42. Księga Jeremiasza (rozdz. 1-10), oprac. Marysia Biernacka

1.Wstęp do księgi.
We wstępie dowiadujemy się, że Jeremiasz, syn Chilkiasza pochodził z Anatot w ziemi Beniamina.
Rozmowa z Panem przebiega w trzynastym roku panowania Jozajasza, następnie od czasów Joakima (syna Jozajasza), aż do uprowadzenia mieszkańców Jerozolimy w niewolę.

Powołanie Jeremiasza.
Pan oznajmia Jeremiaszowi, że zanim ten się urodził znał go, poświęcił i ustanowił prorokiem narodów. Mimo to, że Jeremiasz jest młodzieńcem przemawia przez niego Bóg, który zawsze przy nim jest by go chronić. Jeremiasz otrzymuje dar władzy na królestwami i narodami, co pozwala mu „niszczyć i burzyć, budować i sadzić”.

Wizja różdżki drzewa migdałowego.
Jeremiaszowi ukazuje się drzewo „czuwające”, które jest symbolem czuwania Boga nad swoim słowem, by mógł je wypełnić.

Wizja wrzącego kotła.
Jeremiasz widzi kocioł z wrzącą powierzchnią od strony północnej.
Według wskazówki Pana oznacza to, że od północy nadejdzie zagłada mieszkańców Ziemi. Bóg wtedy zwoła wszystkie zagrożone królestwa i nakaże królom, żeby ustawili swoje trony u bram Jerozolimy. Wtedy Pan wyda na nich wyrok za ich niegodziwość, która objawiała się w paleniu kadzidła obcym bogom oraz hołdowaniu dziełom swoim rąk.
Następnie Bóg nakazuje Jeremiaszowi, by nie obawiał się ludów północnych, tylko mówił wszytko, co Pan mu rozkaże. Jeremiasz dowiaduje się także, że jako „twierdza warowna” narażony będzie na gniew ze strony królów judzkich, ich kapłanów oraz mieszkańców tej ziemi. Przeciwnicy będą chcieli walczyć przeciw niemu, lecz Wyrocznia będzie go chronić przed niebezpieczeństwem.

GROŹBY PRZECIW IZRAELOWI I JUDZIE

2. Apostazja Izraela i jej skutki.
Pan nakazuje Jeremiaszowi publicznie głosić w Jerozolimie swoje słowo.
Wedle rozkazu, Jeremiasz opowiada o Izraelu jako świętości, gdzie każdego kto jest przeciw Bogu spotka nieszczęście- wyrocznia Pana. Według słów Boga, mieszkańcy Izraela odeszli daleko od niego, poszli za nicością, przez co stracili swoją wartość. Izraelici zbezcześcili ziemię urodzajną stworzoną przez Boga, uczynili z Jego posiadłości miejsce pełne odrazy. Uczeni nie uznawali Boga, pasterze zaczęli się buntować, prorocy czcili Baala. Jako jedyny naród zmienili prawdziwego Boga na coś, co nie może pomóc.
Dalej przemawiająca przez Jeremiasza Wyrocznia Pana zsyła na ziemię osłupienie i grozę za podwójne niegodziwości mieszkańców Jerozolimy (opuścili swojego Pana, nie czują przed nim lęku).

Izrael- Nierządnica.
Izrael porównany jest do nierządnicy, która zdecydowała się nie służyć więcej Bogu.
Choćby nierządnica (szlachetnie urodzona) niewiadomo jak się starała, jej ciężki grzech na zawsze pozostanie w niej jako wieczna skaza.
Według słów Boga ludzie zwracają się do niego jedynie w potrzebie, na co dzień czcząc inne bóstwa. Dlatego wszystkie wcześniejsze kary boskie nie dały oczekiwanych rezultatów, ponieważ mieszkańcy Izraela czują się wyzwoleni i uważają, że nie będą już nigdy potrzebowali pomocy od Boga.

Gorzkie owoce odstępstwa.
Bóg znowu zwraca się do Izraela niczym do nierządnicy, która żyjąc w nieprawości ma na swojej szacie krew ubogich bez winy. Nierządnica nie zauważa swoich błędów, uparcie twierdzi, że jest niewinna, a Bóg zapewnie się od niej odwrócił. Pan dodaje, że nierządnica skończy „z rękami na głowie”. Jej walka jest przegrana, ponieważ Bóg jako władca wszechświata odrzucił wszystkich tych, w których grzesznica (Izrael) pokłada nadzieję (Egipt, Asyria).

