Pieśń Iz 42, 10-16 - chwała zwycięskiego Boga
Jan Paweł II
Audiencja generalna 2 kwietnia 2003
1. W Księdze proroka Izajasza badacze wyróżnili kilka wypowiedzi, którym «patronuje» wielki prorok z VIII w. przed Chr. Odczytany przed chwilą, pełen mocy i radości hymn o zwycięstwie, z Liturgii Jutrzni czwartego tygodnia, egzegeci przypisują Deutero-Izajaszowi — prorokowi, który żył w VI w. przed Chr., w okresie powrotu Żydów z niewoli babilońskiej. Pieśń rozpoczyna wezwanie, by «śpiewać Panu pieśń nową» (por. Iz 42, 10), podobnie jak w niektórych Psalmach (por. 96 [95], l, oraz 98 [97], 1).
«Nowość» pieśni, do której zachęca prorok, odnosi się z pewnością do otwierającej się perspektywy wolności, stanowiącej radykalny zwrot w dziejach narodu, który doznał ucisku i zmuszony był do przebywania na obczyźnie (por. Ps 137 [136]).
2. «Nowość» często oznacza w Biblii rzeczywistość doskonałą i ostateczną. Jest niemal znakiem nadejścia ery zbawczej pełni, kładącej kres pogmatwanym dziejom ludzkości. W Pieśni Izajasza odnajdujemy ten wzniosły ton, dobrze harmonizujący z modlitwą chrześcijańską.
Do śpiewania Panu «pieśni nowej» wezwany jest cały świat, na który składają się ziemia, morze, wyspy, pustynie i miasta (por. Iz 42, 10-12). Włącza się w nią cała przestrzeń, aż po krańce wyznaczone przez horyzont i obejmujące również miejsca nieznane, także w aspekcie wertykalnym, począwszy od pustynnej równiny, zasiedlonej przez koczownicze plemiona Kedar (por. Iz 21, 16-17), aż do gór. W tych górskich regionach znajdowało się być może miasto Sela, przez wielu utożsamiane z Petrą, położone na terytorium Edomitów, pośród skalnych szczytów. Wszyscy mieszkańcy ziemi są wezwani, by tworząc jakby wielki chór, sławili Pana z radością i oddawali Mu chwałę.
3. Po uroczystym wezwaniu do śpiewania pieśni (por. ww. 10-12), prorok wprowadza na scenę Pana, przedstawiając Go jako Boga Wyjścia, który wyzwolił swój naród z niewoli egipskiej: «Jak mocarz Pan kroczy, jak wojownik pobudza odwagę» (w. 13). Wywołuje On popłoch pośród nieprzyjaciół, ciemięzców, dopuszczających się niesprawiedliwości.
Również pieśń Mojżesza przedstawia Pana jako «wojownika», podczas przejścia przez Morze Czerwone, gotowego wyciągnąć swą potężną prawicę i zetrzeć w proch wrogów (por. Wj 15, 3--8). Powrót Żydów z zesłania babilońskiego oznacza nowe wyjście, i wierni muszą być pewni, że historią nie rządzi ślepe fatum, chaos bądź ciemiężące potęgi: ostatnie słowo należy do Boga sprawiedliwego i mocnego. Już Psalmista śpiewał: «Daj nam pomoc przeciw nieprzyjacielowi, bo ludzkie wsparcie jest zawodne» (Ps 60 [59], 13).
4. Po wejściu na scenę Pan zaczyna mówić, a w Jego gwałtownych słowach (por. Iz 42, 14-16) pojawia się zarówno wizja sądu, jak i ocalenia. Najpierw przypomina, że «długo milczał», co znaczy, że nie interweniował. Boże milczenie jest często powodem niepokoju dla sprawiedliwego, a nawet zgorszenia, o czym świadczy długa skarga Hioba (por. Hi 3, 1-26). Milczenie to nie oznacza jednak, że historia została pozostawiona w ręku ludzi przewrotnych, a Pan jest nieobecny, obojętny i niewzruszony. W rzeczywistości milczenie to kończy reakcja przypominająca cierpienia rodzącej kobiety, która dyszy, jęczy i krzyczy. Oto sąd Boży nad złem, przedstawionym metaforycznie jako posucha, zniszczenie i pustynia (por. w. 15), który ma na celu żywy i owocny rezultat.
Istotnie, Pan sprawia, że rodzi się nowy świat, era wolności i zbawienia. Niewidomemu otwierają się oczy, aby mógł cieszyć się blaskiem światła. Droga staje się równa, a nadzieja rośnie (por. w. 16), i dzięki temu człowiek może nadal pokładać ufność w Bogu i należącej do Niego przyszłości pod znakiem pokoju i szczęścia.
5. Człowiek wierzący powinien umieć dostrzegać każdego dnia znaki Bożego działania, nawet wówczas, kiedy kryje się ono za pozornie monotonnym i bezcelowym przemijaniem czasu. Jak pisał znany współczesny autor chrześcijański, «ziemię przenika kosmiczna ekstaza: jest w niej odwieczna rzeczywistość i obecność, która jednakże na ogół śpi za zasłoną przyzwyczajenia. Rzeczywistość odwieczna musi się teraz objawić, jak w epifanii Boga, poprzez to wszystko, co istnieje» (R. Guardini, Sapienza dei Salmi, Brescia 1976, s. 52).
Odkrycie oczyma wiary tej Bożej obecności w czasie i przestrzeni, ale również w nas samych, jest źródłem nadziei i ufności, nawet wówczas gdy nasze serce wypełnia niepokój i «drży jak od wichru drzewa w lesie» (por. Iz 7, 2). Pan bowiem wkracza na scenę, aby rządzić i osądzać «świat (...) sprawiedliwie, a ludy według swej prawdy» (Ps 96 [95], 13).
Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:
Serdecznie pozdrawiam wszystkich pielgrzymów polskich.
W dzisiejszej katechezie rozważaliśmy słowa Kantyku z Księgi proroka Izajasza. Jest to hymn dziękczynny na cześć Boga, który nieustannie jest obecny i działa w ludzkiej historii. Prorok uświadamia nam, że Bóg nawet wtedy, gdy wydaje się milczeć wobec przemocy, niesprawiedliwości czy każdego innego zła, jakie dotyka ludzi, nie przestaje człowieka kochać i przychodzi mu z pomocą zawsze, gdy on zwraca się do Niego z ufnością.
Również człowiekowi wierzącemu, zwłaszcza gdy przygniata go jakieś bolesne doświadczenie, może się czasami wydawać, że Bóg milczy. Nawet wielcy święci mistycy przeżywali ten stan, który św. Jan od Krzyża nazwał «nocą ciemną duszy». Prorok Izajasz uczy, że kto mimo wszystko z ufnością wierzy, że Bóg jest blisko i działa, przetrwa czas próby i z radością będzie mógł dziękować Bogu za Jego nieustającą miłość, która wyzwala od każdego zła.
Niech ta ufność, płynąca z wiary, stale wam towarzyszy i niech pomaga pokonywać wszelkie życiowe trudności. Niech Bóg wszystkim błogosławi w oczekiwaniu świąt wielkanocnych!
opr. mg/mg