ZAMIEJSCOWY WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
W
BIAŁEJ PODLASKIEJ
PRACA SEMESTRALNA
TEMAT: PROCES KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W UJĘCIU PRAKSEOLOGICZNYM
SZANIAWSKI MAREK
III MB
STUDIA ZAOCZNE II ROK
Prakseologia (od greckiego paxis - działanie, czynność) nazywa się naukę o normach i zasadach skutecznego działania. Prakseologia zajmuje się rozpatrywaniem wszelkich działań celowych z punktu widzenia ich skuteczności i formowaniem zasad sprawnego działania. Przedmiotem tej nauki jest nie tylko analiza czynności warunkujących skuteczność działań, ale również uzasadnienie ich logicznego następstwa. Ojcem koncepcji prakseologii był Alfred Espinas, który w 1890 r. podał nazwę tej nowej dyscypliny i przedstawił jej zadania. Ogromny wkład w rozwój prakseologii włożył jeden z największych polskich uczonych, logik i prakseolog - Tadeusz Kotarbiński, który nazwał ją logiką czynu, podjął się też próby wyłożenia problematyki, pisząc „Traktat o dobrej robocie”.
Maciej Demel przystosował zdobycze prakseologii do potrzeb szkolnego wychowania fizycznego, stwarzając oryginalną na skalę światową koncepcje tej dziedziny edukacji jako procesu złożonego z następujących po sobie czynności:
rozpoznanie → przewidywanie → planowanie → wykonawstwo → ocena efektów.
Najogólniej można przyjąć, że użyteczność prakseologii dla innych dziedzin wyraża się przez:
Tworzenie i doskonalenie aparatury pojęciowej niezbędnej do opisu, analizy, projektowania i oceny działań,
Formułowanie praktycznych problemów działania,
Systematyzowanie twierdzeń dotyczących działań, a szczególnie wspomaganie w tworzeniu uogólnień.
O procesie wychowania i kształcenia fizycznego możemy mówić tylko wtedy, gdy ciąg podejmowanych działań wychowawczych ma postać zorganizowaną, to znaczy, że wszystkie podejmowane czynności powinny być dostatecznie określone, uporządkowane i powinny być jasne. Za konieczne składniki cyklu organizacyjnego podejmowanego przez wychowawcę fizycznego, należy przyjąć:
uświadomienie celu → diagnozę → prognozę → realizację → ocenę i wnioskowanie pedagogiczne.
Wyróżnione etapy cyklu organizacyjnego są zestawione w pewnej chronologicznej kolejności. Jednak w konkretnym działaniu, zwłaszcza w odniesieniu do szczegółowych zadań, może pojawić się konieczność skorygowania samego planu.
Uświadomienie celu
Istotą każdej pracy dobrze zorganizowanej jest ściśle sprecyzowany i jasno postawiony jej cel. Równocześnie cel powinien być ograniczony tzn. liczący się z możliwościami i pożyteczny. Zgodnie z zasadami prakseologii konieczne jest uświadomienie sobie konkretnych i odpowiednio szczegółowych celów operacyjnych. Poprzestanie jedynie na formułowaniu celów ogólnych nie może prowadzić do organizowania działań celowych. Przed przystąpieniem do działania wychowawca fizyczny winien ustalić właściwą hierarchię celów w danym cyklu tematycznym, a więc ich wzajemne podporządkowanie.
Diagnoza i prognoza
Współcześnie diagnozę stosuje się powszechnie we wszystkich dziedzinach życia społecznego m.in. w psychologii, pedagogice i wychowaniu fizycznym, ponieważ jest ona istotną pierwszą fazą podejmowania decyzji. Diagnoza i prognoza są jednak podporządkowane określonemu, wcześniej zaprojektowanemu i uświadomionemu celowi. Zadaniem jest tutaj dokonanie jak najbardziej szczegółowego i dokładnego przeglądu wszelkich uwarunkowań i dostępnych środków, po to, aby cel mógł zostać możliwie sprawnie osiągnięty.
