Metodologia badań naukowych WYKŁAD 1

Nauka - „scire” znaczy „wiedzieć”, z ang. „science”

1. Całokształt wiedzy osiągniętej za pomocą metodologii naukowej.

2. Dziedzina badań (studiów) zmierzająca do opisania i zrozumienia świata w części lub w całości.

Sposoby zdobywania wiedzy nienaukowej :

1. model oparty na autorytecie - ludzie poszukują wiedzy, odwołując się do tych osób, które z powodów społecznych lub politycznych uważane są za jej źródło

2. model oparty na wierze - osoby poszukujące prawdy (wiedzy) znajduje ją u autorytetów ponadnaturalnych; charakterystyczna w tym modelu jest obecność zjawisk ponadnaturalnych oraz stan psychiczny osób poszukujących wiedzy; duże zapotrzebowanie na ten model zdobywania wiedzy występuje w sytuacji depresji i bezradności

3. model racjonalny - odwołuje się do reguł i metod logiki; u podstaw racjonalizmu znajdują się następujące założenia:

- istnieje możliwość poznania świata niezależnie od zjawisk dostępnych obserwacji

- wiedza jest niezależna od naszego osobistego doświadczenia

Podstawowe założenia przyjmowane w nauce:

1. Natura jest uporządkowana - istnieje rozpoznawalna regularność i porządek w świecie rzeczywistym (zdarzenia nie pojawiają się losowo)

2. Natura jest poszukiwalna - ludzie są częścią natury podobnie jak obiekty, warunki czy zdarzenia; dlatego ludzki umysł może poznawać naturę siebie i umysły innych

3. Wszystkie naturalne zjawiska mają naturalne przyczyny - wszystkie przyczyny mają swoje skutki (związek przyczynowo-skutkowy), można wskazać inne zjawisko je poprzedzające

4. Nic nie jest dowiedzione samo w sobie - wiedza naukowa nie jest prawdziwa, dopóki nie zostanie dowiedziona obiektywnie; myślenie naukowe jest sceptyczne i krytyczne (zawsze istnieje możliwość popełnienia błędu)

5. Wiedza jest wyprowadzana z nazwanego doświadczenia - jeżeli nauka ma nam pomóc w zrozumieniu rzeczywistego świata i to musi być empiryczne (opiera się na spostrzeżeniach, obserwacji i doświadczeniach)

6. Wiedza przewyższa ignorancję - naukowcy zakładają, że wiedza ma charakter względny i ciągle się zmienia; prawda w nauce zależy od dowodów, metod i teorii; zawsze dopuszcza się możliwość modyfikacji

Cele nauki :

I Wyjaśnienie naukowe - znalezienie ogólnego wyjaśnienia, dlaczego określone zjawiska czy zachowania występują; należy systematycznie i empirycznie analizować wcześniejsze czynniki, które spowodowały te zdarzenia lub zachowania.

Wyjaśnienie opisuje sytuację, w której jedno zjawisko wyjaśnione jest za pomocą innego zjawiska poprzez odwołanie się do praw ogólnych

1. Wyjaśnienie dedukcyjne - dane zjawisko może zostać wyjaśnione za pomocą ustalonego prawa ogólnego. W myśleniu dedukcyjnym przesłanki prowadzą do wniosków. Oznacza to, że jeśli przesłanki są w całości prawdziwe, to i wnioski będą prawdziwe. Jeśli jednak przesłanki nie są prawdziwe to i wnioski będą prawdziwe.
   

2. Wyjaśnienie probabilistyczne (indukcyjne) - dowodzi, że nie każde wyjaśnienie naukowe oparte jest na prawdzie ogólnej (uniwersalnej). Oparte jest na dużym prawdopodobieństwie wyjaśnienia danego zjawiska, czy zachowania. Zwykle dotyczy pojedynczego zjawiska lub zachowania i wnioski nie mogą być wprowadzone z całkowitą pewnością. Wyjaśnienie to jest stosowane głównie w naukach społecznych.
   

