RDZENIOMÓZGOWIE (myelencephalon) nosi też nazwę rdzenia przedłużonego (medulla oblongata) lub opuszki rdzenia kręgowego (bul bus medulla spinalis). Jest stożkowatym przedłużeniem rdzenia kręgowego. Dł 25mm, sięga odwyjścia pierwszej pary nerwów szyjnych rdzeniowych do środka dna komory IV lub od podstawy czaszki do podstawy mostu Varola. TYŁOMÓZGOWIE wtórne (melencephalon) zawiera w przodzie most Varo-a, w tyle móżdżek oraz szczelinowatą przestrzeń występującą pomiędzy nimi, czyli komorę IV. 1.MOST VAROLA (pons Varoli) tworzy na pow dolnej mózgowia szeroką wyniosłość położoną między rdzeniem przedłużonym a konarami mózgu śródmózgowia. Są 2pow: a)brzuszna lezy z przodu i jest odpowiednikiem piramid RP, b)grzbietowa znajdująca się w tyle pow tworzy dno komory IV. W budowie wew są 2części: a)podstawna (pars basilaris) -SUB SZARA występuje w formie jąder własnych mostu (nuclei pontis) leżących w obrębie sub białej. Jądra te pośredniczą w przekazywaniu informacji z kory mózgu do móżdżku. -SUB BIAŁA występuje w formie pęczków podłużnych i włókien poprzecznych. Pęczki podłużne (fascisuli longitudinałes) zawierają włókna korowo-rdzeniowe, korowo-mostowe i korowo-siatkowe. Włókna poprzeczne (flbrae transversae) składają się z włókien "mostowo-móżdżkowych, które wchodzą w skład konarów środkowych móżdżku łączących most z móżdżkiem. b)grzbietowa -NAKRYWKA (tegmentum) -SUB SZARA pojawia się w postaci jąder ciała czworobocznego oraz jąder nerwów czaszkowych. Jądra ciała czworobocznego (nuclei corpus trapezoidei) są fragmentem drogi słuchowej i znajdują się w miejscu krzyżowania się wstęgi bocznej ze wstęgą przyśrodkową. Jądra nerwów czaszkowych (nuclei nervi cranialis) obejmują jądra ruchowe, czuciowe i przywspółczulne nerwów czaszkowych: V, VI, VII i VIII. -SUB BIAŁA występuje w postaci przyśrodkowej, wstęgi bocznej oraz konarów górnych móżdżku. Wstęga przyśrodkowa (lemniscus medialis) zawiera włókna dróg czuciowych (wstępujących), zarówno czucia powierzchownego jak i głębokiego. We wstędze bocznej {lemniscus lateralis) przebiegają włókna drogi słuchowej odchodzące od jąder ciała czworobocznego. Konary górne móżdżku {pedunculi celebellares superiores) podążają do śródmózgowia, a następni osiągają móżdżek. W obrębie nakrywki mostu występuje ponadto TWÓR SIATKOWATY {for-jtiatio reticularis). Jest on kontynuacją tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego. Zawiera ośrodki wpływające na: motorykę i statykę ciała (występują centra hamujące i torujące czynność ruchową - brak równowagi pomiędzy nimi prowadzi ,do zaburzenia napięcia mięśni), czynności wegetatywne i proces oddychania (np. ośrodki pracy serca, ciśnienia krwi, wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego, napięcia pęcherza moczowego), a także na percepcje bodźców czuciowych. Rdzeń przedłużony oraz most Varola stanowią dolną część pnia mózgu, stąd też objawy chorobowe występujące przy ich uszkodzeniu są podobne. Zaburzenia czynności rdzenia przedłużonego i mostu mogą być związane z występowaniem jąder nerwów czaszkowych (V-XII), przebiegiem dróg czuciowych i ruchowych. Zaburzenia czynności jąder nerwów czaszkowych powodują stany chorobowe występujące głównie po stronie uszkodzonego ośrodka -np. uszkodzenie jądra XII nerwu czaszkowego jest przyczyną porażenia mięśni języka po tej samej stronie. Zaburzenia czynności dróg czuciowych i ruchowych prowadzą do zmian patologicznych w obrębie kończyn i tułowia po stronie przeciwnej. 