ekonomia, POLITYKA PRZEKSZTAŁCEŃ STRUKTURALNYCH, POLITYKA PRZEKSZTAŁCEŃ STRUKTURALNYCH


POLITYKA PRZEKSZTAŁCEŃ STRUKTURALNYCH

 

 

 

 

PLAN PRACY

 

1.DEFINICJA POLITYKI STRUKTURALNEJ

2. CELE POLITYKI STRUKTURALNEJ

3. PODZIAŁ STRUKTUR GOSPODARCZYCH

4. INSTRUMENTY POLITYKI STRUKTURALNEJ

5. PROGRAM BALCEROWICZA

5.1. STABILIZACJA GOSPODARKI

5.2. TRANSFORMACJA SYSTEMOWA

6. PROGRAM PRZEKSZTAŁCEŃ WŁASNOŚCIOWYCH

6.1. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

6.2. RODZAJE PRYWATYZACJI

7. BARIERY PRYWATYZACJI NIEMASOWEJ

8. PROGRAM POWSZECHNEJ PRYWATYZACJI

9. REPRYWATYZACJA

10. STRUKTURA GOSPODARCZA

11. PODZIAŁ NA SEKTORY

12.SYTUACJA PO 1989 R.

13. PRZEMYSŁ

14. HANDEL

15. TELEKOMUNIKACJA

16. TRANSPORT

17. BUDOWNICTWO

18. ROLNICTWO

19. ZMIANY PRZESTRZENNE

20. RAPORT O POLITYCE REGIONALNEJ

 

 

 

 

 

POLITYKA STRUKTURALNA natomiast zmierza do przekształcenia tego układu. Do głównych celów polityki strukturalnej zaliczamy m.in.:

- poprawę ekonomicznej efektywności gospodarki (szybsze przemieszczanie zasobów gospodarczych z dziedzin mniej rentownych do dziedzin o wysokiej efektywności ekonomicznej),

- przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu ,

- unowocześnienie gospodarki poprzez rozwój dziedzin będących nośnikami postępu
technologicznego i organizacyjnego,

- podniesienie konkurencyjności krajowych wyrobów,

- wzmocnienie proeksportowej orientacji gospodarki,

- ograniczenie wpływu barier surowcowych, energetycznych i demograficznych występujących
w procesie rozwoju.

W polityce strukturalnej wyróżniamy trzy rodzaje struktur gospodarczych:

1. Struktura działowo - gałęziowa.

2. Struktura własnościowa.

3. Struktura przestrzenna.

ad. 1.GUS dostosowując statystykę polską do standardów światowych wprowadził do stosowania Europejską Klasyfikację Działalności w miejsce Klasyfikacji Gospodarczą (Dz. u. GUS nr. 11 poz. 47) wraz z późniejszymi zmianami. Jest to struktura przedmiotowa, wyróżniająca ujmowane przedmiotowo rodzaje działalności gospodarczej danego kraju. Ze wzg. na występowanie ogromnej liczby rodzajów działalności, grupuje się je zwykle wg. branż, gałęzi, działów i sektorów. Wyróżniamy trzy sektory . Sektor I - obejmuje dziedziny działalności zajmujące się zawłaszczaniem dóbr przyrody (rybołówstwo, leśnictwo, rolnictwo itp.). II -przemysł przetwórczy + budownictwo. III to usługi.

ad. 2. struktura własnościowa wyróżnia i grupuje elementy gospodarki według rodzajów własności: sektor prywatny i sektor publiczny. Ma to podstawowe znaczenie dla kształtowania stosunków ekonomicznych w gospodarce, a także dla funkcjonowania systemu gospodarczego. Struktura własnościowa decyduje o ustroju społeczno - ekonomicznym, a jej podstawowe przekształcenie - prywatyzacja - jest podstawowym kierunkiem polit. ekonom. w krajach postkomunistycznych .

ad. 3. Struktura przestrzenna przyjmuje za podstawę grupowania rozmieszczenie elementów gospodarki narodowej w jednostkach terytorialnych kraju (polityka regionalna).

Polityka strukturalna przyjmuje różne formy :

- dostosowawcza (popieranie rozwoju nowych dziedzin lub hamowanie upadku innych,
organizowanie swobodnej wymiany międzynarodowej),

- zapobiegawcza (oparta na mechanizmach rynkowych, prywatnej inicjatywie - usuwanie ograniczeń
rynku działania antymonopolowe),

- antycypacyjna (ułatwianie przedsiębiorstwom dostosowania się do nowych warunków
gospodarowania w przyszłości; przesunięcie kapitału i pracy do gałęzi lepiej rozwijających się).

Do instrumentów polityki strukturalnej zalicza się m.in.:

Kraje wyłaniające się z systemu gospodarki centralnie planowanej cechowało występowanie jakościowo podobnych problemów:

- brak równowagi rynkowej

- zniekształcone relacje cen nieodpowiadające ani relacjom kosztów, ani też relacjom popytu i podaży

- inflacja

- deficyt budżetowy

- niezrównoważony bilans obrotów bieżących z zagranicą.

Podjęta w Polsce po raz trzeci na początku lat osiemdziesiątych próba reformy w ramach systemu centralnego planowania w miarę upływu czasu, w wyniku swojej niekonsekwencji prowadziła do pogłębiania się dysproporcji.

Zliberalizowanie cen żywności w końcu 1988 r. spowodowało bardzo szybki, hyperinflacyjny wzrost ogólnego poziomu cen i pogłębianie się deficytu budżetowego. W tych warunkach w drugiej połowie 1989 r. pierwszy, po kilkudziesięciu latach rząd pochodzący z wolnych wyborów opracował program radykalnych działań stabilizacyjnych” i przełomu systemowego pozwalającego na wydźwignięcie się z zapaści cywilizacyjnej i budowę ładu odpowiadającego społecznym oczekiwaniom.

Tak więc ówczesny program gospodarczy rządu, zwany popularnie planem Balcerowicza, został ogłoszony w październiku 1989 r. i przewidywał w ogólnych założeniach dwa rodzaje działań:

- stabilizację gospodarki

- przeobrażenia systemu gospodarczego (transformację systemową).

1. Stabilizacja gospodarki.

1.1. Działania antyinflacyjne:

1.1.1. Likwidowanie struktur monopolistycznych

1.1.2.* Modyfikacja zasad indeksacji płac

1.1.3. Zaostrzenie polityki finansowej wobec przedsiębiorstwa

1.1.4.* Ograniczenie popytu inwestycyjnego

1.1.5. Zaprzestanie produkcji w wybranych zakładach o materiało i energochłonnej produkcji (np. przestarzałe baterie koksownicze)

1.1.6.* Rozpoczęcie sprzedaży niektórych składników mienia państwowego: majątku produkcyjnego pochodzącego ze zlikwidowanych przedsiębiorstw i ze wstrzymanych inwestycji centralnych, a także prywatyzacja wybranych przedsiębiorstw, udziałów skarbu państwa w już istniejących spółkach, małych zakładów oraz lokali usługowych i handlowych, ziemi i działek budowlanych, mieszkań

1.1.7. Aktywna polityka rezerw towarowych

1.1.8. Regulacja stopy procentowej (uatrakcyjnienie długookresowego oszczędzania)

1.2. Ograniczenie deficytu budżetowego. Służą temu celowi niektóre z wyżej wymienionych działań (*) a także:

1.2.1. Ograniczenie dotacji (m.in. do węgla kamiennego, do własnych przedsiębiorstw, dla organizacji społecznych i politycznych)