Diagnoza może dotyczyć różnych zakresów i stąd mówimy o diagnozie osobniczej, grupowej i środowiskowej. Przedmiotem diagnozy osobniczej mogą być m.in. zainteresowania i wiedza w zakresie kultury fizycznej, stan zdrowia i postawa ciała, poziom rozwoju somatycznego i zdolności motorycznych. Diagnoza grupowa najczęściej dotyczy stosunków interpersonalnych, natomiast diagnoza środowiskowa obejmuje stosunek do kultury fizycznej - dyrekcji szkoły, całego grona pedagogicznego, organizacji młodzieżowych oraz tradycji i klimatu społecznego.
Prognoza pedagogiczna dotyczy przede wszystkim przewidywania stanu, jaki wychowanek (bądź wychowankowie) jest w stanie osiągnąć w określonym czasie. Można tu wyróżnić prognozę krótko i długo terminową. Tylko wszechstronna wiedza o człowieku i znajomość praw natury umożliwia nam racjonalne przewidywanie, a tym samym właściwą i skuteczną interwencję.
Celem przewidywania osiągnięć w procesie fizycznym edukacji nie jest segregacja sprawnościowa uczniów, lecz lepsze dostosowanie środków dydaktyczno - wychowawczych do ich psychofizycznych możliwości. Pomocniczą rolę w przewidywaniu postępów dydaktyczno - wychowawczych mogą odegrać takie typowo prognostyczne metody i narzędzia badawcze, jak testy uzdolnień ruchowych, metody oceny tempa i harmonii wzrostu, a także sondaże dotyczące zainteresowań i aspiracji sportowych. Diagnoza odnosi się do teraźniejszości, natomiast prognoza i planowanie do przeszłości.
Planowanie
Planowanie w prakseologicznym rozumieniu tego terminu, polega na obmyśleniu doboru i kolejności przewidywanych działań z jednoczesnym postanowieniem podjęcia tych działań według obmyślonego toru. Zgodnie z obowiązującym aktualnie programem plan pracy nauczyciela winien uwzględniać:
Sprecyzowane zadania, przez realizację, których nauczyciel i uczeń będą zmierzać do osiągnięcia podstawowych celów,
Odpowiednio dobrane środki realizacji zadań w praktycznym działaniu nauczyciela i ucznia,
Zestaw zadań kontrolnych, oceniających osiągnięcia uczniów w realizacji programu.
Realizacja
Przed przystąpieniem do każdego działania ważny jest pewien namysł. Jeżeli jednak przez proces wychowania i kształcenia fizycznego rozumiemy pewien ciąg działań wychowawczych i kształcących, to wówczas musimy przyjąć, że istota tego procesu przejawia się w samym działaniu, a więc wtedy, kiedy występuje bezpośrednia styczność wychowawcy fizycznego z wychowankiem. W tym działaniu punktem wyjścia i przewodnikiem jest plan pracy.
Przy wykonaniu kolejnych czynności wychowawca fizyczny powinien uwzględnić to, co zrobił wcześniej, jak i to, co dopiero zamierza zrobić. Koordynacja działań polega na dostrzeżeniu wszystkich poczynań wychowanków i ich stosownym wykorzystaniu.
Szczególne wymagania stawiać należy przed samym wychowawcą fizycznym. Dzisiaj nie sposób jest skutecznie działać skutecznie, jeśli wychowawca fizyczny nie dysponuje zespołem cech osobowościowych. One to, bowiem decydować będą o rzeczywistych skutkach wychowawczych, a tych poszukujemy nie tyle w ciele wychowanka, co w jego postawach i nastawieniach.
Realizacja procesów wychowania i kształcenia fizycznego podlega specyficznym cechom każdego procesu pedagogicznego. Każda realizacja określonego procesu wychowania i kształcenia fizycznego kończyć się winna poprzez wprowadzenie uwzględnionych zadań kontrolno - oceniających. Wskazuje się na następujące uzasadnienia prowadzenia kontroli:
społeczne,
psychologiczne,
pedagogiczne.