3. Czy Izrael- Odstępca może powrócić?
Rozdział zaczyna się pytaniem, czy jeżeli mąż porzuci swoją żonę, a ona poślubi innego, to mężczyzna może jeszcze do niej wrócić?
Takie same rozważania dotyczą zbezczeszczonej ziemi. Czy Izrael (jako nierządnica, która wszędzie dopuszczała się nierządu bez cienia zawstydzenia) może się jeszcze nawrócić?

Izrael i Juda.
Za czasów panowania króla Jozajasza Pan zwrócił się z pytaniem do Jeremiasza, czy widział co zrobił Izrael. Izraelici grzesząc narazili się na gniew Boga. Pan chciał, by za sprawą kary „nierządnica” nawróciła się. Tak się jednak nie stało.
Widząc postępowanie Izraelitów dołączyła się do nich Juda, która pod wpływem gniewu boskiego nawróciła się, lecz nie całym sercem, a jedynie pozornie.
Wniosek z tego taki, że Izrael- Odstępca okazał się sprawiedliwszy, niż niegodziwa Juda.

Wezwanie do powrotu i obietnica zbawienia.
Bóg nakazuje Jeremiaszowi głosić narodom północy, by nawróciły się i nie lękały, ponieważ Pan nie przewidział dla nich surowej kary. Prosi, by Izrael przyznał się, że zbłądził i nie słuchał Słowa Bożego. W nagrodę za powrót wiarołomnych synów Bóg obiecuje uczynić z Jerozolimy Tron Pana, gdzie zgromadzą się wszystkie święte narody.

Wiarołomny naród.
Bóg mówi, że chciałby zaliczyć Izrael do swoich synów i dać mu przepiękną ziemię, ale niestety mieszkańcy nie dotrzymali mu wiary, tak jak niewiasta swojemu oblubieńcowi.

Wezwanie pokutne.
Synowie Izraela błagają Boga o przebaczenie, że o nim zapomnieli i skazili swoje postępowanie przewrotnością. Czują się zhańbieni i grzeszni, okrywa ich wstyd. Żałują, że nie słuchali głosu Pana, który jako jedyny niesie zbawienie dla Izraela.

4. Poprawa warunkiem przebaczenia.
Bóg oznajmia Izraelitom, że mogą do niego wrócić pod warunkiem, że na zawsze odejdą od czczenia innych bóstw. Jeżeli powrócą do przewrotnych uczynków, gniew Pana będzie nieokiełznany, wybuchnie niczym płomień.

Nieprzyjaciel z północy.
Bóg nakazuje Izraelitom głosić w Judzie i Jerozolimie nadchodzące niebezpieczeństwo, po czym uciekać w kierunku Syjonu. Za sprawą Pana narody z północy niczym lew nacierają na Izrael, by zamienić kraj w pustynię, a miasta pozbawić mieszkańców.

Wezwanie do pokuty i zapowiedź klęski.
Bóg nakazuje przywdziać Izraelitom szaty pokutne, zawodzić i lamentować nad swoim nieszczęściem. W dniach klęski zabraknie królom odwagi, kapłani osłupieją, a prorokom odbierze mowę.

Powtórne wezwanie do pokuty.
Bóg nakazuje oczyścić Jerozolimie swoje serce z nieprawości. Dalej oznajmia, że Jerozolima sama jest sobie winna, ponieważ to wiarołomstwo sprowadziło na nią taki los.

Rozpacz Jeremiasza nad klęską Jerozolimy.
Jeremiasz ubolewa nad Jerozolimą. Porównuje jej mieszkańców do nierozważnych dzieci, ludzi bez rozsądku, którzy nie słuchają głoszonych przez niego boskich słów, tym samym zsyłając na siebie klęskę.

Skutki najazdu nieprzyjaciela.
Jeremiasz spojrzawszy na Izrael opisuje spustoszoną ziemię, chwiejące się góry i wzgórza, brak zwierząt i ludzi, wszechobecny nieurodzaj.
Na słowa Jeremiasza Bóg odpowiada, że spustoszył cały kraj, jednak nie zamierza dopełniać swojej zagłady. Uprzedził, jaka kara czeka wiarołomców i nie żałuje tego, ani nie zamierza od tego odstąpić.

