UKŁAD WYDZIELNICZY
Hormony regulują procesy metaboliczne w kom., transport błonowy oraz wzrost i wydzielanie kom. w zależności od budowy chem. Oraz miejsca powstawania
Hormony dzielimy na:
Peptydowe
Białkowe
Steroidowe
1. i 2. - wiążą się z receptorami w błonie kom., zmieniają metabolizm wew. kom.
3. - pochodne cholesterolu, wnikają przez błonę kom. do wnętrza kom. docelowych i w połączeniu z receptorem cytoplazmatycznym wpływa na transkrypcję RNA w jądrze kom.
Wydzielane hormonalne czyli dokrewne jest kontrolowane na drodze nerw., hormonalnej i metabolicznej. Ta regulacje nerw. Wpływa na czynności gruczołów dokrewnych przez ukł. Autonomiczny np. insulina, natomiast rdzeń nadnerczy reguluje ukł. Współczulny.
Druga regulacja hormonalna polega na bezpośrednim działaniu hormonów na wydzielanie gruczołów dokrewnych np. tyroksyna.
Regulacja metaboliczna dot. bezpośredniego wpływu substratu lub produktu metabolizmu na wydzielanie hormonów np. jony wapnia reguluje wydzielanie parathormonu.
Ukł. wydzielniczy odpowiedzialny jest za utrzymanie homeostazy organizmu. Najważniejszą częścią tego ukł. są gruczoły. Które produkując odpowiednie substancje (hormony) zapobiegają zbyt dużym wahaniom ustroju.
Dane substancje wydzielane są do płynów ustrojowych - głównie do krwi.
Gruczoły wydzielania dokrewnego:
Podwzgórze
Przysadka mózgowa
Szyszynka
Tarczyca
Przytarczyce
Grasica
Nadnercza
Gonady (jajniki i jądra)
Kom. APUD
Hormony PODWZGÓRZOWE mają działanie pobudzające (liberyny, kortykoliberyny, tyreoidy, gonadoliberyny) i hamujące (statyny- somatostatyna, prolaktostatyna).
PODWZGÓRZE pełni kontrolę nerwową nad wytwarzaniem hormonów przez tylny płat przysadki.
Hormon wzrostu (somatotropina) - bierze udział w nast. procesach:
Przemiana białek, węglowodanów, działa odwrotnie niż insulina podnosząc poziom glukozy we krwi przez hamowanie syntezy glikogenu przez mm. szkielet.
Bierze udział w przemianie tłuszczów, mineralnej - hamuje mineralizację kości, kość może rosnąc na dł.
Zaburzenia: - obniżenie wydzielania tego hormonu u os. Przed osiągnięciem dojrzałości prowadzi do karłowatości czemu towarzyszy niedoczynność tarczycy i niedoczynności nadnerczy. Niedobór u dorosłych przyspiesza proces starzenia.
Nadmierne wydzielanie - gigantyzm, zwiększenie w wieku dojrz. - akromegalia.
Prolaktyna
Jej wydzielanie biorą udział neorosekrecyjne substancje podwzgórzowe a czynności, które pobudzają wydzielanie hormon wpływa na rozwój gruczołów sutkowych - produkcja mleka w czasie ciąży, laktacji, wyzwala instynkt macierzyński.
Wysokie stężenie w surowicy krwi powoduje zahamowanie owulacji, prowadzi do braku miesiączki.
Wazopresyna ADH
Wydzielana przez podwzgórze i magazynowana w tylnym płacie przysadki.
Odgrywa ważną rolę w regulacji gosp. Wodnej organizmu i skurczu naczyń krwion. Wpływa na resorpcje zwrotną wody w nerce. Pod wpływem wazopresyny następuje wchłanianie wody (zagęszcza mocz).
W przypadku jej braku dochodzi do wydalania do dużej ilości nie zagęszczonego moczu - tzw. moczówka prosta.
Oksytocyna
Wydzielana na drodze odruchowej poprzez drażnienie brodawki sutkowej, receptorów szyjki macicy i pochwy. Wydzielanie następuje w czasie aktu płciowego, porodu.
TARCZYCA:
Produkuje hormony:
trijodotyronina T3
tyroksyna T4
kalcytonina
Oprócz kom. nabłonkowych w miąższu tarczycy znajduje się także kom. C (przypęcherzykowe). Pochodzą one z grzebienia nerw. Są to duże kom. o owalnych jądrach, najczęściej leżące na obwodzie pęcherzyków, czasem także pomiędzy nimi. Należą do ukł. kom. APUD. Produkują one hormon kalcytoninę oraz somatostatynę i serotoninę.
Hormony T3 i T4 wpływają na przemianę węglowodanów i podnoszą stężenie glukozy we krwi, wzmagają metabolizm tłuszczów i syntezy białek. U młodszych ludzi przyspiesza wzrost pobudzając do wydzielania somatotropiny .
Nadczynność tarczycy powoduje tachykardię - nadmierną pobudliwość nerwów, drżenie i osłabienie mm. oraz objawy skórne.