Proces kształcenia i wychowania fizycznego jak każde zjawisko społeczne wymaga kontroli. Względy psychologiczne wskazują na potrzebę orientacji samego podmiotu w wymienionych postępach oraz na konieczność potrzeb samoafirmacji. Z koleji z pedagogicznego punktu widzenia kontrola znajduje swoje uzasadnienie w jej profilaktycznej funkcji i potrzebie doskonalenia działania oraz w konieczności przygotowania wychowanków do rzetelnego wykonywania wszelkich obowiązków. Samokontrole i samoocenę uznaje się za inteligentne ogniwo podmiotowej kontroli. Wymagają one stworzenia takich sytuacji wychowawczych, które przygotują wychowanka do ciągłego doskonalenia się, określonego mianem samowychowania i samokształcenia.
Za główne czynniki sprzyjające skuteczności wdrażania wychowanka do procesu samowychowania uznać można:
Rozwiniecie w wychowanku motywacji do ciągłego samodoskonalenia.
Kierowanie i umiejętne doradztwo w toku realizacji poszczególnych zadań.
Zachowanie cykliczności procesu samokontroli i samooceny.
Często bowiem z jednej strony przyjmuje się, że istotę i podstawę efektywności procesu wychowania i kształcenia fizycznego są zmiany w osobowości wychowanka, ale z drugiej strony uwzględnia się niemal wyłącznie poziom rozwoju dyspozycji instrumentalnych (sprawności, umiejętności ruchowych i ewentualnie opanowanych wiadomości).
Ocena i wnioskowanie pedagogiczne.
Osiągniecie wyników oznacza zakończenie procesu działania nastawionego na cel. Tylko porównując cele zamierzone z osiągniętymi można dowiedzieć się, czy zastosowane środki działania były skuteczne i wykorzystać te wiedzę do dalszej pracy. Edukacja nie jest jednorazowym epizodem, lecz wieloletnim procesem. Ocena końcowa jednego jej etapu może stanowić przesłankę wyjściową dla następnego. Dokonana analiza całości realizacji procesu wychowania i kształcenia fizycznego umożliwia skuteczniejsze działanie w przyszłości. Nie zawsze działanie efektywne okazuje się działaniem efektywnym tzn., że nie osiąga ono założonego celu, chociaż osiągnięto cenne wyniki. Niekiedy może się zdarzyć, że pierwotnie podejmujemy działania dydaktyczno - wychowawcze w innym celu, a zupełnie inny cel osiągamy. Skuteczność zaś zakłada jedynie zgodność wyniku z zamierzonym celem.
Dobrze przeprowadzona i umiejscowiona w cyklu zorganizowanym ocena i wyciągniecie racjonalnych wniosków zezwalają na stałą korektę planu, co w efekcie powoduje, że proces wychowania i kształcenia fizycznego staje się maksymalnie celowy i sprawny.
Wyróżnione wyżej prakseologiczne ogniwa procesu wychowania i kształcenia fizycznego wyraźnie porządkują praktyczne działanie i służą jego optymalizacji. W każdym z tych ogniw od wychowawcy fizycznego wymagamy wykazania się wiedzą kompleksową, scaloną tj. równoważącą elementy społeczne i przyrodnicze (wiedzą humanistyczną). W tym miejscu teoria wychowania fizycznego, podejmując się logicznego uporządkowania działań wychowawcy fizycznego dokonuje równocześnie syntezy i podsumowania studiów.
Literatura
W. Osiński - „Zarys teorii wychowania fizycznego”
H. Grabowski - „Co koniecznie trzeba wiedzieć o wychowaniu fizycznym”
S. Strzyżewski - „Proces kształcenia i wychowania w kulturze fizycznej”
2