2. MÓŻDŻEK (cerebellum) stanowi tylną część tyłomózgowia wtórnego. Leży w tylnym dole czaszki i jest przykryty fałdem opony twardej zwanym namiotem móżdżku (tentorium cerebelli). Szczelina poprzeczna mózgu oddziela móżdżek od płatów potylicznych, a szczelina poprzeczna móżdżku oddziela go od mostu. Móżdżek stanowi ok. 10% wagi całego tyłomózgowia. Budowa makroskopowa móżdżku jest podobna jak mózgowia -posiada bowiem dwie półkule oraz nieparzystą część środkową zwaną robakiem. Układ substancji szarej i białej jest taki sam jak w półkulach mózgu, tzn. na zewnątrz występuje sub szara grubości ok. 1-2 mm, tworząca korę móżdżku (cortex cerebelli), pod nią układa się subbiała w formie ciała rdzennego (Corpus medullare}, a w jej obrębie występują jądra móżdżku. Budowa zew: z 2półkul i części środkowej zwanej robakiem. Półkule mózgu i robak podzielone są przez głębsze szczeliny na płaciki których nazwy nie odpowiadają półkulom i robakowi, natomiast płytsze szczeliny dzielą płaciki na mniejsze jednostki zwane zakrętami -podział klasyczny. Według nowoczesnego podziału składa się z4płatów: przedniego, środkowego, tylnego i kłaczkowo-grudkowego. |
Budowa wew: SUB SZARA tworzy korę móżdżku oraz znajdujące się w obrębie sub białej jądra móżdżku. Leżąca powierzchownie kora móżdżku jest zbudowana z warstw drobinowej, zwojowej i wewnątrz występującej warstwy ziarnistej. Jądra móżdżku są tworami parzystymi, umiejscowionymi zarówno w półkulach jak i w robaku. W każdej z półkul wyróżnia się jądro zębate, czopowate i kulkowate. Robal zawiera parzyste jądro wierzchu. SUB BIAŁA na przekroju strzałkowym tworzy charakterystyczne ciało rdzenne. Zawiera ono drogi móżdżkowe, pośród których wyróżnia się drogi własne, doprowadzające drogi domóżdżkowe oraz odprowadzające drogi odmóżdżkowe. Drogi doprowadzające i odprowadzające łączą móżdżek z sąsiednimi tworami mózgowia poprzez konary móżdżku. Wyróżnia się konary dolne móżdżku, łączące móżdżek z rdzeniem przedłużonym, .konary środkowe móżdżku, będące bocznym przedłużeniem mostu, oraz konary górne, tworzące włókna, które łączą jądra zębate, czopowate i kulkowate ze śródmózgowiem i dalej z międzymózgowiem. Móżdżek wpływa na czynności statyczne, na dowolne ruchy mięśni, reguluje napięcie mięśniowe, skurcz mięśni, kontroluje pobudzenie dla ruchów dowolnych, mimowolnych i zautomatyzowanych. Uszkodzenie móżdżku może powodować: ataksję, dysmetrię, adiadochokinezę, drżenie zamiarowe, oczopląs, mowę skandowaną 3.KOMORA IV (ventriculus quartus) jest szczelinowatą przestrzenią wy. stępującą pomiędzy mostem Varola a móżdżkiem, wypełnioną płynem mózgowo-rdzeniowym. Na przekroju strzałkowym komora IV ma kształt trójkąta, którego podstawa opiera się o grzbietową cześć rdzenia przedłużonego i mostu dochodząc do konarów górnych móżdżku, wierzchołek zaś jest skierowany domóżdżkowo. Podstawa tego trójkąta stanowi przednią ścianę komory IV zwaną dnem, natomiast pozostałe dwa boki tworzą jej tylną ścianę, czyli strop. ŚRÓDMÓZGOWIE (mesencephalon) najkrótszy odcinek pnia mózgu, który w rozwoju mózgowia nie ulega wtórnemu podziałowi -rozciąga się pomiędzy mostem Varola a podstawą międzymózgowia. W budowie śródmózgowia wyróżnia się na pow brzusznej konary mózgu oraz położoną na powierzchni grzbietowej blaszkę pokrywy i odchodzące od niej ramiona wzgórków. Pomiędzy konarami rnózgu a blaszką pokrywy występuje wodociąg mózgu który jest otoczony istotą szarą środkową. 1.KONARY MÓZGU są podzielone przez substancję czarną na brzusznie położone odnogi mózgu i bardziej grzbietowo leżącą nakrywkę. Pomiędzy odnogami mózgu występuje dół międzykonarowy (fossa interpeduncularis), W obrębie którego znajduje się charakterystyczne pole z otworkami dla naczyń krwionośnych, zwane istotą dziurkowaną tylną (substantia perforata posterior). ODNOGI MÓZGU (crura cerebn) zawierają drogi nerwowe odchodzące od kory mózgu, które przechodząc przez torebkę wew, a następnie odnogi mózgu podążają do rdzenia kręgowego, mostu i tworu siatkowatego. Są to drogi korowo-rdzeniowa, korowo-mostowa i korowo-siatkowa. SUB CZARNA (substantia nigra) jest to skupienie istoty szarej, lezące pomiędzy odnogami mózgu a nakrywką. Sub czarna odgrywa ważną