Niedoczynność tarczycy powoduje u dzieci zahamowanie wzrostu, u ludzi dorosłych prowadzi do osłabienia aktywności myślowych, w ciężkich stanach może dochodzić obrzęku śluzówkowego (zatrzymanie przez białko wody w organizmie).
Kalcytonina jej wydzielanie jest zależne od stężenia jonów wapnia we krwi, wpływa bezpośrednio na kości hamując resorpcję wapnia i odwapnienia kości.
PRZYTARCZYCE:
Gruczoły leżące na górnym brzegu tarczycy, produkuje parathormon regulujący gosp. wapniowo - fosforanową.
GRASICA:
Gruczoł leży w śródpiersiu przednim tuż za mostkiem. Zbudowany z dwóch płatów składających się ze zrazików oddzielonych przegrodami łącznotkankowymi.
Jednym z jej horm. jest Tymozyna. Kom. grasicy wędrują do obwodowych tk. limfatycznych i je zasiedlają. Po tym procesie ukł. chłonny może funkcjonować nawet po usunięciu grasicy --niezbędna dla odporności organizmu.
NADNERCZA:
Znajduje się na górnym końcu i nieco na przedniej pow. nerki. Prawy gruczoł ma kształt trójkątny, lewy jest łukowaty. Nadnercza są bardzo obficie unaczynione. Liczba tętnic dochodzących do tych gruczołów wynosi od kilku do kilkunastu.
Nadnercza są zbudowane z kory i rdzenia.
Kora nadnerczy wydziela mineralokortykoidy, androgeny, gklikokotykoidy (pochodne cholesterolu należą kortyzol i kortykosteron - ich wydzielanie wykazuje wahanie dobowe, szczyt przypada na godz. Ranne a spadek na godz. Wieczorową.
Funkcja:
wpływ na wiele narządów - zwiększają filtrację i diurezę w nerce
działają p/zapalnie, zmniejszają nacieki zapalne i obrzęki, zwiększają l. erytrocytów i płytek krwi, powodują zanik tk. limfatycznej co doprowadza do zmniejszenia wytwarzania immunoglobulin.
Hamują reakcje odpornościowe związane z przeszczepem.
Mineralokortykoidy
Są odpowiedzialne głównie za regulacje gosp. Wodno - mineralnej, nadmiar prowadzi do , a niedobór do kwasicy.
Nadczynność kory nadnerczy może być wynikiem wydzielania glikortykoidów co może wywołać zespół Cushinga. Objawia się powstanie czerwonych rozstępów skóry w obrębie tułowia, brzucha, osteoporoza i cukrzyca., zwiększenie wydzielania hormonów płciowych.
Niedoczynność kory nadnerczy - choroba Addisona tzw. Cisawica - przebarwiona skóra, błon śluzowych, obniżenie stężenia sodu a wzrost potasu.
GONADY:
Gonady męskie to jądra, produkują:
ANDROGENY (testosteron i In.)
- Pobudzają rozwój zew. Narządów płciowych męskich
- Determinują męska sylwetkę oraz owłosienie i zachowanie typu męskiego
Gonady żeńskie to jajniki, produkują:
ESTROGENY (estradiol i In.)
Rozwój cech płodowych
Popęd płciowy
Regulacja cykli menstruacyjnych
PROGESTERON
Ostatecznie przygotowuje macicę do przyjęcia blastocysty
Kontrola przebiegu ciąży
RELAKSYNA
Hamuje skurcze mm. Macicy
Rozluźnia spojenie łonowe w czasie porodu
APUD
System rozsianych kom. Endokrynnych, mają charakter wydzieliny - zawierają ziarnistości oraz struktury związane z ich syntezą, segregacja i z transportem.
Wydzielają głównie hormony białkowe, peptydowe oraz aminy biogenne.
Przykładem kom. APUD są: pinealocyty szyszynki, kom. C tarczycy, kom. Chromochłonne rdzenia i nadnerczy.
TRZUSTKA
Wew. Wydzielnicza część trzustki składa się z wyspy Langerhannsa, alfa, beta gamma, lub F.
Insulina ułatwia magazynowanie glikogenu w wątrobie, mm., zwiększa wykorzystanie glukozy przez mm., hamuje glukojenogenezę (?), dostarcza źródła energii, oszczędza kw. Tłuszczowe, wpływa na syntezę glikogenu w kom. Wątrobowych.
Objawy niedoboru insuliny - wysokie stężenie glukozy we krwi, cukromocz, śpiączka cukrzycowa.
Objawy nadmiaru - niskie stężenie glukozy we krwi, śpiączka hipoglikemiczna
GLUKAGON - główne miejsce wątroby, wpływa na przemianę węglowodanów, tłuszczów, białek, hamuje syntezę białka.
