Ryzyko - to niepewność co do określonego zdarzenia w warunkach 2 lub więcej możliwości.

Ryzyko to ubezpieczona osoba lub przedmiot.

W obrębie działalności ubezpieczeniowej mamy do czynienia z różna naturą ryzyka:

1. ryzyko nie jest czymś jednorodnym np. ten sam kataklizm wywołuje różne skutki na różnych obszarach

2. ryzyko występuje w co najmniej dwóch aspektach:

• obiektywnym

• subiektywnym

3. ryzyko może być badane w różnym kontekście tj. jako niebezpieczeństwo, hazard, niepewność, prawdopodobieństwo

4. ryzyko jest czymś zmiennym i nieustabilizowanym, jest raczej powodem niż stanem, można go podzielić na pewne elementy, części.

Definicje ryzyka ubezpieczenia w praktyce:

1. Ryzyko ubezpieczenia to szansa wystąpienia starty, mierzalna i kwantyfikowalna - majątkowe

2. Ryzyko to dyspersja rezultatów nierzeczywistych i oczekiwanych - na życie

3. Ryzyko rozumiane jako niepewność wystąpienia określonych warunków czy zjawisk - finansowe

4. Ryzyko jako niebezpieczeństwo zagrożenie utraty - NNW

5. Ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia

Podziały ryzyka ubezpieczeniowego:

1. ze względu na charakter strat

1. finansowe np. majątkowe straty

2. niefinansowe np. ryzyko osobiste

2. ze względu na wpływ czasu na dane ryzyko

1. statyczne - niezależne od czasu

2. dynamiczne -występujące permanentnie na rynku np. cykl koniunkturalny

3. ze względu na źródło ryzyka

1. o charakterze ilościowym, masowym

2. o charakterze jakościowym, bezosobowe w skali interesów indywidualnych

4. ze względu na konsekwencje

1. czyste - gdzie można jasno ocenić skutki i je oszacować

2. spekulatywne - którego realizacja uzależniona jest od oczekiwanych korzyści lub poniesionej straty

5. z punktu widzenia ilościowego

1. probalistyczne - dające się obliczyć z dużą dokładnością

2. estymacyjne - występuje duża możliwość błędu

6. ze względu na źródło niebezpieczeństwa

1. przyrodnicze

2. społeczne

7. ze względu na charakter przedmiotu ubezpieczenia

1. osobiste

2. majątkowe

Proces zarządzania ryzykiem obejmuje ogół działań związanych z analizą, eliminowaniem, ograniczeniem oraz zarządzaniem ryzykiem w konkretnym przypadku.

Etapy procedury zarządzania ryzykiem:

1. Identyfikacja ryzyka

2. Ocena ryzyka

3. Selekcja ryzyka - wyodrębnienie w umowie ubezpieczeniowej sytuacji, w których nie nastąpi opłacenie szkody

4. Wybór metod zarządzania ryzykiem

5. Wybór metod kontroli

6. Ocena efektywności metod.

Finanse - zasoby pieniężne jakie są w dyspozycji publicznych i prywatnych podmiotów gospodarujących. Jest to gosp. pieniężna polegająca na gromadzeniu pieniędzy z różnych źródeł oraz ich wydawaniu i lokowaniu na różne cele i w różny sposób (mechanizm wymiany pieniądza i jego podziału).

W gospodarce zasobami pieniężnymi wyróżniamy wg kryterium podmiotowego 5 obszarów gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych:

1. finanse publiczne (budżet państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ubezpieczeń społecznych, innych związków publiczno - prawnych)

2. finanse przedsiębiorstw (podmiotów prowadzących działalność gospodarczą)

3. finanse banków (banki to jedyne instytucje finansowe, które mają zdolność kreacji pieniądza za pomocą formuły mnożnikowej)

4. finanse zakładów i funduszy ubezpieczeniowych

5. finanse gospodarstw domowych

Ubezpieczenia jako zjawiska finansowe są przedmiotami zainteresowania i działania:

1. finansów publicznych - konkretnie z wydatkami budżetu państwa na finansowanie świadczeń społecznych

2. finansów ubezpieczeń (osobowych i majątkowych), które dotyczą działalności zakładów i funduszy ubezpieczeniowych oraz innych instytucji o podobnym charakterze.

Wszelkie zjawiska pieniężne w dziedzinie finansowania należy postrzegać i analizować z dwóch punktów widzenia:

1. jako stan środków pieniężnych

2. jako rachunek środków pieniężnych (przepływy pieniężne) tzn. w ogólnym ujęciu różnica między wpływami (przychodami) a wypływami (wydatkami).