rolę w kontroli ruchów mimowolnych oraz w wykonywaniu ruchów szybkich. Przy zaburzeniu substancji czarnej występuje zubożenie ruchów mimowolnych (np. trudności balansowania kończyn, zaburzenia mimiki), a także wzmożone napięcie mięśniowe oraz drżenie. NAKRYWKA (tegmentum) jest dalszą częścią nakrywki mostu. Zawiera sub szarą w formie jądra czerwiennego, istoty szarej środkowej, jądra przykonarowego oraz jąder III i IV nerwu czaszkowego. Substancja biała występuje w postaci pęczków włókien nerwowych. Ponadto w obrębie nakrywki wyróżnia się twór siatkowaty. SUB SZARA Jądro czerwienne jest głównym jądrem nakrywki położonym w górnej części śródmózgowia, sięgającym aż do międzymózgowia. Jądro czerwienne ma liczne połączenia, poprzez drogi dochodzące do niego i od niego, odchodzące, z innymi ośrodkami leżącymi w obrębie półkul mózgu, w pniu mózgu i w rdzeniu kręgowym. Ponadto jądro czerwienne ma silne połączenie z móżdżkiem (głównie z jądrem zębatym). Dzięki temu połączeniu móżdżek m.in. poprzez jądro czerwienne i twór siatkowaty wywiera wpływ na czynności ruchowe rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego. Zaburzenie czynności jądra czerwiennego może wywołać ruchy mimowolne oraz drżenie zamiarowe. Istota szara środkowa (substantia grisea centralis) otacza wodociąg mózgu. W jej obrębie znajdują się jądra III (n. okoruchowego) i IV (n. bloczkowego) nerwu czaszkowego. |
Jądro przykonarowe (mtcleus interpeduncularis) jest zespołem kilku mniejszych jąder łączących się włóknami doprowadzającymi z jądrami ciał suteczkowatych i z jądrami uzdeczki, a włóknami odprowadzającymi - z tworem siatkowatym. Twór siatkowaty śródmózgowia jest kontynuacją tworu siatkowatego mostu. Na wysokości śródmózgowia występuj, ośrodki regulujące stanem snu i czuwania.SUB BIAŁA nakrywki, tworząca pęczki włókien nerwowych, obejmuje: Konary górne móżdżku (peduncitli cerebeJfares superiores) odchodzą od móżdżku poprzez górną część mostu. Po wejściu do śródmózgowia przechodzą na stronę przeciwną tworząc skrzyżowanie konarów górnych, po czym osiągają jądro czerwienne. Część włókien kończy się w obrębie jądra czerwiennego, pozostałe zaś przechodzą dalej do wzgórza. Wstęga przyśrodkowa (lemniscus medialis) to dalszy ciąg drogi opuszkowo-wzgórzowej, a także drogi rdzeniowo-wzgórzowej. Wstęga boczna (lemniscus lateralis) przewodzi bodźce słuchowe z jąder ślimaka do wzgórka dolnego blaszki pokrywy, gdzie kończy się część włókien. Pozostała część poprzez ramię wzgórka dolnego dochodzi do ciała kolankowatego przyśrodkowego zawzgórza. Pęczek podłużny przyśrodkowy (fasciculus longitudinalis medialis) zawiera włókna HI i IV nerwu czaszkowego, biegnące od śródmózgowia do szyjnej części rdzenia kręgowego. 2.BLASZKA POKRYWY (lamina tecti), zwana również blaszką czworaczą, zbudowana jest z parzystych wzgórków górnych i wzgórków dolnych. W zagłębieniu pomiędzy wzgórkami leży szyszynka -gruczoł wydzielania wew, należący do międzymózgowia. Wzgórki górne (colliculi superiores) zawierają jądra wzgórków górnych, w których jest zlokalizowany podkorowy środek wzroku. Od jąder wzgórków górnych odchodzą pasma włókien nerwowych tworzących ramiona wzgórków górnych (brachium colliculum superiores), następnie dochodzą one do ciał kolankowatych bocznych leżących w zawzgórzu międzymózgowia. Wzgórki dolne (colliculi inferiores) zawierają jądra wzgórków dolnych, które są połączone ramionami wzgórków dolnych (brachium colliculum inferiores) z ciałami kolankowatymi przyśrodkowymi zawzgórza międzymózgowia. Jądra wzgórków dolnych są podkorowym ośrodkiem słuchu. 