Sulfonamidy. Pochodne 4-chinolonu (Chemioterapeutyki stosowane w zakażeniach dróg moczowych, leki stosowane w leczeniu gruźlicy, leki przeciwprątkowe)
Sulfonamidy!
Jest to grupa chemioterapeutykow o działaniu przeciwbakteryjnym. Sulfonamidy są pochodnymi p- aminobenzenosulfonamidu.
Są ciałami krystalicznymi, trudno rozpuszczalnymi w wodzie, a rozpuszczają się w kwasach i zasadach. Stosowane są głowie doustnie. Posiadają szeroki zakres działania- są aktywne przeciw bakteriom gram + i gram- np. wobec paciorkowców, pneumokoków, gronkowców, pałeczek jelitowych. Klasyfikacja sulfonamidow pod względem chemicznym obejmuje pochodne podstawione w gr. aminowej układami heterocyklicznymi o rożnej wielkości pierścienia ( 5 i 6 członowe) oraz podstawione w obu grupach aminowych. Pod względem czasu działania wyróżniamy następujące grupy sulfonamidów:
a) Sulfonamidy krotko działające- szybko wchłaniane, szybko wydalane:
- Sulfafurazol ( najczęściej stosowany)
stosowany głownie w zakażeniach dolnych dróg moczowych
rzadziej zapalenia płuc, prostaty i opon mózgowo- rdzeniowych
- Sulfadimidyna
- Sulfakarbamid
stosowany głownie w zakażeniach dróg moczowych
zapobiegawczo w małych zabiegach urologicznych
b) Sulfonamidy o przedłużonym i dłuższym czasie działania- szybko wchłaniane, powoli
uwalniane z połączeń z białkami.
- Sulfafenazol, Sulfametoksydiazyna- są lekami rzadko stosowanymi, niezalecane ze
względu na znaczne skutki uboczne.
Sulfonamidy słabo wchłaniane z przewodu pokarmowego.
- Sulfaguanidyna
Obecnie nie jest już stosowana, bo 50% wchłania się z przewodu pokarmowego.
- Sulfasalazyna ( składa się z kw. 5 aminosalicylowego i sulfapirydyny)
działa bakteriostatycznie.
Działania niepożądane sulfonamidow:
Objawy niepożądane są wyjątkowo liczne. Do najczęstszych należą: nudności wymioty biegunki. Uszkodzenie nerek charakteryzuje się krwiomoczem i białkomoczem, napadami kolki nerkowej i skąpomoczem, jest następstwem omawianej krystalizacji w kanalikach nerkowych. Powikłania zapobiega się podając duże ilości płynów lub alkalizując mocz. Stosunkowo często występują różnorodne objawy uczuleniowe, najczęściej skórne:
Zaczerwienienie, wysypka, nadwrażliwość na światło słoneczne, obrzęk błon śluzowych, stawów, podwyższenie temperatury ciała z dreszczami. Mogą tez pojawiać się objawy ze strony narządów wewnętrznych.: układu krwiotwórczego, układu naczyniowego. Objawy ze strony układu nerwowego najczęściej są bóle, zawroty głowy.
Przeciwwskazania:
Sulfonamidow nie należy stosować: przy uszkodzeniu nerek, przy uszkodzeniu wątroby, w niewydolności krążenia pochodzenia sercowego lub innych stanach hipoksji, w wcześniaków, noworodków do 3 mż., kobiet w ostatnim miesiącu ciąży, matek karmiących. Nie należy łączyć z antybiotykami i metenaminą.
Pochodne 4 chinolonu ( inhibitory gyrazy)
Prekursorem ich jest kwas nalidyksowy.
Są to inhibitory gyrazy DNA, czyli topoizomerazy typu II. Enzym ten niezbedy jest w procesach naprawy DNA i przybraniu przez DNA konfiguracji podwójnej helisy. Natomiast w bakterii odgrywa role replikacji, transkrypcji i rekombinacji.
Gyraza posiada 2 podjednostki:
wiąże się kowalencyjnie z rusztowaniem deoksytybozofosforanowym DNA.
Odpowiedzialny za dostarczenie niezbędnej energii przez rozkład ATP.
Nowobiocyna jest tu inhibitorem aktywności tych podjednostek.
Zahamowanie aktywności gyrazy przez inhibitor (nowobiocyne) prowadzi do: zniesienia replikacji (procesu syntezy nowej cząstki DNA), następstwem czego jest zahamowanie rozmnożania drobnoustrojów oraz ich śmierć.
Także zostaje zahamowane przekazywanie oporności przez plazmidy, zatem oporność na pochodne 4 chinolonu rozwija się przez wytwarzanie gyrazy mniej wrażliwej lub przez zmniejszenie przepuszczalności błony.
Pochodne 4 chinolonu dzielimy na 2 grupy: (zarówno jeśli chodzi o budowę chemiczna, zakres działania przeciwbakteryjnego zastosowanie kliniczne.)
I kw. nalidyksowy + analogi - stosowane w zakażeniach dróg moczowych.
II oksacyna- maja bardzo szerokie zastosowanie kliniczne.
Chemioterapeutyki:
Jest to rodzaj substancji chemicznej stosowany w leczeniu chorób zakazanych. Dokładniej są to leki przeciwdrobnoustrojowe otrzymane w zasadzie całkowitej syntezy chemicznej nie posiadające swojego odpowiednika w przyrodzie. Bezpośrednio działanie wszystkich chemioterapeutykow polega na zwalczaniu rozwoju drobnoustrojów w organizmie. Do tej grupy nalezą m. in. Sulfonamidy przeciwbakteryjne.
