Konspekt lekcji dla klasy III GO
Temat: Sąsiedzkie porachunki, czyli słów kilka o „Zemście” Aleksandra Fredry.
1. Zadania lekcji w zakresie wiadomości
Uczeń:
zna fakty z życia A. Fredry,
poznaje genezę utworu,
wyjaśnia znaczenie słowa „zemsta”,
wskazuje główny wątek komedii,
wymienia podstawowe wątki utworu,
Zadania lekcji w zakresie umiejętności
Uczeń:
dostrzega związki między dziełem literackim a rzeczywistością pozaliteracką,
posługuje się formułami, umożliwiającymi wyrażanie opinii,
określa czas i miejsce akcji,
streszcza fabułę „Zemsty”,
porównuje dwie pary bohaterów: Pawła i Gawła z Cześnikiem i Rejentem,
rysuje podział zamczyska z wykorzystaniem informacji zawartych w didaskaliach,
Zadania lekcji w zakresie postaw
Uczeń:
kształci w sobie umiejętność odbioru dzieła literackiego,
docenia twórczość A. Fredry.
2. Typ lekcji: wprowadzająca nowe treści
3. Metody: heureza z elem. wykładu, pogadanki - podającej, przekładu intersemiotycznego
4. Strategie: P (przez odkrywanie) z elem. O (przez działanie)
5. Formy organizacji nauczania: jednostkowa, zbiorowa
6. Środki dydaktyczne:
portret A. Fredry,
fragm. wierszowanego życiorysu Fredry „Pro memoria”,
bajka „Paweł i Gaweł”.
7. Literatura wykorzystana:
A. Fredro, Zemsta.
A. Fredro, Paweł i Gaweł.
A. Fryśna, M. Rusińska, Aleksander Fredro: Zemsta, (w:) Dzieło literackie w klasie VII Szkoły Podstawowej, pod red. L. Jazownika, Zielona Góra 1993, s. 125-130.
Zadania do lektury dla klas VII - VIII, praca zbiorowa pod red. T. Patrzałka i G. Wigary, Warszawa 1987, s.38-43.
8. Tok lekcji:
Zapisanie tematu lekcji.
Wprowadzenie w tematykę zajęć:
Znany krytyk literacki Kazimierz Wyka powiedział o „Zemście” następujące słowa: Czym jest „Pan Tadeusz” dla twórczości Mickiewicza, tym dla twórczości Fredry „Zemsta”: pożegnaniem mijającego świata szlacheckiego, pożegnaniem go spoza progu ostatniego rozbioru.
Inny znawca - Koźmian powiedział natomiast, że Fredro uratował Polskę od powszechnej melancholii.
Są to niezwykle zaszczytne słowa. Komedie Fredry do dziś bawią i urzekają swoją lekkością. Aż trudno uwierzyć, że powstały w tym samym czasie, co ponure dzieła wielkich wieszczów romantyzmu.
Zaprezentowanie sylwetki pisarza. Prośba, by uczniowie przypomnieli, co wiedzą na temat Fredry. Nauczyciel uzupełnia brakujące elem. biografii pisarza. W celu poszerzenia wiadomości przetacza fragment wierszowanego życiorysu autora „Pro memoria”.
(na tablicy wisi portret pisarza)
Zaprezentowanie genezy powstania utworu:
W roku 1828 Fredro ożenił się z Zofią z Jabłonowskich Skarbkową. W posagu wziął za nią klucz korczyński z połową starego zamku w Odrzykoniu. Druga połowa należała do kogoś innego. Przeglądając papiery związane z historią otrzymanego majątku natrafić musiał na akta procesowe właścicieli zamku z pierwszej poł. XVII wieku: Piotra z Dąbrownicy Firleja i Jana Skotnickiego. Pierwszy był właścicielem zamku dolnego, a drugi górnego. Ciągle dochodziło pomiędzy nimi do kłótni i zwad, w końcu jeden drugiego pozwał przed sąd. Sprawę wygrał Skotnicki, lecz zatargi trwały nadal. Dopiero w roku 1638 położył im kres ślub między wojewodzicem Firlejem i kasztelanką Skotnicką.
Historia właśnie tego sporu została uwieczniona na kartach komedii.
Co może oznaczać tytuł utworu? Jak możemy rozumieć słowo „zemsta”? W jakich kontekstach się pojawia?
zemsta - odwet za zło, pomsta, zemszczenie się,
zemsta - krwawa, okrutna, doskonała,
zemsta - pragnienie zemsty, poprzysiąc komuś zemstę,
zemścić się - na kimś, za coś
Carskie władze Warszawy nakazały w 1845 roku zmianę owego tytułu. Nowy tytuł brzmiał: „Zemsta za mur graniczny”. Jak sądzicie, dlaczego tak się stało?
(odniesienie do historii, sytuacja kraju pod zaborami, tytuł mógł być rozumiany jako zemsta na władzach carskich, na zaborcy).
Rozwinięcie: pogadanka o wrażeniach i spostrzeżeniach z „Zemsty”.
Uczniowie wyrażają swoje zdanie, wskazują najciekawsze fragmenty. Utrwalają na tej podstawie konstrukcje składniowe, ułatwiające formułowanie ocen oraz opinii na temat dzieła literackiego.
Konstrukcje typu: Moim zdaniem...; według mnie...; Uważam, iż...; Utwór pobudza do śmiech dzięki temu, że...; Utwór w sposób zabawny ukazuje...
Określenie miejsca i czasu akcji. Ukierunkowanie polecenia poprzez zwrócenie uwagi na didaskalia.
(akcja: pod koniec XVIII wieku, na wsi, w zamku Cześnika i Rejenta, podzielonym murem granicznym)
Proszę o ustne streszczenie fabuły „Zemsty”.
W czym tkwi główny problem komedii?
spór o mur graniczny, kłócą się Cześnik i Rejent
Podobną parę bohaterów zaprezentował Fredro w bajce „Paweł i Gaweł”. Odczytanie treści bajki i porównanie dwóch par bohaterów na tle sytuacji, w której przyszło im żyć.
(porównują obie sytuacje, zauważają podobieństwa; obie pary czyniły drugiej stronie na złość: Rejent podobnie jak Gaweł chciał przechytrzyć rywala, ale karta się odwróciła i nic nie zyskali).
Nawiązując do obu utworów narysuj, jak wyobrażasz sobie podział starego zamczyska na dwie połowy. Pomogą ci w tym objaśnienia sceniczne przy końcu sceny 5, aktu I oraz następujące słowa Cześnika:
Ojciec Klary
Kupił za wsią zamek stary
.........................................
Tu mieszkamy jakby sowy
Lecz co gorsza, że połowy
Drugiej zamku - czart dziedzicem
Czym różni się ten podział od podziału domu Pawła i Gawła?
Podsumowanie:
Na podstawie treści utworu wyodrębnijcie cztery główne wątki „Zemsty”.
plany matrymonialne Cześnika
waśń graniczna między Cześnikiem i Rejentem
miłość Wacława i Klary
historia Papkina
Zadanie domowe:
Napisz krótkie streszczenie „Zemsty”.
Przygotuj zabawne fragm. tekstu, które odnosiłyby się do głównych wątków „Zemsty”, a także zabawne zwroty i powiedzenia jej bohaterów.
3