3.WODOCIĄG MÓZGU (aguaeductus cerebri) łączy komorę IV tyłomózgowia wtórnego z komorą III miedzymózgowia. Jest kanałem długości ok. 20 nim, wyścielonym komórkami ependymalnymi, wypełnionym płynem mózgowo-rdzeniowym. Niedrożność wodociągu mózgu może być spowodowana zmianami chorobowymi lub zaburzeniem rozwojowym. MIĘDZYMÓZGOWIE (diencephalon) jest „niższą" częścią przodomózgowia, która od dołu sąsiaduje ze śródmózgowiem, a od góry i z boku z kresomózgowiem. Dzieli się na część grzbietową i część brzuszną (podstawną). Do części grzbietowej zalicza się wzgórzomózgowie (thalamencephalori) obejmujące wzgórze, zawzgórze i nadwzgórze, natomiast część brzuszna występuje w postaci podwzgórza (hypothalamus). Ponadto w skład międzymózgowia wchodzi komora III (ventriculus tertius). 1.WZGÓRZE (thalamus) -zbudowane głównie z substancji szarej -zajmuje centralną część międzymózgowia. Jest kształtu owalnego. Jego przedni koniec sąsiaduje z głową jądra ogoniastego i słupem sklepienia, a koniec tylny -określany mianem poduszki wzgórza (puvinar) -jest skierowany ku dołowi. Budowa zew: 4pow: górną, dolną, boczną i przyśrodkową. Pow górna jest schowana pod półkulą kresomózgowia, spoidłem wielkim oraz sklepieniem i zwrócona jest do komór bocznych. Powierzchnia dolna zrasta się z podwzgórzem, a pow boczna bezpośrednio sąsiaduje z jądrem ogoniastym i tylną odnogą torebki wew. Pow przyśrodkową tworzy boczną ścianę komory III. Budowa zew: substancję szarą, tworzącą jądra wzgórza (nuclei thalami), które są oddzielone od siebie wąskimi pasmami substancji białej, zwanymi blaszkami rdzennymi wzgórza (laminae medullares thalami). Wyróżnia się: *jądra przednie wzgórza *jądra brzuszne wzgórza *jądra boczne wzgórza *jądro poduszki. Wzgórze jest podkorowym. ośrodkiem czucia (zarówno powierzchownego, jak i głębokiego). 2.ZAWZGÓRZE (metathalamuś) położone w tyle, poniżej poduszki wzgórza, od dołu sąsiaduje z blaszką pokrywy śródmózgowia. Zbudowane z: Ciało kolankowate boczne (corpus geniculatum laterale), zawierające jądra ciała kolankowatego bocznego, jest podkorowym ośrodkiem wzroku. Ciało kolankowate boczne łączy się ze wzgórkiem górnym blaszki pokrywy za pomocą ramienia wzgórka górnego (brachium colliculi superioris). Inna część włókien, tworząc promienistość wzrokową, dochodzi do płata potylicznego kory mózgowej. |
Ciało kolankowate przyśrodkowe {corpus geniculatum media-łe) obejmuje jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego, które są podkorowym ośrodkiem słuchu. Ciało kolankowate przyśrodkowe ramieniem wzgórka dolnego (brachium colliculi inferioris) łączy się ze wzgórkiem dolnym blaszki pokrywy. Druga część włókien łączy się poprzez promienistość słuchową z płatem skroniowym kory mózgowej. 3.NADWZGÓRZE (epithalamus) zbudowane z części bocznych oraz z części środkowej. Do części bocznych zalicza się trójkąty uzdeczek zawierające jądra uzdeczki. Uzdeczki prawdopodobnie stanowią ośrodek czynności wegetatywnych, związanych z układem limbicznym i podwzgórzem. Część środkowa obejmuje spoidło uzdeczek, spoidło tylne oraz szyszynkę. Spoidło uzdeczek (commissura habenularum) oraz spoidło tylne {commissura posterior) łączą uzdeczki i szyszynkę ze wzgórzem i podwzgórzem. Szyszynka (corpus pineale) jest zawieszona na spoidle uzdeczki i leży pomiędzy wzgórkami blaszki pokrywy. Jest gruczołem wydzielania wewnętrznego. 4.PODWZGÓRZE(hypothalamus), stanowi brzuszną część międzymózgowia -jest widoczne na pow podstawnej mózgowia. Do podwzgórza zalicza się: blaszkę krańcową, skrzyżowanie wzrokowe, pasma wzrokowe, ciała suteczkowate, guz popielaty, lejek i przysadkę mózgową. Blaszka krańcowa (lamina terminaliś) stanowi cienkie pasmo istoty szarej rozpostartej pomiędzy skrzyżowaniem wzrokowym a dziobem ciała modzelowatego. Znaczna część blaszki krańcowej należy do kreso-mózgowia środkowego. Skrzyżowanie wzrokowe {chiasma opticum) jest miejscem skrzyżowania (ok. 50% włókien) nerwów wzrokowych. Leży w przedniej części podwzgórza, w bruździe skrzyżowania wzrokowego, przed siodełkiem tureckim trzonu kości klinowej. Do skrzyżowania