Niewczesny żal Jerozolimy.
Nic nie jest w stanie uratować Jerozolimy. Miasto jest tak zhańbione, że żadne upiększenia nie odwrócą pogardy innych narodów.

5. Powszechne zepsucie.
Bóg zapewnia, że przebaczy Jerozolimie, jeżeli w mieście znajdzie się choć jedna wierząca w niego osoba. Według Pana, każdy mieszkaniec spustoszonego miasta kłamie, jeśli przysięga na Imię Boże. Dlatego też Bóg postanawia mówić do ludzi wybitnych, ponieważ oni, w przeciwieństwie do prostaków znają drogę Pańską.

Nieodwołalna kara za przewrotność.
Bóg nie widzi sensu w okazaniu łaski narodowi, który go opuścił. Pragnie dokonać zemsty i ukarać Izraelitów za cudzołóstwo i wiarołomstwo.

Wykonanie kary i jej uzasadnienie.
Bóg nakazuje zniszczenie Izraela (jednak nie dopuszcza całkowitej zagłady państwa) jako karę za służenie innym bogom.

Zatwardziałość Izraela.
Bóg zwraca się do Izraelitów ganiąc ich za oporność, bunt i brak strachu przeciw niemu.
Według Pana państwo pogrążone jest w obrzydliwościach, oszustwach, zgrozie i kłamstwie, które doprowadziły do zagłady.

6.Wezwanie do ucieczki.
Synowie Beniamina (Izraelici) wzywani są do ucieczki ze swojego państwa, ponieważ z północy nacierają na nich nieszczęście i katastrofa.

Jerozolima oblężona.
Jerozolima przyrównana do miasta- kłamstwa zostaje oblężona przez nieprzyjacielskie narody z północy, które pragnąc jej zagłady niszczą pałace, ścinają drzewa i odgradzają miasto piaszczystym wałem od reszty państwa.

Nowe groźby przeciw występnemu państwu.
Bóg narzeka, że jego słowo nie znajduje upodobania w przewrotnym państwie. Za radą Pana Jerozolima powinna się strzec, by ten nie odwrócił się od niej zupełnie i nie zamienił jej w pustynię, która na zawsze pozostanie niezamieszkała.

Prorok rzecznikiem kary Bożej.
Bóg nakazuje prorokowi przepełnionemu gniewem Pańskim wylać swoją złość na cały naród Izraela.

Występki Jerozolimy.
Jerozolima przedstawiona jest jako miasto pełne grzeszników. Niezależnie od wieku czy stanu społecznego wszystkich ogarnęła żądza zysku. Ludzie stali się bezwstydni, postępują haniebnie i beztrosko, za co spotka ich zasłużona Boża kara.

Daremne ostrzeżenia.
Bóg przemawiający przez Jeremiasza nakazuje Izraelitom odnalezienie dawnej, dobrej drogi, na której będą mogli znaleźć wytchnienie. Mimo rad Boga, grzesznicy nie chcieli iść drogą prowadzącą do zbawienia oraz uważać na strażników, którzy mieli ich chronić przed niebezpieczeństwem. Dlatego też Bóg postanowił sprowadzić na nich nieszczęście, które ma być karą za ich przewrotne zamysły. Od teraz Izraelici będą napotykać na swojej drodze przeszkody, które doprowadzą do ich unicestwienia.

Nowa wizja najazdu nieprzyjaciela z północy.
Przeciwnicy południa przedstawieni są jako naród z krańców ziemi, który odznacza się okrutnością i brakiem litości. Wojownicy świetnie władają mieczem, zawsze są zwarci i gotowi do walki z Córką Syjonu. Izraelici z góry skazani na porażkę powinni przybrać wór pokutny i kajać się w popiele, ponieważ zostali porzuceni przez Pana.

7. Przeciw formalizmowi religijnemu. Prawdziwy i fałszywy kult w świątyni.
Pan nakazuje Jeremiaszowi by głosił jego słowo, które mówi, że jeżeli mieszkańcy Judy nie będą żyli w kłamstwie i obłudzie, a ich postępowanie będzie sprawiedliwe, to Bóg da im miejsce na ziemi, które dał ich przodkom od dawna i na zawsze. Niestety mieszkańcy nie słuchali nieustannych próśb Pana i popełniali różne występki (kradzieże, cudzołóstwo, czczenie Baala, fałszywe przysięgi), co doprowadziło do gniewu Boga, a co za tym idzie odrzucenia Judaiczyków sprzed oblicza Wyroczni.