Chemioterapeutyki stosowane w zakażeniach dróg moczowych.
Pochodne nitrofuranu.
Pochodne 5 nitrofuranu, których najważniejszym przedstawicielem jest nitrofurantoina maja działanie przeciwbakteryjne, przeciwpierwotniakowe i przeciwgrzybicze. Zakres działania przeciwbakteryjnego obejmuje większość bakteri gram + i gram -.
Leki te są bowiem w całości wydalane przez nerki w postaci nie zmienionej.
Oprócz nitrofurantoiny i furaginy do tej grupy nalezą stosowane miejscowo:
- furazolidon ( źle wchłaniany z przewodu pokarmowego)
- nifuratel ( stosowany głownie z zakażeniach pochwy)
- nitrofuratel ( przy stosowaniu na skore wchłania się ok. 1% podanej dawki)
Niewątpliwa wada pochodnych nitrofuranu, stosowanych w zakażeniach dróg moczowych jest duża liczba objawów niepożądanych. Najczęstsze są objawy ze strony przewodu pokarmowego- nudności, wymioty, stosunkowo często występują tez odczyny uczuleniowe, głownie skórne.
Zastowoanie: Nitrofurantoina i furagina są stosowane z zakażeniach dróg moczowych, zwłaszcza podostrych i przewlekłych. Leki stosuje się doustnie. Nitrofuratel jest stosowany miejscowo w zakażeniach jamy ustnej i gardła. Furazolidon podawany jest doustnie w leczeniu bakteryjnych zakażeń przewodu pokarmowego oraz miejscowo w zwalczaniu rzęsistkowicy.
Leki stosowane w leczeniu gruźlicy:
Leczenie gruźlicy jest złożone. Jego podstawę stanowi chemioterapia, choć inne metody nie zostały jeszcze zarzucone. Ze względu na trudna dostępność prątków w ogniskach gruźliczych (brak unaczynienia) chemioterapia musi trwać bardzo długo ( na ogół dwa lat). Szybki rozwój oporności prątków na poszczególne Chemioterapeutyki powoduje ze leczenie ma charakter skojarzeniowy.
Leki stosowane w gruźlicy, tzw leki tuberkulostatyczne, dzieli się na:
podstawowe do których zalicza się:
- rifampicynę, streptomycynę, izoniazyd, etambutol i kwas p-aminosalicylowy
zastępcze do których zalicza się:
- kanamycyne, wiomycynę, kapreomycynę, cykloserynę, tioamidy i pirazynamid
IZONIAZYD:
Jest to wiodący lek w leczeniu i w profilaktyce gruźlicy. Jest najsilniej działającym lekiem tuberkulostatycznym, działa bowiem również na bakterie znajdujące się wewnątrz komórek. Dobrze wchłania się po podaniu doustnym, osiąga maksymalne stężenie w surowicy krwi po 1-2 h.
Działania niepożądane: występują stosunkowo rzadko i są na ogół zależne od dawki. Wystąpić mogą objawy neurotoksyczne zarówno ośrodkowe ( bole i zawroty głowy) jak i obwodowe ( zapalenie wielonerwowe).
Przeciwwskazania: Lek jest wskazany w ciężkich chorobach wątroby i nerek, padaczce, zapaleniach nerwow obwodowych i chorobach psychicznych.
Zastosowanie: podaje się głowie doustnie, rzadziej dożylnie lub miejscowo.
ETAMBUTOL:
Lek zyskał na znaczeniu w zwiasku z niewielka liczba objawów niepożądanych skutecznością przeciw prątkom atypowym. Działa bakteriostatycznie, prawdopodobnie hamuje syntezę kwasów nukleinowych.
Działania niepożądane: jednym poważnym objawem niepożądanym jest pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego. Mogą tez wystąpić zaburzenia żołądkowo- jelitowe.
Zastosowanie: Podaje się go doustnie, i dorosłych w dawce początkowej 25mg/ kg mc.,która po 2 miesiącach zmniejsza się do 15mg/kg mc.
PYRAZYNAMID:
Lek zyskuje ostatnio na znaczeniu; działa bowiem na prątki gruźlicy położone wewnątrzkomórkowo. Oporność na lek rozwija się szybko, jeśli stosowany jest samodzielnie. Lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego uzyskując maksymalne stężenia 2h po podaniu doustnym.
Działania niepożądane: względnie szybko występują objawy nadwrażliwości (zaczerwienienie skory) oraz nadwrażliwość na światło. Często występuje jadłowstręt i nudności, ale wymioty rzadko. Najważniejszymi objawami klinicznymi są: uszkodzenie wątroby i bóle stawowe. Lek hamuje wydalenia kwasu moczowego, może ułatwiać występowanie ostrych napadów dny.
Leki przeciwprątkowe ( leczenie zakażeń wywołanych przez prątki—np. gruźlicy)
Leki I rzutu:
-izoniazyd
-ryfampicyna
-pirazynamid
-etambutol
-streptomycyna
Leki II rzutu:
-etionamid
-klofazymina
-kanamycyna
-cykloseryna
Leki do leczenia trądu:
-dapson
-acedapson
-talidomid (tylko mężczyźni) w leczeniu trądu stosuje się także: rifampicynę i klofazyminę.