wzrokowego dochodzą nerwy wzrokowe, a odchodzą ku tyłowi pasma wzrokowe. Pasma wzrokowe (tractus opicus) są to włókna nerwowe przebiegające od skrzyżowania wzrokowego do ciał kolankowatych bocznych. Ciała suteczkowate (corpora mamillaria), położone w tylnej części podwzgórza, są tworami o wielkości ziarna grochu, zawierającymi jądra ciał suteczkowatych, które mają połączenia przede wszystkim z nakrywką śródmózgowia i ze wzgórzem. Guz popielaty (tuber cinereum) leży w okolicy dna komory III, bardziej do przodu od ciał suteczkowatych. Zawiera jądra guza popielatego (jądro grzbietowo-przyśrodkowe i jądro brzuszno-przyśrodkowe) mające połączenie głównie z lejkiem (droga guzowo-lejkowa). Guz popielaty zwężając się ku dołowi przechodzi w lejek. Lejek połączenie guza popielatego z przysadką mózgową. Składa się z jądra lejka oraz drogi guzowo-lejkowej. Droga guzowo-lejkowa jest głównym łącznikiem układu podwzgórzowo-przysadkowego, poprzez którą następuje wzajemne oddziaływanie podwzgórza i przysadki mózgowej. Przysadka mózgowa (hypophysis cerebri) jest położona w zagłębieniu siodełka tureckiego trzonu kości klinowej. Stanowi gruczoł wydzielania wewnętrznego. Funkcja podwzgórza jest bardzo ważna. Do jego podstawowych czynności zalicza się neurosekrecje i związana z nią kontrolę wydzielani, przysadki mózgowej. Podwzgórze jest ośrodkiem integracji złożonych czynności ukł autonomicznego, ponadto reguluje temp ciała pobieranie pokarmu, pobieranie wody. Jest związane z emocjami oraz reguluje mechanizm snu i czuwania. 5.KOMORA III jest wąską szczelina ustawioną w płaszczyźnie strzałkowej. Łączy się z komorami bocznymi kresomózgowia poprzez parzysty otwór międzykomorowy. Od strony tylnej przechodzi w wodociąg mózgu śródmózgowia. Komora III rozciąga się między wzgórzami dochodząc do podstawy mózgowia. Ścianę przednią komory III tworzą słupy sklepienia, część przegrody przezroczystej, spoidło przednie oraz blaszka krańcowa. Tylną ścianę stanowią szyszynka, uzdeczki i spoidło tylne. Ścianę boczną stanowią powierzchnie przyśrodkowe wzgórz pokryte substancją szarą, która tworzy zrost międzywzgórzowy (adhaesio interthalamica). Ściana górna komory ma budowę trójwarstwową i jest zbudowana przez część sklepienia, ciało modzelowate oraz tkankę naczyniówkową, która tworzy sploty naczyniowe komory III. |
KRESOMÓZGOWIE (telencephalon) jest najważniejszą częścią centralnego ukł nerwowego (a zatem i mózgowia). Składa się z kresomózgowia środkowego i parzystych elementów tworzących kresomózgowie boczne (prawe i lewe). 1.KRESOMÓZGOWIE ŚRODKOWE (telencephalon medium) Blaszka krańcowa (lamina terminalis) jest cienkim pasmem istoty szarej, występującym pomiędzy skrzyżowaniem wzrokowym a dziobem ciała modzelowatego. Jej przednio-dolna część ogranicza komorę III i ten jej fragment zalicza się do międzymózgowia. Spoidło przednie (commissura anterior) występuje pomiędzy blaszką krańcową a słupami sklepienia. Są to pasma włókien nerwowych łączące węchomózgowie z ciałami migdałowatymi obydwu półkul. Sklepienie (fomix) utworzone z włókien nerwowych łączących ciała suteczkowate z hipokampem. Występuje w formie parzystych blaszek rozpiętych ponad wzgórzami i komorą III. Obie blaszki sklepienia łącząc się ze sobą tworzą ciało sklepienia (corpus fornicis) -ta część sklepienia zrasta się z pniem ciała modzelowatego. Do przodu ciało ulepienia przechodzi w słup sklepienia (columna fornicis), który dochodzi do ciała suteczkowatego, natomiast ku tyłowi ciało sklepienia przechodzi w odnogę sklepienia (crus fornicis). Odnoga sklepienia łączy się z hipokampem. Ciało modzelowate (corpus callosum) zbudowane z włókien nerwowych łączących obie półkule ze sobą. Jest najsilniej rozwiniętym spoidłem mózgowia i dlatego też określa się go mianem spoidła wielkiego (commissura magna). Przegroda przeźroczysta (septum pellucidum) zbudowana z 2blaszek przegrody przezroczystej, rozpiętych między przednią częścią ciała modzelowatego a słupami sklepienia. Przegroda przezroczysta zawiera skupiska sub szarejoraz włókna nerwowe kojarzeniowe dochodzącego tworu hipokampa. 