12. Dojrzałość dziecka do nauki a gotowość szkoły do indywidualnego wspierania jego rozwoju.
Termin dojrzałość szkolna jest rozpatrywana przez wielu badaczy. Różne definicje tego pojęcia są wynikiem analizy dojrzałości szkolnej z punktu widzenia takich nauk jak: biologia, pedagogika, psychologia czy też dydaktyka. W literaturze psychologicznej i pedagogicznej spotykamy terminy: gotowość szkolna, dojrzałość szkolna, a także przygotowanie dziecka do szkoły. Określenia te traktowane są raczej jako tożsame i używane zamiennie.
W. Okoń stwierdza, iż dojrzałość to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego, fizycznego, społecznego i psychicznego jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych dla klasy pierwszej[7]. Na dojrzałość dziecka ma wpływ stan zdrowia dziecka oraz jego indywidualne predyspozycje i zdolności. Ogromną rolę przypisuje również środowisku, w jakim przyszło dziecku żyć i dorastać.
Dojrzałość dotyczy poziomu rozwoju dziecka, natomiast szkolna - pozwala nam zrozumieć, iż idzie tu o taki poziom rozwoju, który uczyniłby dziecko gotowym do przekroczenia progu szkoły i sprostania stawianym przed nim w szkole zadaniom i obowiązkom.
Dojrzałość fizyczna - warunkuje dojrzałość psychomotoryczną dziecka, która ma wpływ na dobrą orientację w przestrzeni,koordynację ruchową i wzrokowo - słuchowo - ruchową. Przejawy osiągnięcia przez dziecko dojrzałości fizycznej: zręczność, sprawność rąk, opanowanie ruchów narzędziowych, umiejętność hamowania pewnych impulsów ruchowych, zdolność utrzymania kierunku ruchu.
Dojrzałość psychoruchowa - umiejętność przetwarzania statycznego obrazu graficznego na obraz dźwiękowy oraz obu tych obrazów na obraz ruchu. Określony poziom pamięci wzrokowej i słuchowej. Współdziałanie ośrodka wzroku, słuchu, ruchu i mowy.
Dojrzałość emocjonalno - społeczna charakteryzuje się samodzielnością, zaradnością, chęcią i umiejętnością nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i nauczycielami oraz umiejętnością przystosowywania się do wymogów nowego środowiska.
Stymulowanie rozwoju dzieci jest jednym z podstawowych zadań przedszkola i szkoły. wiek rozwojowy nie zawsze pozostaje w zgodzie z wiekiem biologicznym.
Stymulowanie rozwoju przebiega w różnych formach min. w toku kontaktów indywidualnych, w czasie pracy z odpowiednio dobranymi zespołami a przede wszystkim ma miejsce podczas zabaw i zajęć z całą grupą.
E. Gruszczyk-Kolczyńska zwraca uwagę na to, iż działalność stymulacyjna powinna być celowa oraz ściśle wyrażona w intensywnym wspomaganiu naturalnego rozwoju dziecięcego rozumowania w połączeniu z kształtowaniem nabytych umiejętności.
Stymulowanie powinno opierać się na określeniu sfery najbliższego rozwoju, oraz zmierzać do utrwalania, uogólniania, zróżnicowanie i doskonalenia sprawności dziecka. Ważne staje się stworzenie odpowiednich warunków, które umożliwią ujawnienie się możliwości rozwojowych dziecka. Takie warunki jest w stanie zapewnić dziecku dorosły, który powinien stanie dostrzec poznawczy zapał dziecka i go podtrzymywać.
Dorośli stymulują rozwój dziecka poprzez:
-stwarzanie sytuacji do podejmowania działań wykraczających poza aktualne możliwości;
-udzielanie wsparcia w trakcie podejmowanych aktywności.