UKŁAD SERCOWO - NACZYNIOWY
serce
naczynia krwionośne
-- // -- chłonne
Funkcja:
- dostarczają tk. substancji odżywczych tlenu i wody
- odprowadzanie produktów przemiany materii oraz CO2
- uczestniczenie (transport hormonów) w regulacji czynności poszczególnych narządów w całego organizmu
- regulacja ciepłoty ciała
- utrzymywanie równowagi kwasowo - zasadowej
- regulacja procesów zapalnych i immunologicznych przez wytwarzanie cytokin i cząstek adhezyjnych
- zapobieganie krwotokom (wytwarzanie skrzepu)
Oporność jest to niewrażliwość org. Na wnikanie czynników chorobotwórczych (antygeny). Antygeny nazywamy zw. Białkowy lub zw. Połączony z białkiem, który wykazuje właściwości immunogenne czyli zdolność pobudzania org. Do produkcji przeciwciał, może mieć również właściwości chorobotwórcze.
Ta oporność wynika z uwarunkowań fizjologicznych i anatomicznych org. Z kolei odporność jest to reakcja org. Na wnikanie czynników chorobotwórczych dzieli się na: komórkową i humoralną.
O. KOMÓRKOWA - związana jest z fagocytozą a komórki, które wychwytuje są granulocyty i monocyty. Jest to odporność nieswoista.
O. HUMORALNA - związana jest z substancjami rozpuszczonymi w osoczu, może być nieswoistą lizozym lub swoista Np. produkcja przeciwciał.
Niezależnie od tego podziału humoralna możemy podzielić na sztuczną i naturalną. Obie mogą być uzyskiwane w sposób czynny i bierny.
- odporność sztuczna czynna nabywamy przez szczepienie (podanie antygenów) który nie ma właściwości chorobotwórczych i stymuluje wzrost poziomu przeciwciał.
- odporność sztuczna bierna uzyskujemy przez podanie surowicy (gotowych przeciwciał)
- odporność naturalna czynna powstaje wyniku uzyskania przeciwciał po przyjściu choroby
- odporność naturalna bierna po przeniknięciu przeciwciał z krwi lub mleka matki.
Przeciwciała (immunoglobuliny) są to białka powstałe jako odpowiedź na wprowadzenie do org. Antygenów. Każda immunoglobulina zbudowana jest z dwóch łańcuchów - lekkich i ciężkich. Ze względu na różną budowę łańcuchów ciężkich „Ig” - immunoglobuliny dzielą się na 5 klas: IgA, IgB, IgE, IgG, IgM.
Naturalne antygeny występują w otoczce erytrocytów to aglutynogeny, wyróżniamy: A1, A2,B, C, D, E, - trzy ostatnie warunkują obecność czynnika Rh a A1 i A2 ogólnie nazywa się antygenami A.
Rodzaj aglutynogenów w otoczce krwi i obecność odpowiednich przeciwciał - izoaglutynin w osoczu warunkuje gr. Krwi. Za względu na obecność antygenów A i B albo ich brak krew dzielimy na nast. Gr. - A i B<-- antygen B, gr. AB<-- antygeny AB - brak przeciwciał, gr. 0 - nie ma.
Znajdujący się w erytrocytach antygen D warunkuję obecność czynnika Rh. W grupie tej występuje ponadto Cc, Ee, natomiast u os. Które nie mają we krwi Rh brak antygenu D, określenie antygenu Rh+ ma istotne znaczenie u kobiet zapobieganiu konfliktowi serologicznemu, które może być przyczyną choroby hemolitycznej. Osoba nie posiadająca czynnika Rh mogą być uczulona na antygen D wprowadzony do org. W związku czym wytwarzają przeciwciała skierowane przeciw niemu. Dochodzi do aglutynacji - zlepienie antygenów przez przeciwciała i tworzeniu aglomeratów.
Krzepnięcie krwi - hemostaza
Wyróżnia się:
- h. naczyniową - której procesy przebiegają z udziałem naczyń.
- h. płytkową - której udział biorą płytki krwi
- h. osoczowa - której stanowią białka osocza
Proces krzepnięcia krwi:
I etap wstępny - wytworzenie enzymów Trąbiny
II etap właściwy - przejście fibrynogenu w nierozpuszczalny włóknik - fibryna
Czynnikami niezbędnymi dla I etapy SA jony wapnia, czynnik białkowy, i trombokinaza powstająca w wyniku rozpadu płytek krwi.
Czynniki w/w powodują przejście protrombiny w aktywna trąbinę.
Czynniki, które opóźniają krzepnięcie krwi - niska temp., związki chem, szczawiany, cytryniany - wychwytują jony wapnia, heparyna.
Czynniki, które przyspieszają - wysoka temp., jony wapnia, adrenalina.
Szkielet serca:
- 4 pierścienie włókniste
- 2 trójkąty włókniste - lewy i prawy
- część błoniasta przegrody międzykomórkowej.
MYOCARDIUM
Przedsionki:
- zew. Warstwa wspólna dla obu przedsionków
- wew. - oddzielna
Komory:
- zew. Skośna wspólna
- środkowa okrężna oddzielna
- wew. Podłużna oddzielna
Układ bodźco - przewodzący: generuje i przewodzi impulsy
- węzeł zatokowo - przewodzący
- węzeł przedsionkowo - komorowy
- pęczek Hissa
- włókna Purkiniego
Ciśnienie tętnicze - zależy od faz cyklu serca. Cis. Skurczowe ok. 120mHg. Jest związane z wyrzutem lewej komory, cis. Rozkurczowe ok. 80mHg związane jest z fazą rozkurczu.