2.KRESOMÓZGOWIE BOCZNE (telencephalon laterale) utworzona przez półkule mózgu (prawą i lewą), w obrębie których wyróżnia się korę mózgu, węchomózgowie, sub szarą kresomózgowia, czyli jądra kresomózgowia, subę białą kresomózgowia oraz komory boczne. PÓŁKULE MÓZGU (hemispheria cerebri) mają kształt jajowaty, szerszy od przodu, a zwężający się ku tyłowi. Są oddzielone od siebie szczeliną podłużną mózgu (fissura longitudinalis cerebri). Na każdej półkuli wyróżnia się powierzchnie: górno-boczną (facies superolateraliś), przyśrodkową (facia mediales) i dolną, czyli podstawną (facies basalis). Na granicy powierzchni górno-bocznej i przyśrodkowej znajduje się brzeg górny, powierzchnię górno-boczną od powierzchni podstawnej oddziela brzeg boczny, a pomiędzy powierzchniami przyśrodkową i podstawną występuje brzeg przyśrodkowy. Wszystkie trzy brzegi schodzą się ze sobą w części przedniej półkuli tworząc biegun czołowy (polus frontalis) oraz w części tylnej półkuli, jako biegun potyliczny (polus accipitaliś). Ponadto na powierzchni płata skroniowego znajduje się biegun skroniowy [polus temporalis). budowa zew kory mózgu (cortex cerebri) (pallium), jest warstwą zewnętrzną półkul mózgu. Zbudowana jest z substancji szarej, czyli komórek nerwowych, wynoszących u człowieka ok. 9-14 miliardów. Pozwala to na wytworzenie olbrzymiej liczby połączeń — szacuje się, że każdy neuron kory mózgu ma ok. 5000-6000 synaps. Budowa zew kory mózgu odpowiada budowie półkul mózgu (powierzchnie, brzegi, bieguny). Wszystkie powierzchnie półkul są pokryte bruzdami, wśród których wyróżnia się bruzdy pierwszego, drugiego i trzeciego rzędu (bruzdy trzeciorzędowe tworzą się najpóźniej i one decydują o indywidualnych różnicach budowy zewnętrznej kory mózgu). Pomiędzy bruzdami znajdują się zakręty (gyri), które są wypukłymi fałdami o szerokości ok. 1 cm.
|
Płaty mózgu Zakręty mózgu, oddzielone od siebie głębokimi bruzdami, tworzą pewne całości, które nazywa się płatami mózgu (lobi cerebri). Wyróżnia się 5 płatów: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny i wyspę. Na pow górno-bocznej półkul występuje bruzda środkowa -Ronalda (sulcus centralis), która oddziela płat czołowy od płata ciemieniowego. Prawie równolegle do brzegu górnego układa się bruzda boczna (sulcus lateralis), czyli bruzda Sylwiusza, będąca granicą pomiędzy płatam skroniowym a ciemieniowym. Po stronie przyśrodkowej leży bruzda ciemieniowo-potyliczna (sulcus parietooccipitalis) oddzielająca płat ciemieniowy od potylicznego. Płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny sąsiadują odpowiednio z kośćmi: czołową, ciemieniową, skroniową i potyliczną, a pią. ty płat - zwany wyspą- leży na dnie bruzdy bocznej, wewnątrz płatów czołowego, ciemieniowego i skroniowego. Na pow górno-bocznej półkul widoczne są płaty czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny, z kolei na powierzchni przyśrodkowej widać płaty czołowy, ciemieniowy i potyliczny, natomiast na powierzchni podstawnej wyróżnia się płaty czołowy, skroniowy i potyliczny. CZOŁOWY szereg zakrętów. Na powi górno-bocznej występują zakręty: przyśrodkowy, czołowy górny, czołowy środkowy oraz zakręt czołowy dolny, na pow przyśrodkowej mózgu widać zakręt czołowy przyśrodkowy, a na powierzchni podstawnej znajdują się zakręty oczodołowe i zakręt prosty. CIEMIENIOWY na pow górno-bocznej wyróżnia się zakręt zarodkowy, płacik ciemieniowy płacik ciemieniowy dolny (lobulus parieŁ lis inferior). Na pow przyśrodkowej mózgowia oprócz fragmentu płata zaśrodkowego widoczny jest tzw. Przedklinek. POTYLICZNY niewielkie