NAZWA PASOŻYTA	PRZYNALEŻNOŚĆ SYSTEMATYCZNA	WYSTĘPO-WANIE	BUDOWA	ROZWOJ	DROGA ZARAŻENIA	WYSTĘPOWANIE U CZŁOWIEKA	WYWOŁYWANA CHOROBA		OBJAWY CHOROBY	INNE UWAGI
Rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis)	Typ: Sacromastigophora Podtyp: Mastigophora Rząd: Trichomonadida Rodzina: Trichomonadidae	Kosmopolityczny	Trofozoit owalny, gruszkowaty, okrągły lub wrzecionowaty (rzadko); wymiary: szer. 17 μm, dł. 20 μm; jądro owalne lub wrzecionowate, bliżej bieguna przedniego; kariomastigont: jądro + 5 wici (4 wolne = przednie, 1 tworzy błonę falującą = wić tylna lub sterowa); obok jądra aksostyl (pałeczka osiowa, część cytoszkieletu), wystający przez pellikulę na biegunie tylnym; główka aksostylu łączy się z peltą (struktura charak. wszystkich wiciowców); hydrogenosomy (funkcja mitochondriów); nie tworzy cyst	Rozmnażanie przez podział podłużny rozpoczynający się od ciałek podstawnych (kinetosomów) i jądra	W czasie stosunku płciowego; rzadziej przez nie wyschniętą wydzielinę na urządzeniach sanitarnych, ręcznikach, etc, narzędziach lekarskich; wody solankowe, borowiny	Charakter wstępujący; u kobiet pochwa, szyjka macicy, gruczoły Bartholina i Skenego, cewka moczowa; u mężczyzn napletek, żołądź, cewka moczowa, gruczoł krokowy, kanaliki wyprowadzające jąder, najądrza, wyższe odcinki narządów moczowych	Rzęsistkowica		U kobiet: upławy, świąd, pieczenie w okolicy krocza i w pochwie, obrzęk, zaczerwienienie ujścia cewki moczowej, ścian pochwy, plamki, grudki, nadżerki szyjki macicy, treść pochwowa obfita, żółta lub zielonkawa, często pienista, częstomocz, bóle w podbrzuszu; u mężczyzn: objawy zapalenia napletka, żołędzi, cewki i pęcherza moczowego, pieczenie wzdłuż cewki moczowej, częstomocz, obfita, ropna, śluzowa wydzielina z cewki objawy zapalenia gruczołu krokowego	Właściwości beztlenowca; pobiera pokarm w drodze dyfuzji lub przez pochłanianie np. bakterii, komórek nabłonkowych
Lamblia (Giardia lamblia)	Typ: Sacromastigophora Podtyp: Mastigophora Rząd: Diplomonadida Rodzina: Hexamitidae	Kosmopolityczny	Trofozoit dwubocznie symetryczny, gruszkowaty, zaokrąglony na biegunie przednim, zaostrzony na tylnym, wypukły grzbietowo, spłaszczony brzusznie; dł. 9-12 μm, szer. 5-15 μm, gr. 2-4 μm; dwa owalne jądra, kariomastigonty ułożone szeregowo między jądrami; 4 pary wici: środkowa, grzbietowa, boczna, tylna; po stronie brzusznej krążek czepny; Cysta owalna, 8-18 x 7-10 μm, widoczne 2-4 jądra, aksonemy, zawiązki wici, twory sierpowate, cytoplazma odstająca od błony komórkowej (cecha gatunku)	Rozmnażanie przez podział podłużny rozpoczynający się od krążka czepnego ciałek podstawnych (kinetosomów) i jąder; w dwunastnicy z cysty uwalniają się 2 trofozoity	Przez jamę ustną postacią cysty (pokarm, stosunki seksualne), od zwierząt domowych lub dzikich (zwłaszcza piżmaki, bobry);	Jelito cienkie (trofozoity przyczepiają się krążkami czepnymi do błony śluzowej jelita), zwłaszcza dwunastnica, rzadziej drogi żółciowe i przewody wyprowadzające trzustki	Giardioza (giardiosis)		Nudności, wymioty, bezkrwawa biegunka; w postaci przewlekłej naprzemienne biegunki i zaparcia, brak łaknienia, bóle w nadbrzuszu, odbijania, zgaga	W części przypadków zarażenia lamblią mogą przebiegać bezobjawowo i wygasać samoistnie
