„ROZWIJANIE SŁUCHU FONEMATYCZNEGO I UMIEJĘTNOŚCI ANALIZY SŁUCHOWEJ”
Fonem to jednostka dźwiękowa mowy ( praktycznie fonem i głoska to jedno i to samo).Słuch fonematyczny, to ten rodzaj słuchu dzięki któremu w strumieniu dźwięków mowy wyodrębniamy jej znaczące składniki czyli wyrazy, a w wyrazach głoski.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego prowadzi się w ściśle określonej kolejności:
stwierdzenie, że wyraz składa się z głosek
wyodrębnianie pierwszej głoski w wyrazie
wyodrębnianie ostatniej głoski w wyrazie
poszukiwanie poznanych głosek w wyrazie
liczenie głosek w wyrazie oraz budowa symbolicznego schematu.
Rozpoczynamy od wyrazów najprostszych 2-3 głoskowych ( ul, nos, Ola). Do ćwiczeń słuchu fonematycznego nie nadają się wyrazy:
zawierające upodobnienia (łutka, ałtobus, japko)
zawierające zanik dźwięczności na końcu wyrazu (sat, wus)
wyrazy w których „i” pełni rolę zmiękczenia np. siano, ziemia.
Analizę słuchową należy prowadzić systematycznie starannie kontrolując czy poszczególne jej etapy są opanowane.
I ETAP: wyraz składa się z głosek
Np. n-o-s- wymawiamy go coraz wolniej i pytamy co słychać? Czy ciągle słychać ten sam dźwięk? Jakie dźwięki można wyróżnić?
taki dźwięk, który można usłyszeć nazywa się głoską - i od tej pory konsekwentnie używamy terminu „głoska”.
II ETAP: pierwsza głoska w wyrazie
Zadanie polega na sprawdzeniu odłączania pierwszej głoski w wyrazie, celowo przedłużamy tę właśnie głoskę np.: ooooko itp., rozpoczynamy od wyrazów rozpoczynających się samogłoską.
Przykład:
kto pierwszy stanie obok przedmiotu, którego nazwa rozpoczyna się na „k”?
co trzymam w ręku? Kto mi powie wyraz, którego nazwa rozpoczyna się na tą samą głoskę?
weź 5 obrazków, wybierz dwa, których nazwa rozpoczyna się tą samą głoską.
III ETAP: ostatnia głoska w wyrazie
Rozpoznawanie ostatniej głoski w wyrazie jest nieco trudniejsze, gdyż na pytanie „Co słyszysz na końcu wyrazu klasa? Odpowiada - sa”. Wtedy potrzebujemy dodatkowego pytania: „Co słyszysz na końcu -sa?”
najpierw oddzielamy samogłoski np.: oknoooo, tataaaa
później spółgłoski : motorrrr, lizakkkkk.
Unikamy wyrazów w których głoskę ostatnią słychać słabiej np.: kask, start. Przykłady ćwiczeń:
czy wyrazy: jajko, okno, słowo kończą się tą samą głoską?
masz 5 obrazków, odłóż te których nazwa kończy się na „l”
mówię „mrówka” powiedz inny wyraz, który kończy się tą samą głoską.
IV ETAP: głoski w środku wyrazu
Wyrazy mają tylko jedną pierwszą i tylko jedną ostatnią głoskę, zaś tych które są w środku może być dużo więcej. Pytanie więc formułujemy np. tak:
czy w wyrazie motyl słyszysz głoskę „t”?
jaką głoskę słyszysz jako drugą?
zabawa „w sklep”: idę do sklepu i kupuję coś co zaczyna się na „s” , ma w środku „s” itp.
V ETAP : liczenie głosek i budowanie schematu
W krótkich wyrazach przeliczanie głosek nie stanowi trudności, nie mniej rozpoczynamy od najłatwiejszych 2-3 głoskowych wyrazów. Potrzebne nam będą liczmany: kasztany, patyczki, jednokolorowe kartoniki, które układamy w rzędach np.:
□□ ul
□□□□ sowa
Rozwijanie słuchu fonematycznego to czynność przygotowująca do nauki czytania i jeżeli dzieci w domu i w przedszkolu będą ćwiczyły słuch fonematyczny to czytanie nie sprawi nam żadnego problemu.
Opracowały: Agnieszka Tałanda
Urszula Łuszczak