Pomiar ciś. Tęt. Jest oparty na wysłuchiwaniu tonów, słyszalny przy osłuchiwaniu tęt. Ramiennej. Pojawienie się pierwszych tonów podczas obniżania ciś. Mankiecie przyjmuje się jako wskaźnik ciś. Skurczowego. Wartość ciś. Rozkurczowego odczytujemy w momencie zaniku słyszalności tonów.
Skurcz mięśniówki - od koniuszka do podstawy, od endocardium w kierunku nasierdzia.
Unerwienie współczulne zwiększa siłę i częstość skurczów serca.
Unerwienie przywspółczulne zmniejsza.
Cykl pracy serca:
- diastole (napełnienie komór), skurcz przedsionków - komory rozkurczają się
- systole (opróżnienie komór), skurcz komór, przedsionki się rozkurczają
W czasie systole krew napływa z żyły głównej górnej i głównej dolnej do przedsionków.
UKŁAD ODDECHOWY
Rola ukł. Oddechowego:
- utrzymywanie stałości środowiska wew. Przez dostarczenie tlenu i wydalanie CO2.
- regulacja równowagi kwasowo - zasadowej
- ochrona przez wdychanymi ciałami stałymi i bakteriami
- zapobieganie przedostawaniu się do krążenia dużych skrzeplin powstałych w ukł. Żylnym.
- ogrzewanie, nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza
- w drogach oddechowych jest narząd powonienia odbierający wrażenia węchowe dochodzące z wdychanym powietrzem
- udział w fonacji (komora rezonacyjna)
- produkcja hormonów polipeptydowych przez kom. Nabłonkowe
Podział:
1. część przewodząca - drogi oddechowe
- nos + jama nosowa i zatoki przynosowe
- gardło
-krtań
- oskrzela zew. I wew. Płucne
- oskrzelika
2. część oddechowa, w której odbywa się wymiana gazowa
- oskrzelika oddechowe
- przewodziki pęcherzykowe
- pęcherzyki płucne
Funkcja:
Nos spełnia 4 zasadnicze czynności:
- oddechowa, węchowa, ochronna, jest rezonatorem głosu łączą z zatokami przynosowymi. Powietrze przechodzące przez nos ulega oczyszczaniu, nawilżaniu i ogrzaniu.
Jama nosowa - podzielona jest na 2 symetryczne połowy poprzez przegrodę nosa o budowie chrzęstno - kostnej. Na bocznych ścianach jamy nosowej są 3 małżowiny nosowe dolne, środkowe, górne a pomiędzy nimi przewody nosowe dolne, środkowe i górne. Przewody łączą się w przewód nosowy wspólny, który przechodzi w przewód nosowo-gardłowy łączący jamę nosową z częścią nosa gardła. Nos i jamy zatok przynosowych nawilżają i podgrzewają powietrze dla płuc.
Zatoki przynosowe - to wypełnione powietrzem przestrzenie rozmieszczone symetrycznie wokół nosa, SA to:
- zatoki czołowe, szczękowe, sitowe i klinowe
Przewody tych zatok wchodzą do przewodów nosowych środkowego i górnego położonych na bocznej ścianie jamy nosowej. Zatoki klinowe uchodzą do zachyłka klinowo-sitowego.
Zatoki wytwarzają rezonans dźwiękowy, który modeluje i wzmacnia dźwięki, wspomaga wymianę cieplną pomiędzy chłodniejszym powietrzem a krwią. Dzięki temu zatoki i jama nosowa chłodzą mózgowie, który oddaje duży nadmiar ciepła.
Tchawica - rozdwaja się na 2 oskrzela główne: prawe i lewe doprowadzające powietrze do płuca prawego i lewego. Oskrzela główne zbudowane są jak tchawica i rozgałęziają się na wew. Płuca na coraz to mniejsze gałęzie tworząc tzw. Drzewo oskrzelowe.
Oskrzele główne dzieli się na: płatowe, prawe ma 3, lewe 3, segmentowe, te podsegmentowe-->zrazikowe-->oskrzeliki-->końcowe i oddechowe zwane pęcherzykowymi.
Ponieważ w ich ścianie SA pęcherzyki płucne - w liczbie 300mln, otoczone SA siecią nacz. Włosowatych powierzchni = 80m2. wyścielone są nabłonkiem, który składa się z 3 typów pneumocytów --> typu 2 wytwarza surfaktant - substancja fosfo - lipidowa, zmniejsza napięcie pow. Pęcherzyków.