Zwraca się uwagę na zaangażowanie nauczyciela w budowanie i konstruowanie pomostu między obecnym miejscem w rozwoju dziecka a miejscem do którego zdąża. Rola nauczyciela polega na wyzwalaniu potencjalnych sił i wartości wewnętrznych ucznia w ciągłym wzbogacaniu jego osobowości ku przekraczaniu siebie z dnia dzisiejszego, w uczeniu sztuki wyboru wartości, stymulowaniu procesu zmiany ku podnoszeniu, wzmacnianiu aktywności dziecka w różnych aspektach. Zatem nauczyciel musi podjąć wiele czynności aby móc starać się pracować z uczniem. Podejmowane działania powinny skupić się wokół następujących czynności:
-nawiązanie kontaktu z dziećmi;
-określenie indywidualnych potrzeb dzieci;
-dostrzeganie i analiza sytuacji trudnych z którymi dziecko sobie nie radzi;
-dobór odpowiedniego materiału i treści nauczania;
-zastosowanie metod i form nauczania adekwatnych do możliwości poznawczych i psychofizycznych grypy z którą pracuje
- rozwijanie zainteresowań i uzdolnień dzieci
- analizy podejmowanych przedsięwzięć
- dokonywanie ewaluacji postępowań edukacyjnych
- kształtowanie motywacji do podejmowania zadań.
Zgodnie z założeniami konstruktywizmu- wiedza dziecka budowana jest na podstawie jego własnych doświadczeń. Dzięki badaniu rzeczywistości, odkrywaniu wiedzy- dziecko wzbogaca swoje wiadomości i doskonali umiejętności. Niezwykle istotnym elementem w procesie całej edukacji jest zatem obecność dorosłego, który kieruje całym procesem nabywania wiedzy.
Nauczycielka natomiast jes główną osobą, jest tą, która w czasie pobytu dziecka w szkole w pewnym sensie rodziców zastępuje. Do niej można zwrócić się
w przypadku trudności, ona zapewni dzieciom oparcie i jej okazują największe zaufanie. Nauczycielka jest także przewodniczką w zdobywaniu wiedzy, ona kieruje procesem zaspokajania potrzeb poznawczych i rozwojem intelektualnym, który stanowi jedną z najważniejszych dziedzin rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym. Ona też jest główną osobą oceniającą dziecko, ona wypowiada nagany i pochwały, stawia oceny. Rodzice musza się pogodzić z tym, że nauczyciel staje się ważną osobą w życiu ich dziecka, a jego polecenia i opinie traktowane są jako niepodważalne. Rywalizowanie rodziców w tym momencie o względy dziecka, jest niestety równoznaczne z dążeniem do opóźniania rozwoju społecznego dziecka, w imię zaspokajania własnych potrzeb.
Badania nad dojrzałością szkolną wykazały, że nie wiek, lecz środowisko uwarunkowane możliwości uczenia się odpowiadają za osiągnięcie tej dojrzałości.
Dziś już dojrzałość szkolną traktuje się więc nie tylko jako zależną od wewnętrznych procesów dojrzewania, lecz jako współmiernie do wspierających dziecko lub hamujących wpływów środowiska oraz - łącznie - jako wynik interakcji między zdatnym do szkoły dzieckiem a środowiskiem rodzinnym i wychowaniem przedszkolnym.
Współcześnie gotowość szkolną rozpatruje się jako proces i efekt współdziałania aktywności dziecka i aktywności dorosłych tworzących warunki do uczenia się, jako efekt interakcji, „współgry” właściwości dziecka i właściwości szkoły.
Dojrzałość szkoły do wspierania indywidualnego rozwoju można określić jako osiągnięcie przez szkołę takiego poziomu wrażliwości na dziecko, jego potrzeby, oczekiwania, uczenie się i możliwości rozwojowe, jaki stanowi o modyfikacji, kierunku i dynamice zmian programowo-organizacyjnych oraz zmian w procesie nauczania-uczenia się.
Dzieci w wieku wczesnoszkolnym cechuje ciekawość, połączona z chęcią bycia uczniem, uczenia się w szkole.
W wychowaniu zorientowanym na rozwój, centralny punkt stanowią potrzeby i oczekiwania dzieci. Nauczyciel wychowawca wspiera rozwój dzieci bez zakładania ustalonych celów, lecz przy zapewnieniu optymalnych warunków rozwoju. Z powodu znacznych różnic między dziećmi nie wyznacza się końcowego celu edukacji rozwojowej.
Literatura:
Kwiatkowska „ Podstawy pedagogiki przedszkolnej”
I. Niedziela, Stymulowanie rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym
W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny
B. Wilgocka - Okoń „Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich”