NAZWA EPOKI RAMY CZASOWE |
FILOZOFIA |
WYDARZENIA POLIT., GOSP., SPOŁECZNE KRAJU |
WZORZEC BOHATERA |
GATUNKI LITERACKIE, STYLE |
GŁÓWNE DZIEŁA I ICH PROBLEMATYKA |
BAROK
„barocco” - perła o niere-gularnym kształcie (portu-galski lub hiszpański)
W Polsce: - barok wczesny 1580 - 1620 - dojrzały 1620 - 1680 - schyłkowy 1680 - 1740
|
Benedykt Spinoza: dobro naj-wyższe tkwi w zrozumieniu ko-nieczności, którym podlegamy
Błażej Pascal: prymat wiary w Boga nad wiedzą: „człowiek jest trzciną, ale to trzcina myśląca”
_________________________
Głowne tematy dociekań filozofów to :
|
Kontrreformacja (ruch katoli-ków skierowany przeciw reform-acji), zapoczątkowana przez so-bór trydencki (1545-1563), pro-wadzona przez jezuitów (zanik tolerancji, cenzura, konfiskata mienia, prześladowania)
_________________________
- ogłoszenie indeksu ksiąg zaka-zanych (dzieła W. Potockiego)
- szkolnictwo w rękach jezuitów
- przeniesienie stolicy do War-szawy, 1596 r.
- powstanie Chmielnickiego
- „potop” szwedzki
- wojna z Turcją
|
1. „Homo ludens” (człowiek zabawy) - podmiot liryczny utworów J. A. Morsztyna
2. człowiek pełen niepokojów egzystencjalnych, „wątły”, „rozdwojony w sobie”- podmiot liryczny sonetów M. Sępa - Szarzyńskiego oraz D. Nabo-rowskiego
3. Sarmata to ktoś, kto uważa, że wywodzi się od antycznego ludu Sarmatów, którego człon-kom przypisywano wiele zalet (waleczność, męstwo, dumę, wierność). XVII-wieczny sar-mata to megaloman (jest prze-konany o swej wyższości nad ludźmi z innego stanu), nacjo-nalista, odnoszący się wrogo do wszystkiego, co obce; człowiek nietolerancyjny (zwłaszcza w sprawach religii), awanturnik; pijak; nieuk; dewot; konserwa-tysta; to bohater „Pamiętni-ków” J. Ch. Paska
4. Szlachcic - patriota: W. Po-tocki, pragnący swymi utworami wpłynąć na postawę sarmackiej szlachty.
|
Nurty polskiego baroku:
1. Dworski, inspirowany twór-czością Włocha, Giannbattisty Mariniego, który uważał, że naj-większą powinnością liryki jest: zaskakiwanie i olśniewanie Marinizm odrzucił renesansową harmonię mądrości i piękna. Cenił wyszukane, zaskakujące pomysły - konceptyzm; wymyśl-ne epitety; skomplikowaną składnię (bardzo długie zdania, tytuły); inwersje, kontrasty, oksymorony; paradoksy; makaro-nizmy; powtórzenia; hiperbole; dominację formy nad treścią (J. A. Morsztyn; częściowo D. Na-borowski)
2. Nurt ziemiański (sarmacki) -patrz poprzednia rubryka
3. Nurt metafizyczny: szukał odpowiedzi na pytanie o kondyc-je człowieka w świecie (Sęp, Naborowski) ________________________
Cechy stylu barokowego: - przerost formy nad treścią - najczęściej używane środki sty-listyczne to: kontrast, fascynacja brzydotą, paradoks, oksymoron, hiperbola, anafora, inwersja, skomplikowana składnia (długie zdania), makaronizmy.
|
1. M. Sęp-Sarzyński - sonety: „O wojnie naszej...”, „O nietrwałej miłości rzeczy świata tego”. Poeta epoki przejściowej (chronologicznie - renesansowy, filozoficznie - barokowy).
2. Jan Andrzej Morsztyn: „Do trupa”, „Niestatek”, „O sobie”
3. Daniel Naborowski: „Krót-kość żywota”, „Cnota grunt wszystkiemu”, „Marność”, „Do Anny”
4. J. Ch. Pasek „Pamiętniki”
5. Wacław Potocki: zbiory „Moralia...”, „Ogród fraszek”. - „Nierządem Polska stoi” - „Pospolite ruszenie” - „Zbytki polskie” - „Natura wszystkim jednaka”
poemat rycerski „Wojna chocim-ska”
_________________________
Nawiązania do literatury ba-rokowej: - A. Mickiewicz „Pan Tadeusz” (sarmatyzm) - A. Fredro „Zemsta” (sarma-tyzm) - H. Sienkiewicz „Trylogia” - W. Szymborska „Kobiety Ru-bensa” - St. Grochowiak - turpizm (fas-cynacja brzydotą)
|