Brak tej substancji u noworodków może być przyczyną powikłań RDS - ostra niewydolność oddechowa, spowodowana zapadnięciem się pęcherzyków płucnych. Te pęcherzyki płucne maja ścianę zbudowana z płaskich kom. Nabłonkowych tzw. Nabłonek oddechowy oraz kom. Ziarnistych produkujących ten czynnik surfaktant, który w postaci cienkiej błonki pokrywa warstwę płynu surowiczego wyścielającego wnętrze pęcherzyków płucnych. Od zew. Ściana jest opleciona ścianą nacz. Krwionośnych tzw. Włośniczki płucne, pomiędzy powietrzem w pęcherzyków a krwią włośniczki jest błonka - błona pęcherzykowo - włośniczkowej, przez nie odbywa się wymiana gazów - dyfuzja pomiędzy powietrzem w pęcherzyku a krwią włośniczek płucnych.
Wymiana gazowa - całkowite spalanie glukozy w org. Należycie zaopatrzonym w tlen, jest znacznie bardziej wydajne energetycznie niż rozkład jej w warunkach beztlenowych. Dostarczenie do wszystkich kom. Jej ciała jest niezbędną aby potencjalna energia związków organicznych pochodzących z pokarmu zostają z możliwie największą wydajnością zużyta we wszystkich procesach życiowych org. I zadania spełnia ukł. Oddechowy wspomagający przez ukł. Krążenia.
Procesy związane z pobieraniem tlenu ze środowiska i przekazywaniem go do kom. Z jednoczesnych odbieraniem powstającego w nim CO2 i usuwaniem go na zew. Noszą nazwę wymiany gazowej lub oddychania zewnętrznego. Miejscem wymiany gazowej są powierzchnie oddechowe które charakteryzują się:
- kontaktem ze środowiskiem zew.
- przepuszczalność dla gazów oddychania CO2, dzięki cienkościennemu nabłonkowi oddechowego
- wilgotnością umożliwiającą dyfuzje gazów i obfitym unaczynieniem, które sprawia, że tlen dzięki dyfuzji przenika do krwi jest przenoszony przez erytrocyty do najbardziej odległych kom. Ciała
Wyróżniamy wymianę gazową zew. I wew.:
- zew. - odbywa się w płucach między pęcherzykami płucnymi a nacz. Krwionośnymi-polega na przenoszeniu tlenu z pęcherzyków płucnych do krwi
- wew. - odbywa się w tk. między nacz. Krwionośnymi a kom.-polega na przenoszeniu tlenu z krwi do kom.
Do skutecznej dyfuzji gazów przez powierzchnie oddechowe niezbędne jest stałe odświeżanie pow. Kontaktującego się z nabłonkiem oddechowym i odświeżanie zapewnia wentylacje płuc, jest one uzależnione od ruchów oddechowych klatki piersiowej (wdech, wydech).
W czasie wdechu powiększa się pojemność kl. Piersiowej we wszystkich jej rozmiarach:
- pionowy - skurcz przepony
- strzałkowy - ruch żeber od 1 do 6
- czołowy - ruch żeber od 7 do 10
- poprzeczny - ruch żeber od 7 do 10
Biorą również mm. Wdechowe
Spokojny wydech - akt bierny, w czasie którego kl. Piersiowa zmniejsza swą objętość co powoduje wzrost ciś w pęcherzykach płucnych i usunięcie powietrza pęcherzykowego na zew. Biorą tu udział mm. Wydechowe.
Pojemnością życiowa płuc nazywamy ilość powietrza zawartego między najgłębszym wdechem a najgłębszym wydechem, oznaczamy ją w badaniach spirometrycznych określając w nim 3 podstawowe składowe:
- objętość oddechową-ilość powietrza wdychana podczas normalnego wdechu 0.5l
- objętość zapasowa wdechowa 2.5 - 3l powietrza, które można dodatkowo wciągnąć do płuc po zakończeniu spokojnego wdechu
- objętość wydechowa 1.5l - ilość którą można usunąć z płuc po zakończeniu spokojnego wydechu
- powietrze zalegające - ilość powietrza, która pozostaje w płucach nawet po max. Wydechu - 1.2l
Oddychanie jest kontrolowane przez ośrodki w pniu mózgu: wdechu i wydechu leżącym w rdzeniu przedłużonym <--steruje oddychanie, ośrodek w moście tzw. Pneumotaksyczny, który kontroluje oddychanie.
UKŁAD POKARMOWY
Rola ukł. Trawiennego:
- przyjmowanie pokarmu
- przeprowadzenie pokarmu przez przewód pokarmowy
- trawienie w wyniku czego następuje rozłożenie pokarmu za pomocą enzymów na prostsze związki. Skrobia jest rozkładana na cukry proste przez amylazę. Pepsyna i trypsyna rozkładają białka na aminokwasy i dwu peptydy. Lipazy rozkładają lipidy na monoglicerydy i kwasy tłuszczowe.
- wchłanianie (transport wody, substancji odżywczych i elektrolitów z przewodu pokarmowego do krwi i chłonki)
- defekacja - wydalanie nie strawionych substancji
Budowa ściany przewodu pokarmowego:
Budowa czterowarstwowa:
- błona śluzowa pokryta nabłonkiem (od jamy ustnej do przełyku jest wielowalcowaty płaski, a począwszy od wpustu żołądka jednowarstwowy walcowaty)
- błona podśluzowa - gęsta tk. łączna z dużą ilością nacz. Krwionośnych chłonnych i splotów nerwowych
- błona mięśniowa - większości składa się z zew. Warstwy podłużnej i wew. Okrężnej
W jamie ustnej następuje wstępna obróbka pokarmu, przygotowanie do trawienia i wstępne trawienie skrobi.