i zmienne osobniczo zakręty. Na pow górno-bocznej wyróżnia się zakręty: potyliczny górny, potyliczny środkowy dolny. Na pow przyśrodkowej znajduje się tzw. Klinek oraz zakręt językowaty i zakręt potyliczno-skroniowy. Ponadto na powierzchni podstawnej widoczny jest dalszy fragment zakrętu językowatego. SKRONIOWY Na pow górno-bocznej mózgowia w obrębie płata skroniowego występują zakręty:, skroniowy górny (gyrus temporalis superior), skroniowy środkowy {gyrus temporalis medius) i skroniowy dolny (gyrus temporalis inferior). Na pow podstawnej oprócz zakrętu skroniowego dolnego znajduje się zakręt potyliczno-skroniowy boczny (gyrus occipitotemporalis lateralis). WYSPA (insula) leży w głębi bruzdy bocznej. Okrywają ją fragmenty piatów czołowego, ciemieniowego i skroniowego, zwanych wieczkami wyspy. Otoczona jest przez bruzdę okólną (sulcus circularis insulae). budowa wew kory mózgu W filogenezie kory mózgowej rozróżnia się część starą i nową kory. Część stara- obejmująca tzw. Korę dawną (palaeocortex) i korę starą(archicortex) stanowi ok. 5% pow mózgu. Występuje ona w obrębie węchomózgowia i płata limbicznego. Część nowa tworzy tzw. Korę nową (isocortex)która wynosi ok. (95%) całej pow półkul mózgowych. Kora mózgu jest zbudowana z komórek nerwowych oraz ich wypustek, z komórek glejowych i z sieci naczyń krwionośnych. Komórki nerwowe kory mózgu mają zróżnicowaną budowę. W nowej korze tworzą one 6warstw: *warstwę molekularną (1) * ziarnistą zewnętrzną (2) *piramiaową zewnętrzną *ziarnistą wewnętrzną (4) *piramidową wewnętrzną (5) *komórek różnokształtnych (6). Budowa warstwowa kory mózgu odpowiada „podziałowi pracy" -warstwy 2:i4:pełnią funkcje recepcyjne, warstwy 3. i 5. funkcje emisyjne, a warstwy 1. i 6. -funkcje koordynacyjne. Kora: ruchowa, czuciowa, wzrokowa, słuchowa, smakowa, węchowa WĘCHOMÓZGOWIE (rhinencephalon) umiejscowione na podstawnej i przyśrodkowej pow półkuli. Składa się z części obwodowej i środkowej (korowej) Część obwodowa -położona na pow podstawnej mózgowia -jest zbudowana z opuszki węchpwej. pasma węchowego, trójkąta węchowego i sub dziurkowanej przedniej. Ponadto do węchomózgowia obwodowego zalicza się prążek węchowy (stria |
olfactoria), zawierający 2pasma węchowe zewnętrznej i wewnętrzne, łączący część obwodową z częścią korową węchomózgowia (z hipokampem).Część OBWODOWA: Opuszka Węchowa (bulbus olfactoriuś) leży na powierzchni podstawnej płata czołowego, na blaszce poziomej kości sitowej. Do opuszki węchowej wnikają - przez otwory sitowe -nerwy węchowe. Pasmo Węchowe (tractus olfactoriuś) odchodzi ku tyłowi od opuszki węchowej. Zawiera ono neuryty włókien węchowych. Trójkąt Węchowy (trigonum olfactorium) jest miejscem, gdzie kończy się pasmo węchowe, od którego odchodzą prążki węchowe. Prążki te dochodzą do tworu hipokampa, będąc łącznikiem pomiędzy częścią obwodową a środkową węchomózgowia. Istota dziurkowana przednia (substantia perforata anterior) fezy w bezpośrednim sąsiedztwie trójkąta węchowego. ;Zawiera liczne otwory, przez które przechodzą w głąb mózgu naczynia krwionośne. Część ŚRODKOWA (korowa) -położona na pow przyśrodkowej półkuli -jest określana mianem płata przybrzeżnej lub płata limbicznego. Płat limbiczny zawiera części leżące bezpośrednio na powierzchni przyśrodkowej półkuli, tj; zakręt obręczy, pole pospoidłowe (area subcallosd), zakręt przyhipokampowy (gyrus parahippocampalis) i zakręt zębaty. Ponadto w skład wechomózgowia środkowego zalicza się twór zwany hipokampem. Hipokamp (hippocampus) powstaje w następstwie wpuklenia się do rogu dolnego komory bocznej bruzdy hipokampa wytwarzającej wyniosłość wystającą do światła komory. Hipokamp jest bezpośrednio połączony z zakrętami przyhipokampowym i zębatym. Hipokamp wraz z płatem limbicznym a także ciałem migdałowatym, jądrami uzdeczki i jądrami przednimi