Świdrowiec gambijski (Trypanosoma brucei gambiense)	Typ: Sacromastigophora Podtyp: Mastigophora Rząd: Kinetoplastida Rodzina: Trypanosomatidae	Środkowa i zachodnia Afryka	Trypomastigota wrzecionowata, dł. 14-33 μm, szer. 1-3,5 μm; kinetoblast na biegunie tylnym złożony z długiego ciała przypodstawnego i małego kinetosomu; wić tworzy błonę falującą; jądro owalne, duże, zwykle w środku komórki; na powierzchni trypomastigota płaszcz glikoproteinowy; Epimastigota posiada jądro bliżej bieguna tylnego za kinetoplastem	Rozmnażanie przez podział podłużny rozpoczynający się od kinetosomu i jądra; po serii podziałów w przewodzie pokarmowym muchy tse-tse przechodzi w postać epimastigota, która wędruję przez przełyk i gardziel muchy i w gruczołach ślinowych wytwarza postać inwazyjną (metacykliczną) trypomastigota; długość trwania cyklu: 14-20 dni	Przez skórę postacią trypomastigota wraz ze śliną muchy tse-tse (przy ukąszeniu)	Początkowo w osoczu krwi, następnie w chłonce i płynie mózgowo-rdzeniowym	Śpiączka afrykańska (trypanosomosis)		Grudkowaty, miejscowy odczyn zapalny (czasem wrzód) w miejscu wniknięcia pasożyta; w pierwszej fazie choroby (we krwi i chłonce): dreszcze, gorączka do 40°C, nudności, brak apetytu, bóle głowy, stawów, powiększone węzły chłonne, obrzęki twarzy, dłoni, stóp; w drugiej fazie choroby (w płynie mózgowo rdzeniowym): zaburzenia psychiczne z okresami pobudzenia i okresami śpiączki lub apatii
Trypanosoma cruzi	Typ: Sacromastigophora Podtyp: Mastigophora Rząd: Kinetoplastida Rodzina: Trypanosomatidae	Ameryka Południowa i Środkowa	Amastigota (postać wewnątrzkomórkowa): owalna lub okrągła, śr. 1,5-6 μm, zawiera duże, owalne jądro i pałeczkowaty kinetoplast; Trypomastigota: wrzecionowata, dł. 10-20 μm, szer. 1-3 μm, zawiera duże jądro przypodstawne, połączone z małym blefaroplastem tworząc kinetoplast w tylnej części komórki; Sferomastigota - trzecia forma, występuje okresowo	Trypomastigota wnika do komórek tkanki podskórnej, przechodzi w postać amastigota, która dzieli się i po rozpadzie komórki przekształca w trypomastigota; wędruje do węzłów chłonnych, mięśni; w mięśniach i mózgu wytwarza pseudocysty w których występują kolejno trypomastigota (przedostają się do krwi), sferomastigota i amastigota; pluskwiak zaraża się ssąc krew; w organizmie owada wytw. się postać epimastigota; po serii podziałów wytw. się trypomastigota	Przez uszkodzoną skórę, spojówkę, błonę śluzową jamy ustnej postacią trypomasti-gota wraz z kałem lub wymiocinami pluskwiaków; możliwe jest także zarażenie z mlekiem matki	Początkowo komórki tkanki podskórnej, następnie krew, chłonka komórki siateczki, śródbłonka, węzły chłonne, wątroba, śledziona, mięśnie, gruczoły endokrynowe, mózg; pseudocysty tworzą się w mięśniach (m. In. w sercu), mózgu	Trypanosomoza (trypanosomosis) amerykańska = choroba Chagasa	Ognisko pierwotne (chagoma) - bolesny, powiększający się czerwony guzek; przebieg ostry: podwyższona temperatura ciała, obrzęk powiek, zapalenie spojówek, jednostronny obrzęk twarzy, bóle mięśni, ostra wysypka, objawy zapalenia mięśnia sercowego, opon mózgowych; przebieg przewlekły: tachykardia, ból w klatce piersiowej, uczucie osłabienia, powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych		Pasożytując w mięśniach, pierwotniak powoduje dezintegracje komórek mięśniowych wykorzystując je jako źródło pokarmu

