Stadium inteligencji sensoryczno-motorycznej (0 - 2 lata)
Stadium myślenia przedoperacyjnego (2 - 7 lat)
Stadium operacji konkretnych (7 - 11 lat)
Stadium operacji formalnych (myślenie hipotetyczno-dedukcyjne) (11 - 15 lat i powyżej)
INTELIGENCJA SENSOTYCZNO - MOTORYCZNA (ZMYSŁOWO - RUCHOWA) (0 - 2 LATA)
Stadium I - ćwiczenie odruchów (0 - 1 miesiąca)
W chwili urodzenia wszystkie bodźce są asymilowane (włączane) do prostego mechanizmu odruchowego w sposób niezróżnicowany.
W ciągu kilku tygodni pojawiają się pierwsze akomodacje - np. dziecko inaczej skupia się na przedmiotach, które dają mleko a inaczej np. na smoczku.
Stadium II - rozwijanie schematów (i reakcja okrężna pierwotna) (1 - 4 miesiąca)
Reakcja okrężna pierwotna to np. wystawienie języka i dotykanie warg powoduje odruch ssania (prowadzi do celu „dookoła”).
Stadium III - odkrywanie procedur (4 - 8 miesiąca)
Koordynacja wzroku i chwytu - pozwala na odtwarzanie interesujących procedur (jeśli dziecko przypadkiem coś potrąci/zrzuci, potem powtarza to ileś razy).
Stadium IV - zachowania intencjonalne (zastosowanie schematów do nowych sytuacji (8 - 12 miesiąc)
Dziecko najpierw dostrzega cel, a potem zastanawia się, jak go osiągnąć (stosując pewne procedury).
Pojawia się stałość przedmioty.
Współczesne eksperymenty pokazują, że poniżej 4 m. ż. Dzieci też wykazują stałość przedmiotu.
Stadium V - nowość i czynne eksperymentowanie (12 - 18 miesiąca)
Poszukiwanie nowych środków przez różnicowanie schematów już znanych (coś jest na zbyt wysokim stole, więc ściągnę serwetkę, żeby się do tego dostać).
Dalej jednak dojście do nowych sposobów na drodze doświadczeń.
Stadium VI - tworzenie się reprezentacji umysłowej (18 - 24 miesiąca)
Dziecko staje się zdolne do znajdowania nowych środków nie tylko po omacku, przez próby zewnętrzne lub materialne, ale drogą kombinacji zinterioryzowanych (wewnętrznych), które doprowadzają do nagłego zrozumienia.
MYŚLENIE PRZEDOPERACYJNE (2 - 7 LAT)
Główne osiągnięcie - rozwój zdolności wewnętrznego przedstawiania świata zewnętrznego przy pomocy symboli, które reprezentują przedmioty - funkcja symboliczna.
Rodzaje reprezentacji ważne dla rozwoju poznawczego:
- naśladownictwo odroczone - naśladowanie przedmiotów, zdarzeń, które przez pewien czas były nieobecne,
- zabawa symboliczna (klocek jako samolot),
- mowa - używanie słów o charakterze symbolu.
Cechy myślenia przedoperacyjnego:
- egocentryzm - (przyczynowy, przestrzenny, czasowy) - niezdolność do patrzenia na świat z perspektywy innej niż własna oraz niezdolność do uświadomienia sobie, że własna perspektywa jest jedną z wielu możliwych;
- animizm - ożywianie przedmiotów martwych;
- finalizm - wszystko w świecie zmierza do jakiegoś celu, służy człowiekowi, przebiega według określonego planu, w centrum którego jest człowiek. Brak podziału między światem fizycznym i subiektywnym;
- centracja - tendencje dzieci do koncentrowania się tylko na jednym aspekcie problemu w danym momencie. Z tego wynika niezdolność do stałości np. liczby.
Czy tu jest tyle samo klocków?
Dziecko - tak.
Na oczach dziecka ściskamy jeden rząd i znowu zadajemy pytanie.
Dziecko bez pojęcia stałości liczby (nawet, jeśli potrafi liczyć) mówi, że w dłuższym rzędzie jest więcej kulek.
