnych, wewnątrz których ludzie walczą osobiście lub per procura o tę szczególną postać władzy, jaką jest możliwość regulowania określonej sfery praktyk za pomocą praw, uregulowań, środków administracyjnych, czyli wszystkiego co rozumie się pod słowem polityka. Stawką jest monopol na prawomocną przemoc symboliczną.
Rozróżnienie na strukturę i interakcję, na relację strukturalną, działająca w sposób trwały i na relację dziejącą się, aktualizującą w pojedyńczych wymianach.
Tworzenie sie nowoczesnego państwa - najpierw koncentracja władzy - postać króla - następnie wyróżnienie specyficznego, czysto państwowego kapitału.
III. Habitus, illusio i racjonalność
Bourdieu wprowadził do socjologii pojęcie interesu opierając się na Weberze. Nie redukuje wszystkich praktyk do ekonomii.
Być obojętnym, bez interesu, oznacza nie mieć motywacji do udziału w grze.
Illusio - przeciwieństwo ataraksji, czyli bycie owładniętym, wciągniętym do gry i przez grę.
Każde pole ma specyficzną formę interesu.
Habitus homo oeconomicus - dyspozycja racjonalno - kalkulacyjna.
3 główne rodzaje kapitału: społeczny, ekonomiczny i kulturalny i czwarty - symboliczny.
Kapitał społeczny przyjmuje różne formy. Jego szczególną formą jest kapitał polityczny.
Habitus - społecznie wytworzony system dyspozycji ustrukturwoanych i strukturujących, nabyty w trakcie praktyki i trwale nakierowany na funkcje praktyczne.
Pojęcie habitusu służy uniknięciu brania pod uwagę tylko teorii podmiotu i teorii struktury.
Wyznawcy teorii racjonalnego działania biorą „rzeczy logiki za logikę rzeczy”. To błąd według Bourdieu.
Ludzkie działania nie są chwilowymi reakcjami na bodźce - to o wiele bardziej skomplikowane, związane z historią podmiotu i przedmiotu.
Habitus jest uspołecznioną subiektywnościa. Mówić o habitusie, to uznawac, że to, co jednostkowe, czy nawet osobiste i subiektywne, jest zarazem społeczne, zbiorowe.
Relacja między habitusem a polem to relacja warunkowania: pole kształtuje habitus, który jest wynikiem ucieleśnienia wymogów właściwych danemu polu lub zespołowi pól o mniej lub bardziej ze sobą zgodnych układach. Habitus także uczestniczy w budowaniu pola jako świata znaczącego, obdarzonego sensem i wartościami.
Strategie - nie są świadomym i sformułowanym wprost projektem, ale „obiektywną możliwością” natychmiast dostępną w istniejacej teraźniejszości.
Podmioty społeczne są i tak racjonalne dzięki habitusowi. Dialektyka subiektywnych nadzieji i obiektywnych szans jest wszechobecna w świecie społecznym.
Stałość dyspozycji, upodobań - o tym dowiadujemy się dzięki pojęciu habitusu.
Habitus jest otwartym systemem dyspozycji, bez przerwy konfrontowanym z nowymi doświadczeniami, ciągle poddawanym ich wpływom. Jest trwały, ale nie niezmienny.
Habitus ujawnia się wyłącznie w relacji z konkretną sytuacją - jest to rodzaj zasobu, który oczekuje okazji włączenia sie do akcji.
Podmioty społeczne są determinowane jedynie w stopniu w jakim same się determinują. Ale stoicy mówili, ze pierwsze ruchy nie należą do nas - drugi ruch jest nasz.
Habitus a czas - działalność praktyczna, jeżeli jest ku czemuś skierowana i jest sensowna, rozsądna, wykracza poza dostępną teraźniejszość przez praktyczne mobilizowanie przeszłości i praktyczne antycypowanie przyszłości wpisanej w teraźniejszość pod postacią obiektywnej możliwości. To za pomocą habitusu.