Czynności motoryczne to żucie i połykanie.
Żucie - polega na rozdrobnieniu pokarmu zmieszaniu ze śliną i uformowaniu kęsa.
Połykanie - przechodzenie kęsa z jamy ustnej do żołądka.
Funkcje śliny:
- ochronne - właściwości bakteriobójcze, nawilżanie błony śluzowej jamy ustnej, wypłukiwanie resztek pokarmu, buforowanie substancji drażniących
- trawienne - zlepianie cząstek pokarmowych w kęs, trawienie skrobi do dwucukrów przez ptialinę
Ślina wydzielana jest na dobę do 2 l. przez 3 pary gruczołów ślinowych (przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe) oraz mniejsze gruczoły (podniebienne, policzkowe, wargowe, językowe).
Wydzielanie śliny jest autonomiczne (jądra ślinowe n.VII twarzowy, w moście: n. językowo-gardłowy przyuszne.
Skład śliny:
99% wody, reszta to elektrolity oraz białka (amylaza ślinowa albo ptyalina, która rozpuszcza trawienie skrobi, mucyna zwilża pokarm oraz lizozym - formuje pokarm w kęsy).
Funkcje żołądka:
Dno żołądka służy magazynowaniu treści pokarmowej i rozluźnia się pod wpływem nowych porcji pokarmu. Część środkowa - trzon wykazuje największa aktywność motoryczną dzięki czemu następuje mieszanie pokarmu z sokami trawiennymi, natomiast część odźwiernikowa służy opróżnianiu żołądka miazgi pokarmowej.
Pojemność żołądka = 1.5l, może dochodzić do 6l.
Na powierzchni śluzowej żołądka mają ujście liczne kom. Wydzielnicze znajdujące się w gruczołach właściwych, dno i trzon zawierają kom. Okładzinowe główne (wydzielają pepsynogen - nieczynny enzym, który pod wpływem HCL zamieniają się w pepsynę, rozpuszczają trawienie białek) i dodatkowe (produkują śluz).
Kom. Okładzinowe produkują kw. Solny.
Gruczoły odźwiernikowe zawierają kom. G - wytwarzają GASTRYNĘ (zasadniczy hormon żołądkowo jelitowy, który zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i motoryka żołądka. Ten sok jest mieszaniną kw. Solnego enzymów trawiennych, śluzu, soli mineralnych, wody. Jego charakterystyczną cechą bardzo duże stężenie jonów wodorowych pH1).
Budowa ściany dwunastnicy:
Widoczne są liczne, wysokie fałdy okrężne z wyjątkiem opuszki, gdzie błona śluzowa jest gładka.
Na tylno - przyśrodkowej ścianie części zstępującej przebiega fałd podłużny wywołany przez przebieg przewodu żółciowego wspólnego.
Fałd ten kończy się brodawką dwunastniczą większą. Na tej brodawce jest wspólne ujście przewodu trzustkowego. Może też istnieć brodawka mniejsza, uchodzi przewód trzustkowy dodatkowy.
Budowa ściany jelita:
Ściana jelita cienkiego zbudowana jest od wew. Z warstw:
- błona śluzowa
- błona mięśniowa - wew. Okrężna, zew. Podłużna
- otrzewna
Błona śluzowa - tworzy fałdy okrężne oraz kosmki pokryte nabłonkiem jelitowym. Fałdy okrężne zwiększają powierzchnie wchłaniane jelita do 1-2 m2 a kosmki do 11m2.
Błona mięśniowa - wew. Okrężna, zew. Podłużna
Dzięki tej mięśniówce błona może wykonywać ruchy:
- ruchy perystaltyczne - stopniowy, okrężny skurcz ściany przewodu pokarmowego, przesuwa ok. 1cm/min.
- ruchy segmentowe - których skurczom ulegają dwa odległe miejsca przewodu pokarmowego. Jeżeli ta odległość wynosi kilka cm są to ruchy wahadłowe. Ruchy te mieszają pokarm i ułatwiają krążenie krwi.
- ruchy masowe - występują w jelicie grubym, przesuwają masy kałowe.
W dwunastnicy uwalniana jest SEKRETYNA i CHOLECYSTOKINA.
Sekretyna uwalniana jest pod wpływem jonów wodorowych, aminokwasów i tłuszczów.
Funkcje:
- silnie pobudza wydzielanie wodorowęglanianiu przez trzustkę, wątrobę i dwunastnicę, hamuje motorykę żołądka, wydzielanie gastryny i HCL a pobudza wydzielanie pepsyny
CHOLECYSTOKINA uwalnia się pod wpływem produktów trawienia białek i tłuszczów, silnie pobudza wydzielanie enzymów trzustkowych, kurczy pęcherzyk żółciowy powodując wypływ żółci.