Myślenie dziecka w tym okresie zwane jest również myśleniem prelogicznym, intuicyjnym lub oglądowym.
Dziecko nie uzasadnia swoich sądów a w rozumowaniu przechodzi od szczegółu do szczegółu - rozumowanie transdukcyjne.
Dziecko pobrudziło się, więc wyjątkowo kąpie się po południu. Zwykle po kapieli idzie spać, więc mimo że jest południe pyta, czy to już pora spać.
TEORIA SPOŁECZNO - KULTUROWA (Lwa S. Wygotskiego)
Podstawowym mechanizmem rozwoju jest proces interioryzacji, który doprowadza do przekształcenia działań rzeczywistych, wykonywanych na materialnych przedmiotach, w czynności umysłowe (podobnie do Piageta).
Doświadczenia historyczne, społeczne, kulturowe są przyswajane przez dzieci dzięki upośrednieniu, co dokonuje się głównie w kontakcie z dorosłym za pomocą komunikacji językowej.
(Piaget - większość wiedzy dziecko zdobywa samo)
(Wygotski - większość wiedzy dziecku przekazują dorośli)
Mowa - narzędzie intelektualnej adaptacji, a rozwój polega na procesie internalizacji kulturowych form wiedzy i narzędzi myślenia.
Pojęcia tworzy się stopniowo w procesie komunikacji dziecka ze starszymi dziećmi i dorosłymi, kiedy następuje łączenie używanych przez nie słów ze znanymi dziecku przedmiotami.
NOWE TEORIE ROZWOJU POZNAWCZEGO:
- podkreślają „lokalność” zmian rozwojowych - zmiany następują niezależnie od siebie w poszczególnych dziedzinach doświadczenia podmiotu i nie zależą także od stadiów rozwojowych;
- rozwojowi podlegają konkretne jednostki reprezentacji będące zapisem wiedzy i sposobów jej użytkowania;
- nie są to, jak uważał Piaget czy Wygotski, przypadkowo powstałe (na drodze percepcyjnego lub przestrzenno-czasowego skojarzenia) klasy, schematy, pseudopojęcia czy kompleksu (klasycznie rozumiane struktury poznawcze);
- podstawowa struktura reprezentacji jest zawsze taka sama, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych;
- różnica pomiędzy myśleniem dziecka i dorosłego nie ma charakteru jakościowego (tradycyjne koncepcje!) ale ilościowy - może być porównywalna raczej do różnicy między nowicjuszem a ekspertem;
- współczesne koncepcje, wbrew tradycyjnym, podkreślają istnienie pojęcia wiedzy już u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym;
Badania Chi (na szachistach):
- dorośli - amatorzy szachów - wypadali znacznie gorzej w zapamiętywaniu układów na szachownicy niż dziesięcioletni mistrzowie szachów,
- jednocześnie w innym typie zadania pamięciowego (lista słów), ta sama grupa dorosłych wypadła, zgodnie z przewidywaniami, dużo lepiej niż 10-letni mistrzowie szachów,
- wiedza dzieci na temat szachów, a raczej doświadczenie z nimi nie wywierało wpływu na inne dziedziny wiedzy.
Wieża z Hanoi (badał Piaget)
- początkowo dorośli, jak i dzieci działają metodą prób i błędów,
- później dorośli starają się wniknąć głębiej w zasady,
- na końcu dorośli mają konkretny algorytm postępowania,
- dzieci w wieku 5, 8, 11 lat działają tylko metodą prób i błędów.
Najbardziej znane koncepcje nowego nurtu badań nad wiedzą dziecka zawierają prace:
- Naette Karmiloff-Smist,
- Jean Mandler,
- Katherine Nelson.
Nelson przyjęła pojęcie skryptu jako kategorię reprezentacji wiedzy.
Skrypt restauracja wejście do restauracji, zajęcie stolika, wzięcie menu,…
Skrypt - grupa czynności uporządkowanych wokół jakiegoś celu.
Zdaniem Nelson rozwój reprezentacji polega na tworzeniu nowych kategorii na podstawie jednego skryptu, choć jednocześnie możliwe jest istnienie tak zwanych połączeń metasktyptowych.