Przy instytucjach finansowych związanych z lokata pieniężną należy w rachunkach ekonomicznych i analitycznych określić:

1. wartość teraźniejszą (PV)

2. wartość przyszłą (FV)

Ubezpieczenie to instytucja prawna, której celem jest likwidacja negatywnych następstw zdarzeń losowych. W ogólnym rozumieniu ubezpieczeń to „urządzenie” mające na celu ochronę zapobiegające nieszczęśliwym zdarzeniom (tzn. ochronę przez ubezpieczenie lub ubezpieczenie).

W stosunku społeczno- gospodarczym ubezpieczenie to urządzenia majątkowe służące zaspokajaniu materialnych potrzeb wywoływanych przyczynami losowymi i zdarzeniami niepomyślnymi.

Istota ubezpieczeń sprowadza się do:

1. gromadzenia środków finansowych na wyrównywanie szkód i zaspokajania stworzonego funduszu potrzeb osób dotkniętych takimi zdarzeniami

2. łączenia się w danego rodzaju wspólnoty na walkę ze wspólnym ryzykiem

3. ponoszenia wydatków w ramach solidaryzmu społecznego na rzecz osób pozostałych w potrzebie

Podział ubezpieczeń (wyróżniamy 3 rodzaje):

1. społeczne

2. zdrowotne

3. majątkowe i osobowe

Na ten podział nakłada się drugie kryterium grupowania ubezpieczeń, które wyróżnia:

1. ubezpieczenia obowiązkowe

2. ubezpieczenia dobrowolne

Ubezpieczenia społeczne to system powszechny i jednolity obejmujący ubezpieczenia pracowników i innych osób w wieku produkcyjnym opłacanym przez pracodawcę i pracownika i posiadającym gwarancję państwa.

Pojęcia pokrewne:

1. ubezpieczenia społeczne

2. opieka społeczna

Ad\1 całokształt urządzeń i świadczeń publicznych zabezpieczających obywateli przez skutkami zdarzeń, które mogą pozbawić ich niezbędnych środków utrzymania. W ramach zabezpieczenia wyróżniamy:

1. ubezpieczenia pracownicze - obejmują osoby pozostające w prawnym stosunku pracy i członków ich rodzin.

2. ubezpieczenia pozapracownicze - obejmują osoby pracujące na własny rachunek lub wykonujące wolny zawód.

3. zaopatrzenie państwowe - finansowane z budżetu państwa osób, które łączy z państwem stosunek służby np. zasadnicza służba wojskowa, policja

Ad\2 System oferowany przez państwo polegający na zaspokojeniu bieżących potrzeb społecznych, obejmuje powszechną służbę zdrowia, bezpłatne badania profilaktyczne, opiekę społeczną, utrzymanie domów seniora.

Zasady ubezpieczeń społecznych.

System ubezpieczeń w Polsce opiera się na zasadach:

1. powszechności ubezpieczenia - ubezpieczeniem objęci zostali wszyscy pracownicy (niezależnie od prawnego stosunku pracy), a ograniczonym zakresie na odmiennych zasadach ubezpieczeniem objęto inne grupy czynne zawodowo

2. przymusu ubezpieczenia - pracodawca obowiązany jest ubezpieczyć pracownika z chwilą nawiązania stosunku pracy

3. automatyzmu ubezpieczenia - sam fakt nawiązania stosunku pracy jest wystarczającą podstawą powstania stosunku ubezpieczeniowego (bez względu na to czy pracodawca opłacił składki)

4. jedności organizacyjnej - zasadniczym całokształtem spraw ubezpieczeniowych administruje ZUS i jego organy terenowe jako reprezentant Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, innymi instytucjami koordynacyjnymi są Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, organy wojskowe.

5. obciążenia pracodawcy i pracownika obowiązkiem płacenia równomiernych składek

6. proporcjonalność świadczeń do wkładu pracy - ustalanie wysokości większości składek (emerytury) od wysokości wniesionego i zgromadzonego kapitału początkowego (kwoty składek)

Rodzaje świadczeń w ramach ubezpieczeń społecznych:

1. świadczenia pieniężne

2. świadczenia w naturze

ad\1 Świadczenia wypłacane w walucie danego kraju, którego celem jest zapewnienie ubezpieczonemu utrzymania albo zrekompensowania wydatków, świadczenia występują w postaci zasiłków, emerytury, renty.