Trawienie w jelicie cienkim:
Trawienie występuje przy udziale soku trzustkowego, żółci, soku jelitowego.
Skład soku trzustkowego:
- trypsynogen - pod wpływem enderokinazy uaktywnia się w trypsynę (enzym trawiący białko)
- rybonukleaza, dezoksyrybonukleaza - enzymy trawiące kw. Nukleinowe
- lipaza - trawi tłuszcze do kw. Tłuszczowych i glicerolu
Żółć
Wytwarzana w kom. Wątrobowych (hepatocytach) w ilości 250-1000 ml/dobę
Niezbędna do trawienia i wchłaniania tłuszczów oraz wydalania substancji nie rozpuszczanych w wodzie np. cholesterol, bilirubina.
Skład żółci:
- kw. Żółciowe
- barwniki żółciowe
- fosfolipidy
- cholesterol
- elektrolity
Kwasy żółciowe - są wytwarzane z cholesterolu i przekształcone w sole żółciowe. Biorą udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów przez obniżanie napięcia powierzchniowego i aktywację lipazy.
barwniki żółciowe - (bilirubina, biliwerdyna) metabolity hemoglobiny. Zaburzenia wydalania bilirubiny powoduje jej obecność we krwi i odkładanie w tk. co wywołuje żółtaczkę.
Skład soku jelitowego:
- Enzymy trawienne
- śluz
Jego wydzielanie jest stymulowane przez składniki chem. Pokarmu i mech. Rozciągnięcie ściany jelita przez pokarm.
Układ moczowy
Kłębuszek naczyniowy - skupisko nacz. Krwionośnych włosowatych do których krew doprowadzana jest przez nacz. Doprowadzające a wyprowadzana jest przez nacz. Odprowadzające. Oba naczynia są nacz. Tętniczymi stąd kłębuszek naczyniowy jest przykładem tzw. Sieci dziwnej tętniczek. W odróżnieniu od sieci włosowatej zwykłej którym naczyniem odprowadzającym jest żyła,
W ciałku nerkowym odbywa się przesącz surowicy krwi do światła torebki i stąd do kanalika. Ten przesącz nie zawierający białka jest ultrafiltrem osocza krwi i określany jest mianem moczu pierwotnego. Obie nerki wydzielają ok. 200l na dobę moczu pierwotnego, ok. 1.5l na godz.
Kanalik nefronu morfologicznie składa się z 3 części:
- kanalik kręty 1 rzędu, położony jest jak ciałko nerkowe w korze nerki
- pętli Hennego - składa się z 2 części zstępującej i wstępującej położonej w części rdzennej nerki
- kanalik 2 rzędu - który uchodzi do cewki zbiorczej, leży w korze nerki a pozostała część części zbiorczej w części rdzennej
Mocz pierwotny przepływając przez poszczególne odcinki nefronu ulega zagęszczeniu. Znaczna ilość zostaję resorbowana przy udziale hormonów - wazopresyna zwiększa przepuszczalność kanalików krętych 2 rzędu i cewek zbiorczych dla wody powodując resorpcję zwrotną, mineralokortykoidy - aldosteron zwiększa zwrotne wchłanianie jonów sodowych w kanalikach krętych 2 rzędu i cewkach zbiorczych oraz powoduje wzrost sekrecji jonów potasowych, parathormon zwiększa wydalanie fosforanów z moczem zmniejszając ich resorpcję w cewkach zbiorczych. Resorpcji ulega także glukoza z ustroju wydalane są także składniki jak aminokwasy, kreatynina, mocznik, których mocz pierwotny jeszcze nie zawiera. Powstający w ten sposób mocz ostateczny ilości 1.5l na dobę jest wydalany do cewek zbiorczych.
Czynności wew. Wydzielnicza nerek:
W kom. Przykłębuszkowych tętniczki doprowadzające jest produkowany enzym RENINA.
Bodźcem do jego uwalniania jest spadek ciś. W tętnicy nerkowej. Renina powoduje powstanie ANGIOTENSYNY - podwyższa ciś. Krwi, silnie obkurczając naczynia, pobudza korę nadnerczy do produkcji aldosteronu, reguluje ukrwienie i filtracje w nefronach.
W aparacie przykłębuszkowym syntezowana jest ERYTROPOETYNA - główny czynnik stymulujący ERYTROPOEZĘ dlatego w przebiegu niewydolności nerek występuje niedokrwistość, usunięcie nerek powoduje zahamowanie erytropoezy.
Nerki produkują PROSTOGLANDYNY - silnie rozszerzające nacz. Krwionośne uważa się za czynnik nerkowy obniżający ciś. Krwi.
Usunięcie nerek prowadzi do wzrostu ciś. Tęt.. w nerce zachodzi ostateczny etap aktywacji Wit. D3 przy udziale parathormonu. Wit. Ta zmaga w nerce zwrotną resorpcję wapnia i fosforanów w kanalikach nerkowych.