1.2.2. Ograniczenie wydatków na obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne i administrację państwową

1.2.3. Zaostrzenie dyscypliny podatkowej wobec przedsiębiorstw oraz polityki kredytowej (ocena zdolności kredytowej)

1.2.4. Zniesienie ulg typu podmiotowego

1.2.5. Podniesienie podatku obrotowego - i odpowiednio cen - niektórych dóbr konsumpcyjnych

1.2.6. Likwidacja, poza przypadkami wynikającymi z ustawodawstwa antymonopolowego, administracyjnej regulacji cen. (Owa liberalizacja cen połączona ze zniesieniem subwencji cenowych charakteryzuje się początkowo wysokim stopniem dolegliwości społecznej, wyrażającym się skokowym wzrostem cen, co powoduje obniżenie dochodów realnych ludności i może czynić celowym utrzymanie przez pewien okres subwencji do najbardziej istotnych dóbr i usług, jak energia elektryczna, gaz, czynsze. Ma to jednak ujemny wpływ na tempo likwidacji deficytu budżetowego

1.3. Likwidacja niedoborów w gospodarce:

1.3.1. Wprowadzenie autonomii decyzyjnej dla przedsiębiorstw

1.3.2. Wspomniana wyżej zasada twardych ograniczeń budżetowych (ocena zdolności kredytowej, dyscyplina podatkowa)

1.3.3. Promocja konkurencji

1.3.3.1. Demonopolizacja (podział dużych przedsiębiorstw na mniejsze)

1.3.3.2. Zwalczanie nieuczciwej konkurencji

1.3.3.3. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych oraz prywatyzacja założycielska

1.3.3.4. Otwarcie gospodarki (zniesienie państwowego monopolu handlu zagranicznego), czego podstawowym warunkiem jest wprowadzenie wewnętrznej wymienialności waluty

2. Transformacja systemowa.

2.1. Ukształtowanie systemu prawnego i instytucjonalnego odpowiadającego potrzebom gospodarki rynkowej

2.1.1. Nowy ład prawny z uwzględnieniem istniejącego dorobku, systemu wartości, tradycji, wyboru określonego modelu gospodarki rynkowej itd.

2.1.2. Nowy układ instytucjonalny: aparat podatkowy, “obsługa” bezrobocia (frakcyjnego, cyklicznego i strukturalnego) oraz różnego rodzaju instytucje finansowe związane z rynkiem pieniężno-kapitałowym (banki, instytucje ubezpieczeniowe, inwestycyjne, fundusze powiernicze, emerytalne, giełdy)

2.2. Przekształcenia stosunków własnościowych

2.2.1. Prywatyzacja kapitałowa

2.2.2. Prywatyzacja likwidacyjna

2.2.3. Prywatyzacja założycielska

2.2.4. Program komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych

2.2.5. Program Powszechnej Prywatyzacji (PPP)

2.2.6. Program stabilizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji

2.2.7. Reprywatyzacja

2.3. Restrukturyzacja gospodarki narodowej (w sensie zmian struktury działowo-gałęziowej)

Ad. 2.2. Przekształcenia stosunków własnościowych. Proces prywatyzacji polskiej gospodarki.

Celem przekształceń własnościowych w ramach przełomu systemowego jest zbliżenie struktury własności w polskiej gospodarce do istniejącej w krajach wysoko rozwiniętych.

Powstanie mechanizmu rynkowego nie jest z kolei możliwe bez pełnej samodzielności podmiotów gospodarczych, które zapewnia tylko własność prywatna.

“Kierunki przemian w prywatyzacji można ująć w następujący sposób:

1. Zmiany w strukturze własnościowej, w takiej skali aby mogła ona:

1.1. przesądzić o uczynieniu efektywności trwałą cechą gospodarki,

1.2. stać się źródłem restrukturyzacji działowo-branżowej

2. Zniesienie ograniczeń obrotu ziemią.”

Tworząc przesłanki dla rozwoju samoregulujących mechanizmów rynkowych przekształcenia własnościowe tworzą jednocześnie warunki dla deetatyzacji działalności gospodarczej.

“O skali przedsięwzięcia świadczy to, że w Polsce w roku 1989 sektor państwowy wytwarzał ponad 70% PKB i obejmował ponad 8000 przedsiębiorstw. Udział tego sektora w wytwarzaniu PKB był w Polsce mniejszy w porównaniu z innymi krajami postkomunistycznymi ze względu na to, że rolnictwo w Polsce zachowało w powyżej 80% prywatny charakter.”

Program przekształceń własnościowych - podstawowe kierunki prywatyzacji (zainicjowanej w 1990 r.)

 

1.Zarys założeń programowych:

-prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

-reprywatyzacja, czyli zwrot bezprawnie zabranego mienia przez państwo

-prywatyzacja instytucji finansowych (np. banków), struktur tworzących sieci ogólnokrajowe, np. prasa, dystrybucja paliw

 

2.Rodzaje prywatyzacji:

2.1. Prywatyzacja kapitałowa

Polega na przekształceniu przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, a następnie na udostępnieniu akcji przez ofertę publiczną lub sprzedaż pakietów akcji większym udziałowcom krajowym bądź zagranicznym (inwestorom strategicznym)

2.2. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych przez likwidację

2.3. Mała prywatyzacja

Proces zakładania małych i rozwój istniejących firm prywatnych w wyniku zakupu, najmu lub dzierżawy mienia przez przedsiębiorców prywatnych od państwowych, komunalnych lub spółdzielczych podmiotów prawnych bez bezpośredniego udziału organów administracji terenowej

3. Tok prywatyzacji kapitałowej:

3.1. Prace nad wytypowaniem przedsiębiorstw do prywatyzacji

3.2. Założenie przez te przedsiębiorstwa ankiet informacyjnych

3.3. Utworzenie przez Ministerstwo Przekształceń Własnościowych “banku danych” przedsiębiorstw

3.4. Prywatyzacja metodą oferty publicznej zakładów:

3.4.1. Krośnieńskich Hut Szkła

3.4.2. Śląskiej Fabryki Kabli

3.4.3. Przedsiębiorstwa Usług Technicznych “Exbud”

3.4.4. Zakładów Wytwórczych Głośników “Tonsil”

3.4.5. Zakładów Odzieżowych “Próchnik”

3.5. Dystrybucja akcji 5 przedsiębiorstw przez 2 banki główne: Polska Kasa Opieki S.A. oraz Bank Śląski i banki pomocnicze: Wielkopolski Bank Kredytowy, Bank Gdański

Subskrypcja od 30 listopada do 31 grudnia 1990 r.

4. Przewidywane koszty

Za rok 1990 Finansowe ze źródeł zagranicznych obejmują: subskrypcję ofert, prace na rzecz utworzenia giełdy oraz zapłatę firmom konsultingowym

Ad. 2.1.Prywatyzacja kapitałowa

-[...] jest przeznaczona głównie dla dużych przedsiębiorstw w dobrej sytuacji finansowej.

Etapy:

1. JSSP; (spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością)

2. Udostępnienie akcji (udziałów) zainteresowanym osobom:

2.1. Tryb zwyczajny:

- w drodze przetargu,

- na podstawie oferty ogłoszonej publicznie,

-w wyniku rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia (art. 23 ust.1)

2.2. Tryb nadzwyczajny:

-wniosek Ministerstwa Przekształceń Własnościowych następnie zezwolenie Rady Ministrów
i zdobycie akcji (udziałów) np. w drodze umowy z konkretnym inwestorem krajowym lub zagranicznym (inwestor strategiczny).

Ad. 2.2. Prywatyzacja likwidacyjna

- oznacza zakończenie istnienia przedsiębiorstwa państwowego jako podmiotu prawa i może odbyć się na podstawie:

2.2.1. art. 37 Ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych,

2.2.2. art. 19 Ustawy o przedsiębiorstwie państwowym.

Ad. 2.2.1. - dotyczy przedsiębiorstw państwowych w dobrej kondycji finansowej,

- decyzję o likwidacji podejmuje organ założycielski i może on:

Ad. 2.2.2. - dotyczy przedsiębiorstw państwowych w złej kondycji finansowej bez perspektyw dalszego funkcjonowania i może nastąpić, gdy:

- organ założycielski może wnieść do spółki mienie pozostałe po likwidacji lub jego części albo sprzedać całość ww. mienia lub jego część.(ponad 80%)

(przedsiębiorstwo przestaje istnieć nie tylko w sensie prawnym, ale i fizycznym)

Ad. 2.3. Mała prywatyzacja (prywatyzacja założycielska)

Ta forma przekształceń własnościowych polega na tworzeniu nowych prywatnych podmiotów gospodarczych w formie spółek. Proces ten rozpoczął się już w latach 80-tych na podstawie ustawy o przedsiębiorczości, a w latach 90-tych jego zakres zwiększył się. Obejmuje on głównie handel, usługi, drobną wytwórczość.

Sfera regulacji prawnej:

1. Ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 13 lipca 1990 r. (Dz. Ust. nr. 51, poz. 298 z późniejszymi zmianami)

    1. Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym z 25 września 1981 r., jednolity tekst z 22 lutego 1991 r. (Dz. Ust. 1991 r., nr 18, poz. 80).

    1. Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 30 sierpnia 1996 r.

Skrótowe porównanie ustaw zawiera poniższa tabela.

Ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych 13 lipca 1990 roku.

Ustawa o prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych 30 sierpnia 1996r.

Komercjalizacja - pojęciem tym określano do tej pory (w języku potocznym) proces przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę Skarbu Państwa.

Uprawnieni pracownicy - brak takiego określenie w ustawie. Zgodnie z przepisami ustawy do pracowników uprawnionych do nabywania akcji na zasadach preferencyjnych należały osoby będące pracownikami w dniu wykreślenia z rejestru przedsiębiorstwa państwowego przekształconego w spółkę.

Rolnicy lub rybacy - także takiego pojęcia nie ma w ustawie. Preferencyjne zasady nabywania akcji S.P. dotyczyły producentów rolnych na trwałe związanych z przedsiębiorstwem poprzez kooperację lub kontraktację, przy czym Rada Ministrów określiła rodzaje przedsiębiorstw państwowych, których akcje mogą być nabywane przez producentów rolnych.

Na gruncie ustawy o prywatyzacji przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę mogło być tylko przeprowadzone w celu prywatyzacji.

Ustawa nie określa przedsiębiorstw państwowych, które nie mogą być przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa.

Ustawa wprowadza szereg nowych pojęć między innymi:

Komercjalizacja - jako przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę Skarbu Państwa.

Ustawa znacznie rozszerza pojęcie “uprawnieni pracownicy” w stosunku do ustawy z dnia 13 lipca 1990 r.

 

 

 

 

Rolnicy lub rybacy - tutaj to szczegółowo opisana grupa osób uprawnionych do nabywania akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw.

 

 

 

 

Ustawa o komercjalizacji dopuszcza komercjalizację w celu prywatyzacji, ale również w innym celu za zgodą Rady Ministrów.

Ustawa określa przedsiębiorstwa, które nie mogą być komercjalizowane, np.:

przedsiębiorstwa postawione w stan upadłości lub w stan likwidacji. Nie można także poddać komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej “Poczta Polska”.

 

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. jest bardziej precyzyjna w stosunku do tej z 13 lipca 1990 r. Zawiera więcej szczegółowych artykułów dotyczących między innymi kryteriów, jakie musi spełniać członek rady nadzorczej czy dzieli prywatyzację na pośrednią i bezpośrednią.

Prywatyzacja bezpośrednia polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku p. p. poprzez :

    1. sprzedaż przedsiębiorstwa,

    2. wniesienie przedsiębiorstwa do spółki,

    3. oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.

 

Prywatyzacja pośrednia to zbywanie akcji powstałych w wyniku komercjalizacji. Akcje zbywane są w trybie:

# oferty ogłoszonej publicznie,

# przetargu publicznego,

 

# rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.

Ustawa ta jest nowsza, więc jest lepiej dostosowana do realiów polskiej prywatyzacji. W ustawie z 13 lipca 1990 r. brak jest wielu rozwiązań, które znalazły miejsce w ust.. z 1996 r. i pozwoliły rozwiać wiele wątpliwości dotyczących prywatyzacji p. p.

Program przekształceń własnościowych - założenia na 1991 rok

1. Strategia prywatyzacji

1.1. Rozdzielenie dróg prywatyzowania różnych kategorii przedsiębiorstw: dużych, średnich
i małych

1.2. Położenie nacisku na małą prywatyzację

1.3. Konieczność powołania sprawnego aparatu prywatyzacyjnego:

- od Ministerstwa Przekształceń Własnościowych przez sztaby prywatyzacyjne w poszczególnych resortach - organach założycielskich, przez delegatury regionalne Ministerstwa Przekształceń Własnościowych do pełnomocników ds. prywatyzacji w Urzędach Wojewódzkich

1.4. Prowadzenie prywatyzacji sektorowej

2. Sposoby prywatyzacji

2.1. Komercjalizacja sektora państwowego przez przekształcenie przedsiębiorstw państwowych
w spółki prawa handlowego należące do Skarbu Państwa

2.2. Prywatyzacja dużych przedsiębiorstw (ok. 500) w trybie:

2.2.1. indywidualnym przez:

2.2.2. grupowym na podstawie studiów sektorowych

2.3. Prywatyzacja małych i średnich przedsiębiorstw (ok. 2500 przedsiębiorstw przemysłowych i ok. 3000 przedsiębiorstw budowlanych, transportowych, handlowych i turystycznych)

3. Obsługa procesu prywatyzacji (dotyczy powyższych sposobów prywatyzacji)

- obsługa przez 12 delegatur Ministerstwa Przekształceń Własnościowych na drodze:

4. Inne sposoby prywatyzacji

4.1. Prywatyzacja w drodze likwidacji (ok. 1000 przedsiębiorstw, szczególnie handlowych, transportowych, biur projektowych)

4.2. Prywatyzacja mienia komunalnego (szczególnie tych przedsiębiorstwami użyteczności publicznej)

Na zlecenie zarządów gmin wykonawcą będą regionalne delegatury Ministerstwa Przekształceń Własnościowych

5. Struktury instytucjonalne przygotowujące prywatyzację

5.1. Powstanie i rozwój instytucji pośredników finansowych, jak:

5.2. Giełdy

5.3. Komisja Papierów Wartościowych dla nadzoru rynku papierów wartościowych oraz ułatwienia koordynacji działań zmierzających do zapewnienia równowagi popytu i podaży na tym rynku

5.4. Utworzenie w Ministerstwie Przekształceń Własnościowych - Biura Komisji Papierów Wartościowych w celu przygotowania kadr oraz opracowania zasad dopuszczania papierów wartościowych do obrotu

Ad. 2. Sposoby prywatyzacji

2.1. Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych

Idea powszechnej komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych pojawiła się w końcu lat 80-tych w kręgu ówczesnej opozycji liberalnej. Następnie odżyła ponownie w latach 1989-1991. Komercjalizacja to przekształcenie w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa przedsiębiorstw przewidzianych do prywatyzacji w drodze kapitałowej. Ów przejściowy proces ma trwać nie dłużej niż 2 lata. Przekształcenie oznacza likwidację rady pracowniczej i zebrania załogi jako najwyższej władzy w przedsiębiorstwie i przejęcia ich funkcji przez radę nadzorczą i walne zgromadzenie.

Program ten ma sprawić, że wszystkie podmioty gospodarcze niezależnie od ich formy własnościowej będą działać na podstawie jednakowych regulacji.

Główne zarzuty:

Cele prywatyzacji mogą być również osiągnięte w ramach postępowania upadłościowego, które następuje w przypadku, gdy majątek przedsiębiorstwa nie wystarcza na zaspokojenie jego długów. Ogłoszenie upadłości (art. 24 Ustawy o pp) rozpoczyna postępowanie upadłościowe: Według prawa upadłościowego należy przede wszystkim dążyć do sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości.
W przypadku braku takiej możliwości, sprzedaży podlegają poszczególne składniki jego majątku lub przedsiębiorstwo bądź nieruchomość przeznaczona do jego prowadżenia, za zezwoleniem sądu, mogą być wydzierżawione. Efektem końcowym będzie wówczas z, ównież zmiana formy własności przedsiębiorstwa.

Kolejną ścieżką prywatyzacji stały się bankowe postępowania ugodowe.Zawierają one często konwersję wierzytelności na akcje i w ten sposób dokonuje się zmiana formy własności spółki.

 

Efekty prywatyzacji niemasowej przeprowadzonej do końca 1994 r..

W 1989 r. było w Polsce 8.441 przedsiębiorstw państwowych. W wyniku Ustawy
o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym podziałowi ulęgło około 300 firm i to zwiększyło ich ogólną liczbę o około 700. Według stanu na 31 grudnia 1994 r. było w Polsce 4.995 przedsiębiorstw państwowych. Prywatyzacja we wszystkich formach objęła ok. 60% pierwotnej liczby przedsiębiorstw. Z tego do końca 1994 r. za pomocą ścieżki kapitałowej sprywatyzowano ponad 130 firm (w latach 1993 i 1994 odpowiednio 48 i 36 spółek).

Prywatyzacja likwidacyjna na podstawie art. 37 Ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych zakończyła się sukcesem w przypadku 897 firm, zaś prowadzona na podstawie art.19 Ustawy o pp. objęła 1.248 firm, z czego pomyślne zakończenie znalazła w 293 przedsiębiorstwach. Około 380 firm sprywatyzowano przy użyciu procedur prawa upadłościowego, około 60 w ramach bankowych postępowań ugodowych, 1.635 firm przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, a 291 objęła komunalizacja. Prywatyzacja kapitałowa objęła swoim zasięgiem stosunkowo niewielką liczbę firm. Wynika to głównie z wysokich kosztów tej drogi prywatyzacji, długich procedur jej realizacji i ograniczeń popytowych ze strony inwestorów indywidualnych(bessa na giełdzie) i instytucjonalnych. Jej efekty, jeśli chodzi o wyniki sprywatyzowanych przedsiębiorstw, są zdecydowanie zadowalające. Nastąpiła znaczna poprawa funkcjonowania tych spółek.

Do najważniejszych elementów tej poprawy należą stabilizacja finansowa firm, rozwój inwestycji (przy czym w przeciętnej firmie sprzedanej inwestorowi zagranicznemu wartość inwestycji przyrzeczonych i poczynionych jest 10 razy wyższa niż w firmie sprzedanej inwestorowi krajowemu i 20 razy wyższa niż w firmach sprzedanych w ofercie publicznej), pojawienie się prób wprowadzenia nowych produktów na rynek, dostosowania rynkowe i poprawa systemu zarządzania. Dochody państwa z prywatyzacji rosły od około 170 mln PLN w 1991 r. do ponad 3749 mln PLN w 1996 r. Oto szczegółowe dane.

 

ROK

DOCHODY w mln PLN

1991

170,9

1992

484,4

1993

780,4

1994

1594,9

1995

2641,6

1996

3749,8

W 1995 roku dochod z prywatyzacji wyniosl 3,2% dochodu budzetu

Poniższa tabela przedstawia przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem przekształceń własnościowych w liczbach bezwzględnych.

 

 

 

Poddane likwidacji

 

 

 

 

 

na podstawie

 

Stan w dniu

Ogółem

Przekształcone w jednoosobowe spółki skarbu państwa

razem

ustawy o przedsiębiorstwach państwowych

ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

Włączone do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa

31 XII 1990

130

58

72

28

44

-

31 XII 1991

1258

308

950

534

416

-

31 XII 1992

2659

480

1459

797

662

720

31 XII 1993

3930

636

1956

1091

865

1338

31 XII 1994

4721

845

2231

1246

985

1645

31 XII 1995

5206

1075

2477

1379

1098

1654

31 III 1996

5352

1154

2544

1412

1132

1654

30 VI 1996

5433

1185

2594

1427

1167

1654

30 IX 1996

5512

1204

2654

1451

1203

1654

31 XII 1996

5592

1227

2711

1464

1247

1654

 

BARIERY PRYWATYZACJI NIEMASOWEJ

Za sposób prywatyzacji, przynoszący w Polsce najlepsze efekty, uznawana jest prywatyzacja kapitałowa. Ma ona jednak wiele ograniczeń:

- dotyczy tylko najlepszych i najbardziej znanych firm o ustalonej renomie,

- jest kosztowna i długotrwała,

- istnieje ograniczony popyt na rynku krajowym,

- problem wyceny przedsiębiorstw (duże kontrowersje społeczne).

Odnośnie do prywatyzacji likwidacyjnej z art. 37 ust. o pp.:

- najczęstsza forma leasingu spółkom pracowniczym nie powoduje natychmiastowej zmiany formy własności,

- spółki pracownicze nie mają najczęściej odpowiedniego zaplecza kapitałowego,

- dotyczy głównie przedsiębiorstw małych.

W przypadku likwidacji z art. 19 ust. o pp.:

- mienie pozostałe po uregulowaniu czy zabezpieczeniu zobowiązań przedsiębiorstwa jest najczęściej sprzedawane.

Istnieją poza tym przedsiębiorstwa, których nie można sprywatyzować za pomocą powyższych metod, m.in.:

a) przedsiębiorstwa duże i bardzo duże w niezłej sytuacji finansowej, ale zbyt mało atrakcyjne dla prywatyzacji kapitałowej czy też za duże dla likwidacji z art. 37 ust. o prywatyzacji pp.

b) przedsiębiorstwa w niezłej sytuacji finansowej, ale wymagające restrukturyzacji

c) przedsiębiorstwa wymagające dużych nakładów finansowych na zmiany technologiczne.

Z powyższego wynika że należałoby znaleźć inną drogę prywatyzacji takich przedsiębiorstw, która mogłaby ominąć bariery innych ścieżek przekształceń własnościowych.

Próbą takiego rozwiązania jest

PROGRAM POWSZECHNEJ PRYWATYZACJI.

IDEA PPP.

PPP realizowany jest na podstawie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji z 30 kwietnia 1993 r.(Dz.U. nr. 44, poz. 202).przebieg realizacji tego programu można przedstawić następująco:

1.Podstawą programu jest utworzenie narodowych funduszy inwestycyjnych (NFI), będących funduszami typu zamkniętego. Powstają one w wyniku zgromadzenia określonego kapitału poprzez emisję swoich akcji(są to S.A.)

Minister przekształceń własnościowych podpisał akty notarialne powołujące 15 NFI 15 grudnia 1994 r. Wg. ustawy władzami funduszu są: walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza, zarząd (art.14 ustawy), przy czym członków pierwszej rady nadzorczej powołuje MPW za zgodą premiera spośród osób wyłonionych w drodze konkursu przeprowadzonego przez Komisję

Selekcyjną, składającą się z osób wybranych przez Sejm, Senat, premiera i związki zawodowe. Komisja selekcyjna ukonstytuowała się 17 grudnia 1993 r.

2.Akcje przedsiębiorstw państwowych przekształconych w Jednoosobowe Spółki Skarbu Państwa (JSSP), uczestniczących w programie są wnoszone do funduszy przez MPW (określone pakiety obejmują do 60% akcji). Akcje JSSP powstałych w ramach przekształcenia pp (ust. o prywatyzacji pp), będą alokowane w sposób następujący (art. 10 i art. 46 ustawy):

-60% akcji zostanie wniesionych do NFI, z tym że pakiet 33% (większościowy) otrzyma jeden
z funduszy, a pozostałe 27% akcji zostanie równomiernie rozdzielone między pozostałe fundusze,

-do 15% akcji otrzymają bezpłatnie pracownicy przedsiębiorstwa

-w przypadku niektórych spółek do 15% akcji zostanie udostępnione rolnikom i rybakom pozostającym w stosunkach umownych z pp przez okres min. 2 lat przed przekształceniem w JSSP,

3.Fundusze w zakresie aktywnego zarządzania mogą korzystać z profesjonalnych firm zarządzających.

4.Następuje emisja Powszechnych świadectw Udziałowych, do otrzymania których mają prawo, po uiszczeniu symbolicznej opłaty, wszyscy dorośli obywatele polscy i rekompensacyjnych świadectw udziałowych, które mogą otrzymać bezpłatnie emeryci i renciści.

5.Świadectwa udziałowe, będące papierem wartościowym na okaziciela dopuszczonym do obrotu giełdowego i pozagiełdowego, będą podlegały wymianie na akcje NFI

6.Akcje funduszy mają być przedmiotem obrotu giełdowego na GPW w Warszawie.

ZALETY PPP

Nie istnieje konieczność wyceny przedsiębiorstw, gdyż majątek wnoszony do funduszy jest, za pośrednictwem PSU, a następnie akcji funduszy, przekazywany wszystkim obywatelom. Eliminuje to możliwość wystąpienia kontrowersji związanych z taką wyceną.

Program daje szansę rozwoju kilkuset firmom, co w porównaniu z dotychczasowymi osiągnięciami prywatyzacji jest istotną wielkością. Jedynym warunkiem jest stosunkowo dobra sytuacja finansowa firmy. Dla firm w złej kondycji organizowany jest program o nazwie Stabilizacja Restrukturyzacja Prywatyzacja. Realizacją tego programu (zainspirowanemu przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju), mają zająć się spółki inwestycyjne tworzone przez EBOiR wraz z polskimi bankami.

W programie mogą brać udział przedsięb. bez wzg. na wielkość. Nie muszą być one obecnie bezwzględnie atrakcyjne dla zew. inwestorów

REFORMA ADMINISTRACJI

Współpracy Gospodarczej z zagranicą, Gospodarki przestrzennej i Budownictwa Spraw wewnętrznych oraz Kierownika centralnego Urzędu Planowania i Szefa Urzędu Rady Ministrów. Zgodnie z nowelizacją prawa bankowego od 1 stycznia 1997 r. uprawnienia Ministra Finansów przy prywatyzacji banków przejmie Minister Skarbu Państwa.

Minister Skarbu Państwa na wniosek właściwych organów, kierowników jednostek organizacyjnych lub organów zarządzających państwowymi osobami prawnymi może przyjąć
(w wypadku spraw szczególnie skomplikowanych lub gdy wartość przedmiotu sporu jest znaczna) wykonywanie zastępstwa procesowego w sprawach cywilnych, w tym gospodarczych. Chodzi tu
o sprawy Skarbu Państwa w zakresie działania innych ministrów i państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej oraz o sprawy państwowych osób prawnych.

W celu realizacji tego zadania w strukturze organizacyjnej Ministerstwa Skarbu zostanie wyodrębniona jednostka organizacyjna do obsługi spraw zastępstwa procesowego. Przepisy te stanowią swoisty powrót do instytucji, która do 1951 r. wykonywała ogólne zastępstwo procesowe Skarbu Państwa. Była to Prokuratura Generalna i wyodrębnienie w strukturze organizacyjnej ministerstwa wspomnianej jednostki organizacyjnej może z czasem zbliżyć ją do dawnego modelu Prokury Generalnej.

Z zastrzeżeniem odrębnych przepisów oraz postanowień statutów wydanych na ich podstawie, minister ten będzie tworzył, likwidował, łączył, dzielił i przekształcał państwowe osoby prawne oraz powoływał i odwoływał ich organy. Może on także zgłosić sprzeciw wobec czynności podejmowanych przez te osoby prawne, w tym banki i zakłady ubezpieczeń społecznych, w zakresie rozporządzania rzeczowymi składnikami majątku trwałego (grunty własne, budynki i budowle, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu oraz inne składniki określone przepisami
o rachunkowości) oraz nieodpłatnego oddania tych składników do korzystania innym podmiotom na podstawie umów prawa cywilnego, jeżeli przedmiot czynności przekracza równowartość 50,000 ECU. Przepisy te dotyczą także fundacji, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa.

Czynności te dokonane przez państwowe osoby prawne bez wymaganej zgody Ministra Skarbu Państwa będą nieważne z mocy prawa.

Ustawa przewiduje, iż szczegółowy zakres działania ministra oraz organizację ministerstwa, wykaz jednostek organizacyjnych podporządkowanych ministrowi i nadzorowanych przez niego określi Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia

 

 

AGENCJA PRYWATYZACJI

Ustawą o urzędzie Ministra Skarbu państwa została powołana do życia Agencja Prywatyzacji, która jest państwową osobą prawną, a nadzór nad nią sprawuje Minister Skarbu Państwa (MSP).

Agencja z upoważnienia MSP dokonuje w imieniu Skarbu Państwa prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w trybie i na zasadach określonych ustawa o prywatyzacji pp. Z zakresu działania Agencji ustawa wyłączyła prywatyzację pp oraz JSSP o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa. Ich prywatyzacji będzie dokonywał MSP po uzyskaniu zgody Rady Ministrów.

REPRYWATYZACJA

Istnieje tu wielkie opóznienie. Od kilku lat trwają debaty nad projektami ustaw, które załatwiłyby roszczenia związane z utratą mienia przejętego przez państwo w okresie nacjonalizacji. Obecnie
w rządzie są 4 projekty ustaw reprywatyzacyjnych. Konieczne jest szybkie przygotowanie
i uchwalenie ustawy, gdyż usprawni to procesy gospodarcze, przyspieszy prywatyzację, zwiększy zainteresowanie inwestorów zagranicznych.

MINISTERSTWO SKARBU PAŃSTWA i KOMITET INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

W związku z reformą centrum z dniem 1 października 1996 weszły w życie ustawy z dnia
8 sierpnia 1996 o: urzędzie Ministra Skarbu Państwa i o Komitecie Integracji Europejskiej. Ogłoszono je w Dz. U. Nr. 106.

Do zadań Ministra Skarbu Państwa należy inicjowanie polityki państwa w zakresie gospodarowania mieniem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, w tym prywatyzacji tego mienia oraz ochrona interesów Skarbu Państwa, jak również realizacja i zapewnienie koordynacji działań w tym zakresie.

Do zadań MSP należy m.in.:

- prowadzenie zbiorczej ewidencji majątku Skarbu Państwa,

- prowadzenie ewidencji podmiotów, którym przysługuje prawo wykonywania uprawnień wynikających z praw majątkowych Skarbu Państwa

- wykonywanie uprawnień wynikających z praw majątkowych Skarbu Państwa,

- składanie w imieniu Skarbu Państwa oświadczenia woli o utworzeniu spółki prawa handlowego

- kontrolowanie wykonywania przez organy administracji państwowej oraz państwowe osoby prawne zadań w zakresie przekształceń własnościowych,

- realizowanie zadań MPW wynikających z przepisów o prywatyzacji pp oraz zadań właściwego ministra, wynikających z ustawy o NFI i ich prywatyzacji.