Ad\2 Świadczenia rzeczowe o charakterze długotrwałym, które mają na celu ochronę zdrowia ubezpieczonego i umożliwienie mu korzystania z różnych form pomocy leczniczej i społecznej (leczenie, pobyt w domu emerytów)

Zakres ubezpieczenia społecznego - obejmuje 4 zakresy ubezpieczeń:

1. ubezpieczenia emerytalne

2. ubezpieczenia rentowe

3. ubezpieczenia chorobowe

4. ubezpieczenia wypadkowe

Ad\1 Jest generalnie obowiązkowe. Prawo dobrowolnego ubezpieczenia dotyczy podmiotów zagranicznych działających w kraju, obywateli polskich pracujących za granicą, studentów. Celem ubezpieczenia jest po osiągnięciu wieku emerytalnego pobierane dożywotniej miesięcznej emerytury.

Ad\2 Jest obowiązkowe, celem jest wypłata pieniężna osobom z tytułu niezdolności do pracy ich szkolenie, pielęgnacja, wypłata dla rodzin zmarłych ubezpieczeń.

Ad\3 Maja na celu wypłatę zasiłków w ramie chorób i wynagrodzeń za urlopy macierzyńskie, obowiązkowo temu ubezpieczeniu podlegają pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę i członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, pozostałe osoby płacą składkę dobrowolnie.

Ad\4 Celem jest wypłata odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jest ono obowiązkowe dla wszystkich ubezpieczonych (z wyjątkiem funkcjonariuszy, żołnierzy, bezrobotnych)

Wysokość pobieranych składek na ubezpieczenia społeczne. Pobór i zasady naliczania składek reguluje Ustawa z dnia 13.X.1998 „O systemie ubezpieczeń społecznych” obowiązuje od 30.XII.1999 r.

Ubezpieczenia emerytalne 19,52%		Ubezpieczenia rentowe 13%		Ubezpieczenia chorobowe 2,45%	Wypadkowe 0,4 - 8,12%
Pracownik 9,76%	Pracodawca 9,76%	Pracownik 6,5%	Pracodawca 6,5%	Pracownik 2,45%	Pracodawca 0,4 - 8,12%
⇓
7,3% Otwarty Fundusz Emerytalny

1. składki na ubezpieczenia rentowe i emerytalne finansują z własnych środków w równych częściach ubezpieczeń i płatnicy składek (pracodawcy)

2. składki na ubezpieczenia chorobowe finansują z własnych środków ubezpieczeń (pracownicy)

3. składki na ubezpieczenia wypadkowe finansują ją z własnych środków pracodawcy

Definicje ubezpieczeń:

1. Podmiot ubezpieczeń - pracownicy tzn. zatrudnieni na umowę o pracę, o pracę agencyjną, zlecenie, funkcjonariusze policji, straży, wojska, posłowie, senatorowie, bezrobotni, stypendyści sportowi, inne osoby (prowadzące działalność gospodarczą, członkowie spółdzielni, żołnierze służby czynnej, duchowni, studenci, osoby pobierające zasiłki z pomocy społecznej z wyjątkiem sędziów prokuratorów i rolników indywidualnych.

2. Podstawa wymiaru składki - podstawą składek na ubezpieczenia jest przychód ubezpieczonego w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Podstawą wymiaru jest:

1. wynagrodzenia - dla pracowników

2. zasiłek - dla bezrobotnych finansowany przez opiekę społeczną

3. stypendium - dla sportowców

4. kwota zadeklarowana (nie niższe niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia) - dla osób prowadzących działalność gospodarczą

5. kwota najniższego wynagrodzenia - dla ubezpieczeń dobrowolnych

3. Płatnik składek - osoba (najczęściej zakład pracy) zobowiązania do obliczenia składek na ubezpieczenia społeczne tzn.:

1. ich potrącania z przychodów ubezpieczonych

2. rozliczania i opłacania należnych składek za każdy m-c w ustalonym terminie

3. obliczania i rozliczania składek na ubezpieczenia zdrowotne, fundusze pracy, FGŚP

Składki na ubezpieczenia społeczne opłacane przez pracodawcę:

Pracodawca opłaca na rzecz zatrudnionego pracownika:

1. składki ZSU ze swoich środków (emerytalne 9,76%, rentowe 6,5% i wypadkowe, które w 2003 roku jest zróżnicowane i waha się w zależności od działalności i klasy ryzyka 0,4%-8,12%).

2. Składki na Fundusz pracy 2,45%, które są składkami na fundusze celowe, a których istotą jest ubezpieczenie pracownika na wypadek utraty pracy

3. składki na FGŚP w wysokości 0,15% podstawy wymiaru na ubezpieczenie społeczne, z którego wypłaca się minimalne (gwarantowane przez państwo) świadczenia pracownikom jeżeli pracodawca jest niewypłacalny

Zadania ZUS

ZUS jest podstawową jednostką, która realizuje główne zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych.

