8. Scharakteryzuj dziedziczenie testamentowe i ustawowe
Dziedziczenie polega na przejściu ogółu praw i obowiązków majątkowych wchodzących w skład spadku bądź w całość na jedną osobę, bądź na kilku spadkobierców.
Dziedziczenie ustawowe zachodzi jeżeli osoba zmarła nie sporządziła testamentu a także w szczególnych wypadkach jeżeli testament jest nieważny lub osoby powołane do dziedziczenia odrzuciły spadek. Przy dziedziczeniu ustawowym spadkobiercami są przede wszystkim osoby, które łączyła ze zmarłym więź pokrewieństwa lub więź małżeńska. Jeżeli nie ma małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych z mocy ustawy do dziedziczenia, spadek przypada Skarbowi Państwa.
Kolejność i proporcje dziedziczenia ustawowego:
W pierwszej kolejności powołane są do spadku dzieci i małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych (część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza od ¼ spadku). Gdy nie żyje dziecko spadkodawcy jego udział przypada jego dzieciom. Jeżeli nie ma zstępnych spadkodawcy dziedziczą: jego małżonek, rodzice, rodzeństwo. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa nie żyje jego udział przypada jego zstępnym.
Dziedziczenie testamentowe następuje w wypadku sporządzenia przez osobę zmarłą ważnego testamentu. Testament to jednostronna czynność prawna, poprzez którą spadkodawca rozporządza swym majątkiem na wypadek śmierci, ustanawiając spadkobierców. Może on być sporządzony tylko osobiście. Testament może sporządzić tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Oświadczenie woli spadkodawcy musi być wolne od wad. Treść testamentu nie może być sprzeczna z prawem i zasadami współżycia społecznego. Testament może być przez spadkodawcę w każdej chwili odwołany. Spadkodawca może w testamencie powołać wykonawcę testamentu. Spadkobierca może spadek przyjąć lub odrzucić. Przyjęcie spadku może być przejęciem prostym, obejmującym odpowiedzialność za długi lub przyjęciem z dobrodziejstwem inwentarza - przyjęciem z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe (spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi tylko do wartości spadku).
Rodzaje testamentów:
a) zwykłe
- notarialny
- allograficzny - spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją wolę ustnie wobec organów gminy. Oświadczenie takie spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia; takiego testamentu nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme
- holograficzny (własnoręczny) - sporządzony pismem ręcznym, jest podpisany i opatrzony w datę
b) szczególne
- pisemny na statkach morskich i powietrznych - sporządza się przed dowódcą statku lub jego zastępcą, spadkodawca oświadcza wolę w obecności 2 świadków
- wojskowy - sporządzony w czasie mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli
- ustny sporządzony na piśmie (pisemny z udziałem co najmniej trzech świadków) - jest ważny przez 6 miesięcy od momentu ustania sytuacji, dla której został zawarty)