Do zakresu działania ministra przejdą zadania i kompetencje w zakresie wykonywania praw z akcji
i udziałów należących do Skarbu Państwa.

Gospodarkę można analizować od strony procesu produkcji co oznacza w praktyce identyfikowanie elementów strukturalnych z gałęziami, działami i sektorami gospodarki. Przy takim wyodrębnieniu elementów strukturalnych strukturę gospodarczą można zdefiniować jako proporcje i relacje między gałęziami, działami i sektorami gospodarki.

Struktura gospodarcza nie jest zazwyczaj niezmienna. W dynamicznej gospodarce zmienia się bowiem relatywne znaczenie poszczególnych gałęzi, działów i sektorów. Jest to związane
z niejednakową dynamiką ich rozwoju. Niektóre z gałęzi, działów bądź sektorów rozwijają się stosunkowo szybko, inne zaś rozwijają się dosyć powoli bądź nawet upadają. W konsekwencji następuje zmiana struktury gospodarczej. Proces zmian struktury gospodarczej określany jest mianem zmian strukturalnych. W naszym przypadku oznaczają zmianę proporcji i relacji między poszczególnymi gałęziami, działami i sektorami gospodarki. Strukturę gospodarczą można ukazywać od strony efektów procesu produkcji oraz od strony nakładów produkcyjnych. Pierwsze ujęcie polega na określeniu udziałów poszczególnych gałęzi, działów i sektorów w produkcji ogółem. Natomiast drugie polega na ustaleniu udziału gałęzi, działów i sektorów w ogólnych zasobach czynników produkcji (zwłaszcza zasobach siły roboczej - chodzi tu o strukturę zatrudnienia
i zasobach kapitału - struktura nakładów kapitału)

Okresowi transformacji systemowej towarzyszyły nie tylko zmiany w strukturze własnościowej ale także zmiany w strukturze działowo-branżowej.

Aby móc przeprowadzić analizę oprę się na analizach podjętych przez Fishera, Clarka i Fourastiego, których punktem wyjścia jest podział gospodarki na trzy sektory. Zgodnie z ich ujęciem sektor pierwszy obejmuje dziedziny działalności zajmujące się zawłaszczaniem dóbr przyrody, a więc rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; sektor drugi obejmuje dziedziny zajmujące się przetwarzaniem dóbr na dużą skalę, a więc przemysł i budownictwo; natomiast sektor trzeci - całą gamę dziedzin usługowych, a w szczególności handel, transport, komunikację, naukę, oświatę, kulturę, ochronę zdrowia, rekreację, administrację publiczną, wymiar sprawiedliwości, finanse i ubezpieczenia.

W wyniku badań Fisher, Clark i Fourastie wysunęli tezę, że występujące w procesie rozwoju gospodarczego zmiany struktury gospodarczej są zgodne z określonymi prawidłowościami. Na niższych etapach rozwoju dominującą rolę w gospodarce odgrywa sektor pierwszy. Znajduje to wyraz w przeważającym udziale tego sektora (ok. 60-80%) w ogólnej produkcji i zatrudnieniu. Procesy rozwoju gospodarczego sprawiają, że społeczeństwa przechodzą do drugiego stadium rozwoju, które charakteryzuje się spadkiem relatywnego znaczenia sektora pierwszego i wzrostem roli sektora drugiego. Stopniowo społeczeństwa przechodzą do trzeciego stadium rozwoju, w którym następuje spadek znaczenia sektora pierwszego i drugiego oraz wzrost roli sektora usługowego.

W Polsce przemiany te następują powoli i w tej chwili wzrasta udział sektora usługowego (ok. 43%) a spada udział pozostałych (I - ok. 25%; II - ok. 32%). Dla porównania w świecie rolnictwo - 4,5%; przemysł - 21,5%; pozostała gospodarka - 9,5%; usługi - 64,5%. Różnica jest zatem bardzo wyraźna. Polska nadal odbiega od gospodarek krajów wysoko rozwiniętych. Jest jednak na dobrej drodze.

Jednym z charakterystycznych zjawisk pierwszej fazy transformacji we wszystkich krajach Europy Środkowej i Wschodniej, a więc także i w Polsce był głęboki spadek produkcji przemysłowej głównie z powodu:

Wprowadzenie mechanizmów rynkowych do gospodarki stopniowo eliminowało nieefektywne podmioty i niekonkurencyjną produkcję. Nadal jednak obciążają gospodarkę wielkie, nie poddające się, jak dotąd, skutecznej restrukturyzacji, zmonopolizowane struktury, funkcjonujące głównie
w sektorze energetycznym, paliwowym i zbrojeniowym. Najgłębsze załamanie dotyczyło przemysłu metalurgicznego, elektromaszynowego i lekkiego. Natomiast przemysły: spożywczy, poligraficzny
i drzewno-papierniczy praktycznie nie odczuły skutków recesji.

Po okresie kryzysu Polska odnotowała wzrost produkcji przemysłowej kreowany głównie przez:

W tych latach ostra walka o krajowy i zagraniczny rynek zbytu wymogła na polskich producentach zmiany technologiczne i strukturalne, polegające na wyeliminowaniu lub zdecydowanym ograniczeniu produkcji wyrobów nieefektywnych, nie mogących sprostać wymaganiom odbiorców
i wzrastającej konkurencji. Nastąpiła zmiana oferty rynkowej. Rozszerzył się asortyment wytwarzanych wyrobów, poprawiła się ich jakość. Osiągnięto widoczny postęp w estetyce
i atrakcyjności opakowań. Pozwala to na pozytywną ocenę zdolności adaptacyjnej naszego przemysłu.

PRZEMYSŁ

Przemysł ma nadal duży (~ 37%) udział w tworzeniu PKB a zatem ma decydujący wpływ na tempo rozwoju gospodarczego. Systematyczny wzrost produkcji przemysłowej utrzymuje się od drugiego kwartału 1992 r.(w 1992 r. wzrost o 3,9%; w 1993 r. wzrost o 6.2%; w 1994 r. o 11,9%; w 1995 r. o 12% a w sierpniu 1996 roku produkcja sprzedana była o 6,9% wyższa niż przed rokiem)

Wzrosła produkcja przemysłu przetwórczego. Nadal niższa była produkcja w przemyśle wydobywczym. Nie został przekroczony poziom produkcji przemysłu ogółem z I półrocza 1989 r., chociaż w wielu dziedzinach była ona większa. Dotyczyło to zwłaszcza produkcji w przemyśle drzewnym i papierniczym. Do poziomu z I półrocza 1989 r. zbliżona była produkcja przemysłu chemicznego i spożywczego. W przemyśle elektromaszynowym, mimo obserwowanego ożywienia inwestycyjnego, poziom produkcji dóbr inwestycyjnych był nadal niższy. Większa była natomiast produkcja wielu dóbr konsumpcyjnych. Niski był poziom produkcji wielu wyrobów przemysłu mineralnego, górnictwa, energetyki i metalurgii. Największy spadek produkcji w stosunku do 1989 r. utrzymuje się jednak w produkcji przemysłu lekkiego i jest on, podobnie jak w przemyśle metalurgicznym oraz paliwowo-energetycznym, znacznie głębszy od spadku zatrudnienia.

W sierpniu 1996 roku wzrost produkcji odnotowano w przemyśle przetwórczym - o 9,3%, natomiast w górnictwie i kopalnictwie oraz w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę jej poziom obniżył się (odpowiednio o 8,5% i o 0,1%). Produkcję większą niż w sierpniu 95 roku odnotowano we wszystkich działach przemysłu przetwórczego, z wyjątkiem produkcji metali (spadek o 1,8%)
i pozostałego sprzętu transportowego (spadek o 41,4%). Najwyższy natomiast wzrost był
w produkcji sprzętu i aparatury radiowej, telewizyjnej i komunikacyjnej - o 35,6%.