wzgórza zalicza się do tzw. Ukł limbicznego. Uważa się, że układ limbiczny wraz z podwzgórzem (struktury te na siebie oddziałują) kontroluje, zachowanie emocjonalne osobnika. Chociaż twory układu limbicznego współdziałają ze sobą, to jednak jego pojedyncze elementy mogą wykazywać inną czynność (np. stwierdzono istotny związek pomiędzy hipokampem a pamięcią). JĄDRA KRESOMÓZGOWIA Wewnętrzna część półkul mózgowych jest zbudowana z substancji białej, w obrębie której znajdują się skupiska substancji szarej tworzące jądra kresomózgowia, zwane też jądrami podstawnymi. Do jąder kresomózgowia zalicza się: jądro ogoniaste, jądro soczewkowate, przedmurze oraz ciało migdałowate. Jądro ogoniaste wraz z jądrem soczewkowatym określa się mianem ciała prążkowego (corpus striatus). Jądro ogoniaste (nucleus caudatuś) składa się z głowy, trzonu i ogona. Głowa jądra leży w obrębie płata czołowego, dochodząc do istoty dziurkowanej przedniej i do rogu przedniego komory bocznej. Trzon jądra — łukowato wygięty — mieści się w części środkowej komory bocznej, pod płatem ciemieniowym. Ogon jądra ogoniastego znajduje się w jogu dolnym komory bocznej, w płacie skroniowym, skąd przechodzi w ciało migdałowate. Jądro soczewkowate (nucleus lentiformiś) leży po zewnętrznej stronie jądra ogoniastego, od którego jest oddzielone pasmem substancji białej, czyli torebką wewnętrzną. W budowie jądra soczewkowatego wyróżnia się dwie odrębne struktury — gałkę bladą i skorupę, które są oddzielone od siebie blaszką rdzenną boczną. Galka blada {globus pallidus) jest częścią przyśrodkową jądra soczewkowatego, a skorupa (putamen) jest jego częścią boczną. Skorupa oraz jądro ogoniaste mają taką samą budowę wewnętrzną i dlatego określa się je wspólną nazwą prążkowia (striatum). |
Przedmurze -niewielkie skupisko substancji szarej, leżące pomiędzy jądrem soczewkowatym a wyspą. Od skorupy jądra soczewkowatego oddziela go pasmo substancji białej, czyli torebka zewnętrzna {capsula externd), a od wyspy torebka ostatnia {capsula extrema), która jest również pasmem substancji białej. Przedmurze posiada liczne połączenia z częściami czuciową, wzrokową i słuchową kory mózgu. Ciało migdałowate {corpus amygdaloideum) tworzy zespół kilku jąder położonych między rogiem dolnym komory bocznej a biegunem skroniowym piata skroniowego. Jądra ciała migdałowatego mają połączenia z hipokampem (ośrodek podkorowy węchu). Wchodzą one w skład tzw. układu limbicznego. SUB BIAŁA KRESOMÓZGOWIA zbudowana z wypustek komórek nerwowych. Wypełnia wnętrze półkul mózgu, występując między korą mózgu a komorami bocznymi, otaczając i odgraniczając jednocześnie poszczególne jądra kresomózgowia. Włókna istoty białej występują w postaci dróg kojarzeniowych, spoidłowych oraz dróg długich, zwanych rzutowymi bądź projekcyjnymi. Włókna dróg kojarzeniowych łączą ośrodki występujące w obrębie tej samej półkuli i w zależności od długości tych włókien dzielą się one na drogi kojarzeniowe krótkie (łączą np. zakręty położone w bezpośrednim sąsiedztwie) i drogi kojarzeniowe długie (łączące ośrodki znajdujące się w znacznej odległości). KOMORY BOCZNE (yentriculi laterales) leżą symetrycznie wewnątrz półkul mózgu (tworząc komory I i II). Komory boczne mają kształt nieregularnej przestrzeni, w której wyróżnia się część środkową oraz trzy rogi: przedni, tylny i dolny. Część środkowa znajduje się w płacie ciemieniowym, róg przedni w płacie czołowym, róg tylny w płacie potylicznym a róg dolny w płacie skroniowym. Do komór bocznych dochodzi splot naczyniówkowy, który mieści się w części środkowej i w rogu dolnym. Splot ten wytwarza stale płyn mózgowo-rdzeniowy, który przez otwory międzykomorowe dostaje się do komory III, z niej do wodociągu śródmózgowia, dalej do komory IV, a z niej do zbiorników podpajęczynówkowych i do kanału środkowego rdzenia kręgowego. |