ZUS jest:

1. podstawową jednostką organizacyjną

2. jednostką posiadającą osobowość prawną (tzn. mającą możliwość zaciągania długów i kredytów)

3. otrzymuje środki właściwe organom administracji państwowej (w ramach tzw. części budżetowych)

Struktura ZUS

ZUS stanowi:

1. centrala z siedzibą w Warszawie

2. terenowe jednostki organizacyjne w formie

1. oddziałów

2. inspektoratów

3. biur terenowych

Główne zadania ZUS:

1. wymiar i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, fundusz pracy i FGŚP oraz wypłaty na PEFRON (Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych)

2. prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek (tzn. pracodawcami jednostek organizacyjnych lub samymi ubezpieczonymi)

3. dysponowanie środkami finansowymi FUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych)

4. prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczeniowych i kont płatników składek

5. prewencja rentowa

6. realizacja zadań powierzonych z zakresu ubezpieczeń społecznych (np. wypłata zasiłków)

Cel i zadania FUS:

FUS tworzony jest ze składek na ubezpieczenia społeczne. Jest to:

1. Państwowy Fundusz Celowy

2. Jego dysponentem jest ZUS

3. Fundusz ten oprócz składek otrzymuje dotacje państwowe i inne wpływy np. z działalności finansowej.

Struktura FUS

W ramach FUS wyodrębnia się pięć funduszy:

1. emerytalny - który finansuje wypłatę emerytur

2. rentowy - z którego są finansowane renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowe, rodzinne dodatki pielęgnacyjne i koszty prewencji rentowej (np. rehabilitacja lecznicza, sanatoria)

3. chorobowy - który finansuje zasiłki chorobowe i wynagrodzenia za urlopy macierzyńskie

4. wypadkowy - który finansuje zasiłki chorobowe z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz odszkodowania i renty za utratę zdrowia z tego tytułu

5. rezerwowe - które polegają na tworzeniu rezerwy pieniężnej tzn. zabezpieczenia na dodatkowe nieplanowane wydatki

Rezerwy tworzone są na:

1. dla ubezpieczenia wypadkowego

2. dla ubezpieczeń rentowych i chorobowych

3. fundusz rezerwy demograficznej dla pokrycia ubezpieczenia emerytalnego.

Rezerwy obejmują niewykorzystane środki na koniec każdego roku oraz odsetki od tych środków.

Rezerwa demograficzna dodatkowo pozyskuje z bieżących odpisów na ubezpieczenia emerytalne 1% jej wymiaru oraz środki z prywatyzacji mienia państwowego. Środki rezerw służą tylko uzupełnieniu niedoborów poszczególnych funduszy.

Podstawą systemu emerytalno-rentowego są 3 filary:

1. system państwowy

2. system otwartych funduszy emerytalnych

3. dodatkowe dobrowolne ubezpieczenia

1 FILAR ZUS	2 FILAR fundusze emerytalne	3 FILAR dodatkowe oszczędności
obowiązkowy umowa pokoleniowa zarządzany przez państwo indywidualne konta	obowiązkowy kapitałowy, zarządzany przez prywatne instytucje ściśle kontrolowany przez państwo indywidualne konta	dobrowolny kapitałowy, zarządzany przez prywatne instytucje indywidualne konta

Zasada działania II filaru ubezpieczeń:

Składka odprowadzana z części płaconej przez pracownika na ubezpieczenia emerytalne do otwartego funduszu emerytalnego
	⇓
Zakład emerytalny Wypłaca emeryturę wykupiona ze skapitalizowane składki z funduszu emerytalnego	Fundusz emerytalny Zyski z inwestycji powiększają kapitał zgromadzony na naszym rachunku	Depozytariusz Bank lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych przechowuje aktywa
	Powszechne Towarzystwo Emerytalne Zarządza funduszem inwestuje i pomnaża składki

Charakterystyka 3 filarów:

I Filar

Realizowany przez ZUS to tzw. zmodyfikowany system repartycyjny (opierający się na tzw. umowie pokoleniowej). Emerytura jest finansowana z bieżących finansowana z bieżących składek wszystkich pracujących gromadzących środki w FUS. Przyszłe emerytura w I Filarze zależna będzie od stażu pracy i dochodów ubezpieczonego i tym samym wysokością składek.

II Filar

Tworzą fundusze emerytalne, na indywidualne konta w tych funduszach pobierana jest część składki wnoszonej do ZUS. Składki te będą kapitalizowane przez towarzystwa emerytalne działające pod nadzorem państwa.

III Filar

Jest dobrowolny, a celem jego jest ubezpieczenie życia po zaprzestaniu aktywności zawodowej.

Formy III Filaru:

1. komercyjne zakłady ubezpieczeń

2. uczestnictwo w pracowniczych programach emerytalnych

3. lokaty bankowe

---