Zmiany rozwojowe zachodzące w skrypcie:
- liczba uwzględnianych elementów (wydłuża się generowanie sekwencji zadań),
- ustalenie się porządku w jakim te elementy są podawane. Starsze dzieci są w stanie stworzyć i przedstawić opis zawierający wiele elementów i dlatego na przykład ich opowiadania się rozbudowane,
- starsze dzieci dopuszczają więcej odchyleń od zasadniczego planu. Maleje liczba elementów, które są epizodyczne,
- powstają także połączenia warunkowe, które są podstawą tworzenia alternatywnych ścieżek w skrypcie.
ROZWÓJ PSYCHICZNY JAKO PROCES WYPEŁNIANIA ZADAŃ ŻYCIOWYCH
- zasada rozwoju - zdania rozwojowe - od strony osiągnięć rozwojowych oczekiwanych przez społeczeństwo od momentu urodzenia mniej lub bardziej świadomie.
Koncepcja zadań rozwojowych Roberta Hevinghursta:
- człowiek przechodzi do kolejnych stadiów rozwiązując problemy typowe dla danego okresu,
- źródłem zadań są - dojrzewanie somatyczne, nacisk kulturowy, indywidualne aspiracja/wartości.
- pomyślne rozwiązanie zadania prowadzi do zadowolenia oraz sukcesu przy podejmowaniu zadań późniejszych,
- niepowodzenia czyni jednostkę nieszczęśliwą, nieaprobowaną przez otoczenie, trudności w kolejnych zadaniach.
Kategorie zadań rozwojowych:
- osiągnięcie wzorców zależności i niezależności,
- dawanie i odbieranie uczuć,
- związki ze zmiennymi grupami społecznymi,
- uczenie się ról psychospołecznych i biologicznych,
- panowanie nad przemianami we własnym organizmie,
- rozwój świadomości,
- rozumienie i kontrola świata fizykalnego,
- rozwój systemu symboli i pojęć,
- stosunek do samego siebie i świata.
Niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo:
- uczenie się chodzenia,
- przyjmowania stałego pokarmu,
- mówienia
- kontroli nad własnym ciałem,
- różnica płci i skromności seksualnej,
-kształtowanie się pojęć, uczenie się mowy do opisu rzeczywistości społecznej i fizykalnej,
- nabywanie gotowości do czytania a także pisania,
- uczenie się rozróżniania dobra i zła, początki rozwoju sumienia.
Średnie dzieciństwo:
- nabywanie sprawności fizycznych potrzebnych w życiu codziennym,
- uczenie się przebywania z rówieśnikami, także bez obecności dorosłych.
Adolescencja:
- nawiązywanie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci,
- ukształtowanie roli męskiej i kobiecej,
- osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych dorosłych.
Wczesna dorosłość:
- wybór małżonka/ki,
- założenie rodziny,
- wychowanie dzieci,
- prowadzenie domu,
- rozpoczęcie pracy zawodowej.
Średnia dorosłość:
- wspomagania dorastających dzieci,
- osiąganie dojrzałej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej,
- wypełnianie czasu wolnego zajęciami typowymi dla ludzi dorosłych,
- przystosowanie się do starzenia się rodziców.
Późna dorosłość:
- przygotowanie się do spadku sił fizycznych,
- przystosowanie się do emerytury i zmniejszenia dochodów,
- przygotowanie się do śmierci współmałżonka.
Okresy krytyczne w rozwoju dziecka:
- jeśli nie występuje stymulacja określonego rodzaju w przeznaczonym dla siebie czasie, dana funkcja/właściwość nie rozwinie się,
- przykład: brak opieki i kontaktu z opiekunem w pierwszych miesiącach życia prowadzi do zaburzeń w tworzeniu wzorca więzi (brak JEDNEJ, stałej osoby).
Eksperyment Konrada Lorentza na młodych kaczkach:
Zjawisko wdrukowania (imprinting)
Instynktowne jest podążanie za tym obiektem, który zostanie zauważony jako pierwszy i zidentyfikowany jako matka (tylko pomiędzy 12 a 24 godziną po urodzeniu).
Eksperyment H. Harlowa (to z szympansami i szkieletami).
Psychologia rozwojowa 6
1
Wyszukiwarka