Leishmania donowani	Typ: Sacromastigophora Podtyp: Mastigophora Rząd: Kinetoplastida Rodzina: Trypanosomatidae	Południowa i wschodnia Azja, Ameryka Południowa i Środkowa, Afryka, Europa (Bułgaria, Grecja, Włochy, Hiszpania, Portugalia)	Postać promastigota: dł. 10-15 μm, jedna wolna wić, centralne jądro; Postać amastigota: owalna lub okrągła, śr. 2-5,5 μm, duże okrągłe jądro, pałeczkowaty kinetoplast	Promastigota wnika do komórek skóry, przechodzi w amastigota, dzieli się w makrofagach, zaraża monocyty i granulocyty obojętnochłonne i wraz z nimi przenosi się do śledziony, wątroby, węzłów chłonnych, szpiku kostnego, rozmnaża się przez podział na 2 osobniki; do org. owada wnika z krwią, przechodzi w promastigota; po serii podziałów podłużnych wytw. postać inwazyjną	Przez samicę moskita, w czasie ssania przez nią krwi; przez rozgniecenie owada w okolicach uszkodzonej skóry; rzadziej bezpośrednio od chorego przez wydzielinę nosa, kał, mocz, stosunki seksualne; rezerwuarem pasożyta są psy, szakale i wiele gryzoni	Początkowo komórki skóry lub błony śluzowej, następnie makrofagi, monocyty, granulocyty obojętnochłonne, śledziona, wątroba, węzły chłonne, szpik kostny i inne narządy	Leiszmanioza narządowa (leishmaniosis visceralis)	Ognisko pierwotne; choroba rozpoczyna się bólami głowy, podwyższona temp. ciała, dreszcze, powiększona śledziona i wątroba, ciemne zabarwienie skóry; następnie owrzodzenie jelita grubego, wymioty, bóle brzucha, biegunka; w późnym okresie choroby pasożyty wykrywa się niemal we wszystkich narządach wewnętrznych oraz w skórze	Leiszmanioza narządowa w 90-95% wypadków kończy się śmiercią
Leishmania braziliensis	Typ: Sacromastigophora Podtyp: Mastigophora Rząd: Kinetoplastida Rodzina: Trypanosomatidae	Ameryka Południowa i Środkowa, południowe stany USA, Karaiby	Promastigota, sferomastigota, amastigota (typowe cechy morfologiczne)	Promastigota dostaję się przez skórę do monocytów i makrofagów tkanki podskórnej i przechodzi w sferomastigota, a następnie w amastigota, która szybko dzieli się, a po pęknięciu kom. żywiciela, wnika do następnych	Przez samicę owada z rodzaju Lutzomya, w czasie ssania przez nią krwi; przez rozgniecenie owada w okolicach uszkodzonej skóry; rezerwuarem są zarażone psy, gryzonie, niektóre małpy	Błony śluzowe jamy ustnej, nosa, gardła, węzły chłonne; niekiedy błony śluzowe pochwy, napletka; skóra	Leiszmanioza skóry (leishmaniosis cutis)	Ognisko pierwotne; zniekształcenia w obrębie jam nosa, zmiany naciekowe, brodawkowate lub wrzodziejące w gardle, krtani; zmiany grudkowate, guzkowate, głębokie owrzodzenia skóry; zniekształcenia w obrębie twarzy (np. destrukcja małżowiny usznej)

---