Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest chorobą autoimmunologiczną. Jest to przewlekły, postępujący proces zapalny, występujący początkowo w błonie maziowej stawów, prowadzący do niszczenia tkanek stawowych, zniekształceń i upośledzenia czynności stawów.

Objawy kliniczne:

• Początek choroby jest zwykle powolny, pojawiają się stany podgorączkowe, pobolewania stawów i mięśni, parestezje w kończynach, utrata łaknienia, zmniejszenie masy ciała.

• Pierwotnym umiejscowieniem są zwykle stawy nadgarstkowe, śródręczno-paliczkowe lub międzypaliczkowe bliższe rąk, rzadziej stawy stóp - zmiany występują symetrycznie, w stawach jednoimiennych

• W zajętych stawach pojawia się sztywność poranna, a także stwierdza się obrzęk, wysięk, bolesność uciskową i ruchową oraz ograniczenie ruchomości

• Spostrzega się zanik mięśni - początkowo głównie międzykostnych rąk i czworogłowych ud, w późniejszych okresach zanik uogólniony

• Pojawiają się guzki reumatoidalne, umiejscowione najczęściej w tkance podskórnej, przeważnie w okolicy stawów narażonych na ucisk (stawy łokciowe, a u osób leżących w okolicy potylicznej i nad wyrostkami kolczystymi kręgów)

• Pod wpływem utworzenia się ziarniny pod więzadłem poprzecznym dłoni dochodzi do ucisku nerwu pośrodkowego, co powoduje ból i parestezje w II i III palcu ręki, zanik promieniowej części kłębu i niedowład mięśni przeciwstawiacza i krótkiego odwodziciela kciuka

• Skóra staje się chłodna, wilgotna i ścieńczała, co najwyraźniej zaznacza się w obrębie palców rąk

• Zmiany zapalnie w narządzie wzroku prowadzą do zapalenia nadtwardówki, co może prowadzić do upośledzenia wzroku, a nawet jego utratę

• Zniekształcenia typowe dla rąk:

• Ulnaryzacja (odwiedzenie dołokciowe) w stawach śródręczno-paliczkowych palców II-V oraz podwichnięcie (dodłoniowe) w tych stawach

• Palce typu łabędzia szyjka - zgięcie w stawach międzypaliczkowych dalszych, przeprost w stawach międzypaliczkowych bliższych,

• Zniekształcenie typu palec butonierkowaty - przeprot w stawach międzypaliczkowych dalszych, zgięcie w stawach międzypaliczkowych bliższych

• W stawach nadgarstkowych może dojść do zniszczenia stawu promieniowo-łokciowego, z przemieszczeniem wyrostka rylcowatego kości łokciowej na stronę grzbietową, co może spowodować zerwanie ścięgien prostowników palców

• Zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa mogą być przyczyną przemieszczeń kręgów (podwichnięcia), co stwarza niebezpieczeństwo uszkodzenia rdzenia kręgowego

• W stawach łokciowych powstają często przykurcze

• Stawy barkowe - ograniczenie zakresu ruchów odwodzenia, zginania i rotacji zewnętrzenj z czasem powstaje przykurcz przywiedzeniowy z rotacją wewnętrzną ramienia

• Stawy biodrowe - przykurcz zgięciowo-przywiedzeniowy z rotacją wewnętrzną

• W stawach kolanowych zmiany prowadzą do zniekształceń - najczęściej podwichnięcia tylno-bocznego z rotacją podudzia na zewnątrz i koślawością. Dochodzi także do przykurczu zgięciowego, a w okolicy podkolanowej często powstają torbiele Bakera.

• Najczęstszą deformacją powstająca w stopach jest stopa płasko-koślawa, która charakteryzuje się spłaszczeniem sklepienia podłużnego i poprzecznego, koślawym ustawieniem pięty z odwiedzeniem stopy oraz statyczną supinacją przodostopia w stosunku do stępu. Często występuje także paluch koślawy oraz palce II-V młoteczkowate

Postępowanie fizjoterapeutyczne:

1. Okres zaostrzenia - nie ćwiczymy rano z powodu sztywności porannej

• Zalecane jest leżenie w łóżku - pozycje ułożeniowe (na plecach lub na boku „niebolesnym”)

• Kilka razy dziennie - ruchy bierne w zajętych stawach

• Ćwiczenia izometryczne

• Leżenie na brzuchu po 2-3 razy dziennie po 30 min

• Ćwiczenia oddechowe i rozluźniające

• Stosowanie krioterapii na stawy objęte ostrym procesem zapalnym

1. Okres remisji

• Pionizacja oraz nauka chodu przy pomocy balkonika lub kul

• Ćwiczenia w odciążeniu z oporem, następnie ćwiczenia czynne wolne, czynne z oporem

• Ćwiczenia samowspomagane, ćwiczenia izometryczne, wyciągi

• Terapia manulana

• Poizometryczna relaksacja mięśni w celu zapobiegania przykurczom

7. Nauka przechodzenia z pozycji leżącej tyłem do siadu (leżenie tyłem z kolanami zgiętymiႮ przekręcenie się na bok niebolesnyႮ zsunięcie zgiętych kończyn z łóżka, jednocześnie podpierając się na przedramionachႮ przejście do pozycji siedzącej)

• Fizykoterapia: ciepłe okłady (parafinowe, borowiowe), sollux, masaż, krioterapia, laseroterapia, elektroterapia (DD, jonoforeza), pole magnetyczne, wodolecznictwo (kąpiele solankowe, siarczkowo-siarkowodorowe)

Zasady doboru ćwiczeń w RZS zgodnie z testem Seyfrieda:

I˚ - ćwiczenia oporowe do 50% możliwości pacjenta, nie może być bólu, ćwiczenia wykonywane w setach po 10 powtórzeń, w pełnym zakresie ruchu dla danego stawu, po każdym secie przerwa.W ciągu kolejnych dni zwiększa się liczbę setów o 1. Spacery po płaskim, równym terenie

II˚ - ćwiczenia czynne wolne, mogą być lekkie przybory, ćwiczenia w odciążeniu z dawkowanym oporem, nauka chodu o kulach

III˚ - ćwiczenia w odciążeniu, ewentualnie z minimalnym oporem. Ćwiczenia w wodzie. Nauka chodu o kulach ze stabilizatorem stawów kolanowych i łokciowych

IV˚ - ćwiczenia w odciążeniu, ćwiczenia czynno-bierne, terapia manualna, ćwiczenia wspomagane, wyciągi, ćwiczenia izometryczne