HANDEL ZAGRANICZNY

Po rozpadzie RWPG nastąpiła przyspieszona reorientacja w polskim handlu zagranicznym. Notuje się zmiany w jego strukturze geograficznej i rzeczowej.

Jeszcze w 1988 r. udział eksportu Polski do krajów Europy Środkowej i Wschodniej wynosił 41,1%,a w 1993 r. zaledwie 13,3% by następnie stopniowo wzrastać do 14,5% w 1994 r., 16,4%
w 1995 r. i 20,1% w połowie 1996 r. Niskiemu udziałowi obrotów z krajami Europy Środkowej
i Wschodniej towarzyszył wzrost udziału krajów zachodnioeuropejskich (np. Niemcy stały się pierwszym partnerem Polski, mając w 1994 r. 35,7% udziału w całym naszym eksporcie i 27,5%
w imporcie, odpowiednio w 1995 38,7% i 26,7%, a w 1996 34,8% i 24,5%). W tej chwili zmniejsza się udział krajów Unii Europejskiej: w eksporcie z 70,9% w roku 95 do 67,1%; w imporcie
z 64,7% do 63,9%. Wśród partnerów handlowych Polski wysoką dynamikę odnotowano w eksporcie do Rosji, Francji, Włoch, Ukrainy i Czech.

Największy wzrost dynamiki eksportu odnotowano w sekcji oleje tłuszcze i woski zwierzęce
i roślinne oraz żywność i zwierzęta żywe. Import zwiększył się najbardziej w sekcji maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy, żywność i zwierzęta żywe oraz różne wyroby przemysłowe.

W strukturze rozdysponowania importu wg kierunków wykorzystania w I półroczu 96r.,
w porównaniu z analogicznym okresem 95 roku, odnotowano spadek udziału importu zaopatrzeniowego (z 68,9% do 66,4%), przy wzroście importu inwestycyjnego (z 11,9% do 13,2%) oraz importu konsumpcyjnego (z 18,5% do 19,9%).

TELEKOMUNIKACJA

Z istniejącej do 1991 r. Poczty Polskiej Telegraf Telefon utworzono Pocztę Polską
i Telekomunikację Polską SA. Dzięki temu poprawiła się obsługa klientów, a także wzrosła liczba abonentów. Łącznie w latach 1990-1994 przybyło prawie 1,9 mln abonentów i liczba ta wzrastała coraz szybciej. Pojawienie sie telefonii komorkowej (Centertel, GSM) takze przyspieszyło rozwoj telekomunikacji.

TRANSPORT

Zmienia się struktura przewozów. Przy spadku ogólnych przewozów koleją, w ostatnich latach następuje powolna odbudowa ruchu tranzytowego - najbardziej efektywnego działu transportu. Zasadniczym mankamentem polskiej sieci kolejowej jest jednak to, że przy znacznej gęstości sieci, linie o znaczeniu podstawowym nie odpowiadają standardom europejskim.

Fatalny jest też stan naszych dróg. Na uzgodnienie czekają dwa projekty Ministerstwa Finansów
i ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej ustawy, która ma wpłynąć na poprawę dróg
w Polsce.

BUDOWNICTWO

Lata transformacji przyniosły zmianę na rynku budowlanym. Utrzymujący się niedobór zdolności wykonawczych zastąpiła nadwyżka potencjału produkcyjnego dużych państwowych przedsiębiorstw budowlanych, które utraciły pozycję monopolistyczną na rynku, w wyniku zwiększającej się liczby małych prywatnych firm.

Trwa nadal kryzys w budownictwie mieszkaniowym. Liczba oddawanych mieszkań zmniejszyła się jak i w poprzednich, także w tym roku. W rezultacie - po 8 miesiącach zeszłego roku wyniki budownictwa są o 18,8% mniejsze niż dwa lata temu. W tym samym okresie w latach 1990-1994 oddawano do użytku 2,3-krotnie więcej.

W okresie styczeń-sierpień 96 produkcja budowlano-montażowa była o 2% większa niż przed rokiem. Wysoki poziom aktywności gospodarczej odnotowały przedsiębiorstwa, których podstawowym rodzajem działalności jest przygotowanie terenu pod budowę.

ROLNICTWO

W rolnictwie większości krajów Europy Śr. Wsch. utrzymuje się głęboki kryzys związany przede wszystkim ze spadkiem popytu na żywność, pogorszeniem opłacalności krajowej produkcji
i eksportu.

Zdaniem Wiedeńskiego Instytutu Badań Ekonomicznych (WIFO) przyczynami dalszego spadku produkcji rolniczej są:

W latach 1990-1994 produkcja rolnicza zmniejszyła się o ok. 20%.

Wg spisu rolnego użytki rolne zajmują 18,5 mln ha, tj. o blisko 80 tys. ha mniej niż przed rokiem.
W całym rolnictwie, głównie jednak w państwowych - z powodu likwidacji PGR - nastąpił wzrost powierzchni ugorów i odłogów.

Od 1992 roku powierzchnia gruntów sektora publicznego zmniejszyła się z 4,1 mln ha do 1,6 mln ha. Sektor prywatny jest w posiadaniu 90,4% ogółu użytków rolnych.

W Polsce co 4 zatrudniony pracuje na wsi (w krajach UE co 16) a udział rolnictwa w tworzeniu PKB kształtuje się na poziomie 7-8%.

Ze względu na niską dochodowość rolnictwa rolno-spożywczego w krajach naszego regionu, subwencje budżetowe przeznaczone są na cele bieżące, tj. odtworzenia produkcji rolnej oraz skup
i utrzymywanie zapasów sezonowych produktów rolnych. W rezultacie brakuje środków na przebudowę i modernizację rolnictwa, warunkujące poprawę i konkurencyjność krajowej produkcji rolno-spożywczej.

ZMIANY PRZESTRZENNE

Po gospodarce socjalistycznej odziedziczyliśmy relatywnie niewielkie zróżnicowanie regionalne. Po 1989 r. jednak regiony Polski wykazały różny poziom przystosowania do nowych warunków
i wyzwań związanych z gospodarką rynkową. Sytuacja niektórych regionów poprawiła się,
a w innych pojawiły się poważne problemy gospodarcze. Niepokojącym zjawiskiem była i jest nadal systematycznie rosnąca polaryzacja przestrzenna Polski - w nielicznych regionach dominują pozytywne dostosowania, lecz w większości kraju przeważają zjawiska negatywne.

Ukształtował się podział na regiony silniejsze i słabsze ekonomicznie. Obok Polski A - zachodniej,
o wyższym poziomie rozwoju i Polski B - wschodniej, zacofanej gospodarczo, zaznacza się wyraźnie Polska C - północna, jako obszar regresu gospodarczego. Regiony o zróżnicowanej wewnętrznie strukturze gospodarki okazały się bardziej podatne na przekształcenia, w przeciwieństwie do regionów o gospodarce monokulturowej bądź zdominowanej przez tradycyjne gałęzie gospodarki. Dlatego też na tle kraju wyróżniają się regiony przodujące w procesie transformacji - związane
z niektórymi aglomeracjami miejskimi (warszawską, poznańską, krakowską, wrocławską, bielsko-bialską, gdańską i szczecińską) o względnie bogatych strukturach gospodarczych, skupiających ludność najlepiej przygotowaną do wolnego rynku, cechujące się stosunkowo niską stopą bezrobocia, relatywnie wysokim udziałem sektora prywatnego, najlepiej w kraju rozwiniętym otoczeniem biznesu i największym napływem kapitału zagranicznego.

