Klasyfikacja nauk

Najbardziej ogólny podział

Nauki formalne Nauki empiryczne

(dedukcyjne, aprioryczne) (indukcyjne)

różnice: pod względem przedmiotu:

obiekty matematyczne, nazwy, zdania, świat rzeczywisty, materialny

relacje itd.

Pod względem stosowanych metod:

Opierają się na rozumowaniu i intuicji; opierają się na doświadczeniu we

metoda uzasadniania-jedynie dedukcyjna współdziałaniu z rozumem; metoda indukcyjna (także hipotetyczno-dedukcyjna i idealizacyjna)

centralną role pełnią:

twierdzenia-dowodzone na drodze dedukcyjnej;

gdy udowodnione-są prawdziwe w sensie

definicji kohercyjnej (nie ma mowy o

przybliżonej prawdziwości);dotyczą własności

obiektów matematycznych i logicznych; prawa-uzasadniane na drodze doświadczalnej; dotyczą relacji między zjawiskami rzeczywistego świata; prawdziwe w sensie klasycznej def. Przy czym jest to prawdziwość przybliżona

(różnica między twierdz. a prawami wynika z różnicy przedmiotów i metod tych nauk)

metoda aksjomatyczna-z aksjomatów i def.

dedukuje się na mocy zasad logiki twierdzenia;

dąży się do zaksjomatyzowania i

sformalizowania systemów dedukcyjnych; teorie

matematyczne mają zastosowanie w naukach

emp. np. fizyce;

obiekty matematyczne-różnie stanowiska:

• Istnieją obiektywnie, ale poza czasem i przestrzenią; są odkrywane przez naukę, a nie tworzone(platonizm matematyczny); realizm pojęciowy w zakresie matematyki; stanowisko popierana m.in. przez zwolenników fenomenologii Husserla;

• Za Kantem-jako konstrukcje naszego umysłu tworzone apriorycznie; neokantyści-istnieje idealny świat matematycznyjest tworem naszej wyobraźni; konwencjonaliści-umowność systemów matematycznych, zależność wyboru systemu od naszego wyboru;

• Matematyka nauka o świecie, oparta na doświadczeniu; Mill-pewniki matematyczne i reguły logiki są indukcyjnymi uogólnieniami; Engels-empiryczna genez pojęć matematycznych, przedmiotem matmy- `formy przestrzenne i stosunki ilościowe świata;

• Kronecker- łączył platonizm z kantyzmem-liczby naturalne stworzył Bóg, pozostałe-człowiek

• Początek XX w.-3 nowe prądy:

-Hilbert- formalizm- dążył do przedstawienia całej matematyki jako sformalizowanego systemu.

-Brouwer - intuicjonizm- obiekty mat. są tworem intuicji; stworzył logikę intuicjonistyczną- nie uznająca zasady wyłączonego środka i pewnych nieefektywnych metod teorii mnogości

-Russell i Whitehead- logicyzm- matematyka częścią logiki;

• Konstruktywizm- nawiązuje do intuicjonizmu; uznaje tylko efektywne metody konstrukcji pojęć i dowodzenia twierdzeń itd.

Nauki empiryczne

n. humanistyczne (społeczne) n. przyrodnicze

XIX w. Rozwój metodologicznej refleksji głównym celem-poznanie praw

nad nauką; wg Comta również powinna

(socjo)dążyć do poznania praw;

koniec XIX w. neokantyści Windelband i

Rickert (szkoła badeńska) podzielili nauki na ogólne (nomotetyczne- ustanawiające prawa)-n. przyrodnicze i idiograficzne (opisujące indywidualne osobliwości poszczególnych rzeczy i zdarzeń)- n. humanistyczne;

Dilthey- n. humanistyczne, nie powinny się upodobniać do przyrodniczych, ale wypracować własne metody; przeciwstawiał się metodzie n. przyrodniczych (wyjaśnianiu opartym na prawach) metodę hum.- `rozumienie' motywów w drodze empatii; Jego zasługa-zwrócenie uwagi na różnice między ludźmi a przyrodą-są czynni, działają świadomie, kierują się motywami opartymi na uznawanych wartościach itd.

Nie można się zgodzić z zupełna odrębnością n.hum od n.przyr.; postępowanie ludzi podlega prawom, których wykrycie jest celem psychologii i socjologii; dlatego operować musza tymi samymi metodami co n.przyr;

Ich zadaniem, jak wszystkich innych nauk jest wyjaśnianie i przewidywanie zjawisk na podstawie odkrytych praw;

Hasło jedności nauk-lansowane przez Koło Wiedeńskie, a wcześniej racjonaliści XVII w.(Kartezjusz i Leibniz), materialiści i wielu współczesnych filozofów.

Nauki nomologiczne i idiograficzno-nomologiczne

Racjonalne jądro- pewne nauki odkrywają prawa, inne opisują fakty, ale podział ten nie pokrywa się z podziałem na n.przyr. i n.hum.;

Wszystkie nauki teoretyczne (fizyka, ogólna biologia, chemia, socjologia, ekonomia polityczna itp.- formułują prawa i pomocnicze sądy innych typów, a faktami (traktowanymi jako ilustracje, które można zastąpić innymi) posługują się do uzasadnienia tych praw- n. nomologiczne;

Nauki opisowe (botanika, zoologia, mineralogia itd.)- nie formułują praw przyczynowych, posługują się często teoriami tworzonymi przez n. teoretyczne; odkrywają prawa synchroniczne, koegzystencjalnepraw inkluzyjnych;

Nauki badające fakty: n.badające rozmieszczenie przedmiotów w przestrzeni-topograficzne(geografia, duża część astronomii- ustalają fakty statyczne, które połączone, stanowią daną naukę; czasem formułują prawa) i n.badające rozmieszczenie zdarzeń w czasie-historyczne (ustalają fakty kinetyczne- rejestrują zdarzenia i procesy, opisują ich przebieg, badają przyczyny, skutki, itd.; formułują generalizacje historyczne i prawa).

Nauki podstawowe i stosowane

Odkrywają ogólne prawa przyrody

i społeczeństwa;

odkrywają prawa ogólne (niektóre ustalają fakty),

Nauki empiryczne
	Podstawowe			Stosowane
		Nomologiczne	Idiograficzno-nomologiczne
				topograficzne	historyczne
Nauki przyrodnicze	Fizyka Chemia Biologia	Astrologia Geologia opisowa Geografia fizyczna Geografia roślin i zwierząt	Kosmogonia Geologia historyczna Biologia ewolucyjna	Nauki techniczne Nauki rolnicze Nauki medyczne
Nauki społeczne	Ekonomia Socjologia Nauki polityczne	Geografia ekonomiczna Geografia polityczna	Historia gospodarcza Historia polityczna	Ekonomiki szczegółowe Nauki prawnicze

Wykorzystują wyniki n.podst. do celów praktycznych

Formułują oceny i normy, także prawa (szczegółowe) będące przesłankami niezbędnymi do uzasadnienia tych norm

-główny, pierwotny cel

---