Całkowita ilość wody w organizmie stanowi u kobiet ok. 52%, u mężczyzn 63% masy ciała. Zależny jest to rozwoju tk. tłuszczowej. W sposób odwrotnie proporcjonalny ta całkowita woda org. Jest w następujących miejscach:
- w przestrzeni wew. Kom. Ok. 40% masy ciała
- w przestrzeni zew. Kom. Ok. 15-30% masy ciała
Elektrolity stanowią ok. 95% substancji rozpuszczonej w płynach ustrojowych.
Najważniejsze to:
- sód, potas, wapń, magnes, chlor, wodorowęglany, fosforany, aniony organiczne.
Na zew. Kom. Występują jony sodu, wapnia, chloru
We wew. Potas i magnes.
Pomimo różnic w stężeniu poszczególnych składników między płynem z zew. A wew. Kom. Mają one jednakowe ciś, atmosferyczne - są izotoniczne. Połowę całkowitej ilości przyjmowanej wody stanowią płyny, druga część to woda zawarta w pokarmach a także powstająca w procesach spalania składników pokarmowych.
Min, dobowe zapotrzebowanie = 1.4l. zwiększa się ono w sytuacji utraty np. przez wydalanie moczu, potu, parowania z powierzchni skóry, wydalanie kały, wydychanie powietrza z płuc.
Klinicznym następstwem zaburzeń objętości płynu jest odwodnienie lub przewodnienie.
Regulacja gospodarki wodnej
Istnieją dwa mechanizmy regulacji bilansu wody:
- ukł. Pragnienia - podwyższenie ciś. Osmotycznego płynów ustrojowych jest podstawowym bodźcem pobudzający ukł… pragnienia
- regulacje hormonalne wydalania wody - obejmuje działanie wazopresyny, zwiększa ona resorpcję wody w kanalikach nerkowych - działanie antydiuretyczne, wykazuje działanie nadiuretyczne zwiększa aktywność ukł. Pragnienia i hamuje sekrecje RENINY.
UKŁAD PŁCIOWY
Żeńskie narządy płciowe wew.
- macica
- pochwa
- jajowody
- jajniki
Jajniki:
- owalne, białawe 2.5 x 3 cm
- gonady, gruczoły wydzielania wew.
- tętnica biodrowa wspólna - tęt. Biodrowa zew. I wew., dołek jajnikowy
- dołek jajnikowy leży ku tyłowi od więzadła szerokiego macicy
W. wieszadłowe jajnika
W. właściwe jajnika
Krezka jajnika
Unaczynienie:
- tęt. Jajnikowa
- tęt. Maciczna
Janik otoczony jest błoną białawą składa się:
- kory
- rdzenia -
Kora otoczona jest nabłonkiem płciowym i ułożone są w niej kom. Jajowe w różnych stadiach rozwoju. Najbliżej błony białawej leżą pęcherzyki jajnikowe pierwotne, głębiej wtórne, najgłębiej pęcherzyki najbardziej rozwinięte - dojrzewające GRAFFA - są właściwym miejscem dojrzewania kom. Jajowej. Obejmuje całość grubość kory i otoczone są od zew. Osłonką pęcherzyka, pod którą wytwarza się wzgórek jajonośny. We wzgórku tym rozwija się kom. Jajowa. Oprócz pęcherzyka jajowego występują też ciałka żółte powstające z pękniętych pęcherzyków. U kobiety dojrzałej płciowo proces dojrzewania kom. Jajowej określanej jest …………… cyklu jajnikowego. Zmiany te podlegają hormonom gonadotropowym przysadki mózgowej. Co 28 dni wzrastającego ciś, jeden z pęcherzyków Graffa który jest na obwodzie kory jajnika pęka i kom. Jajowa dostaje się do jamy otrzewnej - jest to proces zwany OWULACJĄ i przypada między 13 a 16 dniem cyklu. Po owulacji pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte którego kom. Luteinowe wydzielają hormon - progesteron, przygotowuje błonę śluzową macicy do przyjęcia kom. Jajowej. Jeżeli zapłodnienie nie nastąpi staja się ciałem menstruacyjnym, przekształca się w ciałka białawe, które zanika, zastaje zastąpiona włóknista tk.. Jeśli dojdzie zapłodnienia kom. Jajowej rozwija się ciałko żółte ciążowe które utrzymuje się ok. 5 miesięcy po czy, powoli zanika i proces trwa do końca ciąży.
Czynność dokrewna jajnika pełnią kom. Śródmiąższowe kory jajnika - kom. Osłonki wew. Pęcherzyka jajnikowego kom. Te produkują hormony płciowe żeńskie - estrogeny hormony 1 fazy cyklu jajnikowego.
Ciałko żółte menstruacyjne wytwarza hormon 2 fazy cyklu - progesteron.
We wnęce jajnika są kom. Wnękowe produkujące androgeny.
Jajowód:
Leży wzdłuż górnego brzegu więzadła szerokiego macicy i prowadzi kom. Jajowe z jajnika i plemniki z jamy macicy do bańki jajowodu. Posiada 2 ujścia:
- brzuszne
- maciczne
- lejek wraz z strzępkami, bańkę i cieśń i część wew. Maciczną.