Tracą swoją pozycję uprzywilejowane wcześniej regiony, na terenie których znajdują się okręgi
i zagłębia wydobywczo-przetwórcze - tzw. stare regiony przemysłowe, zdominowane przez tradycyjne branże przemysłowe i surowcowe, a także obszary i miasta, których podstawę egzystencji stanowiły wielkie zakłady przemysłu zbrojeniowego. Należą do nich m.in. województwa: katowickie, wałbrzyskie, jeleniogórskie, konińskie i tarnobrzeskie.

Obszarom zacofanym w rozwoju, znajdującym się w Polsce Północno-Wschodniej, zagraża utrwalenie się syndromu zacofania. Ma tam bowiem miejsce najwolniejszy w kraju rozwój sektora prywatnego oraz małe zainteresowanie ze strony kapitału zagranicznego, co - przy braku miejscowego kapitału prywatnego, niedostatecznym rozwoju infrastruktury oraz instytucji otoczenia biznesu - grozi zwiększeniem się zapóźnienia cywilizacyjnego tych obszarów.

W I połowie 1996 roku wzrost produkcji był bardzo zróżnicowany w poszczególnych województwach. Odnotowano go w 45 województwach, natomiast w 4 (sieradzkie, legnickie, chełmskie i wałbrzyskie) produkcja w tym czasie spadła. Najbardziej w I półroczu zwiększyło produkcję woj. elbląskie - wzrost o 34,9%, ciechanowskie - 33% i bialskie - 28,2% oraz zamojskie, łomżyńskie, skierniewickie. Należą one (oprócz elbląskiego) do województw o najniższym udziale
w produkcji sprzedanej kraju - poniżej 1%. Udział najwyższy ma natomiast woj. katowickie - 17%, następnie województwa warszawskie - 11,8%, poznańskie - 4,7% i bielskie - 4,2%. Zróżnicowanie dotyczyło także zatrudnienia w przemyśle. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw
w całym kraju zmniejszyło się w II kwartale 96r. w porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku, o 1,6%. Tendencję tę odnotowano w 33 województwach, przy czym w 24 był to spadek większy niż przeciętnie w kraju.

Różnice są także widoczne w poziomie wynagrodzenia w różnych województwach. Przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto w sektorze przedsiębiorstw w II kwartale zeszłego roku wynosiło w kraju 931,59 zł. i było o 26,6% wyższe niż w 1995. W 18 województwach przyrost tych wynagrodzeń był wyższy niż średnia w kraju. W 8 województwach zarabiało się w I półroczu 96r. przeciętnie więcej niż średnio w kraju. W woj. warszawskim np. o 29%, w legnickim 25,6%. Jednocześnie w województwach: nowosądeckim, ciechanowskim, przemyskim, zamojskim i sieradzkim poziom przeciętnych wynagrodzeń był niższy od średniej o ponad 25%.

Tak przedstawia się sytuacja w kraju , dlatego też państwo podejmuje kroki służące poprawie tego stanu. Są one określane przez polityke regionalną.

Cele polityki regionalnej są precyzowane w dokumentach programowych rządu. W wymiarze średniookresowym sformułowano je w Strategii dla Polski, dodając nowy program węzłowy pt. “Polityka regionalna”. Przyjmuje się tam, że celami polityki regionalnej państwa do 1998 r. będą
w szczególności:

Trwają również prace nad długookresową strategią społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.

W dniu 23 czerwca 1995 r. Rada Ministrów zaakceptowała przygotowany przez CUP “Raport
o Polityce Regionalnej”

Polityka regionalna pozostaje pod istotnym wpływem uwarunkowań makroekonomicznych oraz związanych z poziomem i dynamiką zróżnicowań międzyregionalnych impulsami z otoczenia międzynarodowego i organizacją terytorialną państwa. W nowej sytuacji geopolitycznej oraz wobec aspiracji Polski do członkostwa w UE, imperatywem jest współpraca z krajami sąsiedzkimi
w sprawach rozwoju regionów przygranicznych oraz konieczność dostosowania rozwiązań instytucjonalnych i proceduralnych polityki regionalnej do standardów stosowanych w krajach UE.

Do pozytywnych efektów dotychczasowej polityki regionalnej można zaliczyć:

Ujawniły się jednak także negatywy:

Do mankamentów zaliczyć należy także przedłużający się okres niepewności co do terminów
i zakresu zmian w terytorialnej organizacji kraju, w tym - w jego podziale administracyjnym. Poczucie zagrożenia i wyczekiwanie na zmiany mogą stać się dodatkową przyczyną stagnacji i braku inicjatyw w wielu województwach.

 

 

 

 

 

PRZYPISY

1, 3, 5 W. CABAN “EKONOMIA”, ŁÓDŹ 1995.

R. MILEWSKI”ELEMENTARNE ZAGADNIENIA EKONOMII”, W-wa 1995.

2 “PROGRAM GOSPODARCZY...”, W-wa 1989

6 “MONITOR POLSKI” 1990, nr. 43, poz. 333

7, 8, 13, 14, M. SZALAJ “CZY POLSCE POTRZEBNY JEST PPP”

9 “MONITOR POLSKI” 1991, nr. 13, poz 86 Żródło: Uchwała Sejmu z 23 lutego 1991 r. w sprawie podstawowych kierunków prywatyzacji w 1991 r.

A. JAKUBECKI “ZARYS PRAWA SPółEK”, LWP 1992

10 Z. GRZEGORZEWSKI “CZTERY LATA PRYWATYZACJI”

4 H. TOMALSKA “WIEDZA O SPOłECZEŃSTWIE”, W-wa 1992

11 Z. GRZEGORZEWSKI “ROK KAPITAŁÓWKI” “ ŻYCIE GOSPODARCZE NR 4/95

13 A. JUSZCZYK “MSP”, W-wa 1996

 

BIBLIOGRAFIA:

B. WINAIARSKI “POLITYKA EKONOMICZNA”

L. BALCEROWICZ “POGODZIĆ EKONOMIĘ Z POLITYKĄ”, “GAZETA BANKOWA”, NR.46/1995, s.11

“MAŁY ROCZNIK STATYSTYCZNY 1997 ROK”.

“DYNAMIKA PRZEKSZTAŁCEN WŁASNOSCIOWYCH” nr 32, Ministerstwo Skarbu Panstwa, marzec 1997.

PRYWATYZACJA PRZEDSIEBIORSTW PANSTWOWYCH wg stanu na 31 grudzien 1996 GUS, Warszawa 1997

A. BIAŁKOWSKA GUŻYŃSKA “RAZ A DOBRZE”, ”GAZETA BANKOWA”, NR.45/1995, s.21

B. BŁASZCZYK “PRYWATYZACJA POTRZEBUJE MOCNEGO OPARCIA”, “GAZETA BANKOWA”, NR. 45/1995, s. 5

MIROSŁAWA OPAŁŁO “PRZESTRZENNE ASPEKTY TRANSFORMACJI”, “WIADOMOŚCI STATYSTYCZNE”

T. MAJEWSKA “SYTUACJA GOAPODARCZA POLSKI W 1994 ROKU NA TLE KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ” “GOSPODARKA NARODOWA” nr 8-9/1995

STEFAN MARCINIAK “ZMIANY STRUKTURALNE W OKRESIE TRANSFORMACJI” “GOSPODARKA NARODOWA” nr10 1995

JAN SZLACHTA “ZRÓŻNICOWANIE REGIONÓW JAKO PRZESŁANKA POLITYKI REGIONALNEJ PAŃSTWA” j.w.

“RAPORT O POLITYCE REGIONALNEJ” j.w. nr 6 1995

“ZASADY POLITYKI REGIONALNEJ PAŃSTWA” j.w.

“SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA POLSKI W LATACH 1990-1994” j.w. nr 6 1995

SYTUACJA GOSPODARCZA KRAJU W SIERPNIU 1996 R.” “RZECZPOSPOLITA” z dnia 3 października 1996 r.


Wyszukiwarka