II Przewidywanie - umiejętność przewidywania uważana jest za podstawową cechę naukowego myślenia. Przewidywanie nie jest jednak możliwe, jeśli wiedza nie jest dostateczna. Struktura logiczna wyjaśniania
i przewidywania jest identyczna. Różnica tkwi w perspektywie. W wyjaśnieniu zdarzenia doszło już do skutku i należy do przeszłości. W przewidywaniu naukowcy poszukują przyszłych zdarzeń mogących wystąpić.

III Rozumienie - stosowane jest na dwa sposoby:

1. Rozumienie oparte na empatii (tradycja Verstelven) - stosowane głównie w naukach społecznych, ze względu na fakt iż przedstawienie nauk społecznych są zarówno obserwatorami jak i częścią przedmiotu badawczego swojej dyscypliny
   

2. Empiryzm logiczny

Rewolucje naukowe

1. Nauka normalna - rutynowa weryfikacja teorii dominująca w danym znaczeniu historycznym. Osiągnięcia naukowe uznane za prawdziwe i fundamentalne w danej dziedzinie.
   

2. Nauka rewolucyjna - nagłe pojawienie się alternatywnego podejścia naukowego, konkurencyjnego w stosunku do dotychczas obowiązującego

METODOLOGIA - to system jasno określonych reguł i procedur, do których odwołują się badania będące podstawą ewaluacji wiedzy. System ten jest ciągle ulepszony - bowiem nie jest zmienny i niezawodny. Procedury definicji „reguły gry” tworząc standardy powielane w badaniach i analizach naukowych.

Reguły z kolei umożliwiają komunikację, naukowy postęp i konstruktywną krytykę. Metodologia jest systemem samokorygulącym.

Rola metodologii:

1. Dostarcza reguł komunikowania - dzięki temu, że metodologia jest dostępna, istnieje możliwość powtarzania badań (replikacja) i konstruktywną krytykę.
   

2. Dostarcza reguł wnioskowania - obserwacje lub fakty empiryczne muszą być uporządkowane, powiązane w systematyczną strukturę i dzięki logice metodologia pozwala na wprowadzenie rzetelnych wniosków.
   

3. Dostarcza reguł intrasubiektywności - wymiana informacji wśród naukowców, dotyczących wyników obserwacji. Metodologia wyjaśnia kryteria empirycznej obiektywności i trafności oraz metod i techniki jej weryfikacji.

Obiektywność - weryfikacja wyników badań naukowych przez innych naukowców

Trafność - trafność wniosków wynika z przyjętych przez naukowców założeń

Pojęcia

„Język” jest systemem komunikacji składający się z symboli. Jednym z najbardziej istotnych symboli języka, zwłaszcza ze względu na jego związek z badaniami, są pojęcia.

Pojęcie je abstrakcją - symbolem obiektu, zjawiska czy właściwości. Badacze rozpatrują swoje badania od utworzenia pojęcia jako rodzaju „stenogramu, słownika” opisującego świat empiryczny.

Funkcje pojęć:

• Dostarczają wspólnego języka pozwalającego naukowcom komutować się między sobą

• Dają naukowcom perspektywę - sposób patrzenia na występujące zjawiska

• Pozwalają badaczom klasyfikować własne doświadczenia i je uogólniać

• Są składnikami teorii - definiują treść i własności teorii

Definicje

Jeżeli pojęcia mają spełniać funkcję komunikacyjną mają organizować doświadczenie, uogólnienie i konstruowanie teorii to muszą być wyraźne, precyzyjne i powszechnie zaakceptowane.

Funkcjonują dwa rodzaje definicji:

1. Definicje pojęciowe - opisują pojęcia za pomocą innych pojęć. Naukowcy posługują się terminami pierwotnymi (pojęcia, których nie można już zdefiniować za pomocą innych pojęć) oraz terminami pochodnymi (pojęcia definiowane za pomocą terminów pierwotnych)

2. Definicje operacyjne - właściwości czy zdarzenia empiryczne reprezentowane przez pojęcia mogą być bezpośrednio obserwowalne (np. satysfakcja). Definicje operacyjne opisują zbiór procedur, które powinien przeprowadzić badacz, w celu ustalenia przejawów zjawiska opisywanego przez dane pojęcie.

1

---