Bałwochwalstwo Izraela.
Bóg wyjaśnia, dlaczego zesłał nieszczęście na lud Izraela. Mieszkańcy państwa składają dary dla różnych Bogów chcąc obrazić najwyższego Pana, jednak w rzeczywistości sami skazują się na hańbę.

Posłuszeństwo Panu a ofiary.
Pan ostrzega Jeremiasza, że głoszone przez niego słowo Boże nie będzie wysłuchane przez Izraelitów, ponieważ odwrócili się oni od Boga, ich wierność przepadła wraz z wyzwoleniem ludu z ziemi egipskiej. Mimo to, Jeremiasz ma nawoływać mieszkańców, by spożywali mięso i dodawali ofiary całopalne do ofiar krwawych.

Lament nad losem Jerozolimy.
Bóg nakazuje grzesznikom wzniesienie lamentu żałobnego, ponieważ odwrócili się oni od Pana, byli nieprawi wobec siebie. Karą za ich występki będą unicestwienie głosów radości na ulicach oraz zamienienie miasta w pustynię.

8. Dalsze upomnienia i groźby.
Bóg ostrzega, że rozsypie dla różnych bogów niebios kości przywódców i mieszkańców Izraela, jednak nikt ich nie pozbiera, ponieważ bogowie którym służyli nie istnieją.
Według słów głoszonych przez Jeremiasza, każdy kto upadnie ma szansę się podnieść i wyjść na prostą, dlatego Pan nie rozumie, dlaczego grzeszni Izraelici nie korzystają z danej im szansy, tylko żyją w hańbie i obłudzie.

Zakłamanie znawców Prawa.
Mądrość na nic nie zda się mędrcom, jeśli odrzucają oni słowo Pańskie.

Dogłębne zepsucie i kara.
Karą za chciwość będzie odebranie pól i żon grzesznikom po czym przekazanie ich innym.
Wszyscy Izraelici hołdują kłamstwu, ich naród jest dogłębnie zanieczyszczony wstydem i obrzydliwością, co uniemożliwia Bogu zebranie żniwa, ponieważ dookoła widać jedynie zwiędłe liście i brak winogron (zepsucie moralne).

9. Upadek moralny narodu.
Izraelici zostają przedstawieni jako ludzie wyzbyci zasad moralnych, podstępni kłamcy, którzy żyjąc w ciągłej obłudzie życzą swoim bliźnim nieszczęścia.

Wezwanie do lamentacji.
Bóg wzywa do wzniesienia lamentu nad spaloną ziemią pozbawioną ludzi i zwierząt oraz prosi, aby rozumni i uświadomieni w woli Boga głosili prawdę dlaczego kraj uległ spustoszeniu.

Przyczyny kary.
Pan wyjaśnia, że spustoszenie Izraela jest karą za odwrócenie się od Boga, czczenie Baala i zatwardziałe serce.

Lamentacja.
Bóg nakazuje zwołać wszystkie płaczki, by lamentowały nad upadkiem Syjonu.
Córki płaczek mają się nauczyć od matek zawodzeń, by nieprzerwanie głosić pieśń żałobną opowiadającą o ludzkich trupach oraz upodobaniu do roztropności, sprawiedliwości i praworządności, które znajdują swoje odzwierciedlenie u Bogu.

Sąd nad narodami.
"Oto dni nadejdą - wyrocznia Pana - kiedy nawiedzę wszystkich obrzezanych według ciała; Egipt, Judę i Edom, Ammonitów, Moab i wszystkich, którzy podcinają włosy i mieszkają na pustyni. Albowiem wszystkie narody są nieobrzezane i cały dom Izraela jest nieobrzezanego serca".

10. Satyra na obce bóstwa i bałwochwalców.
Nienależny bać się innych bóstw ponieważ nie są one w stanie czynić ani dobra, ani zła.
Nauka pochodząca od nich jest głupia, a ich wyznawcy nierozumni.
Jedynym prawdziwym bogiem i Królem wiecznym jest Bóg, który stworzył niebo i ziemię.
Każdy kto grzeszy przeciwko Panu jest śmiesznym tworem, który obróci sie w nicość.

Wygnanie.
Bóg postanawia naciskać na Izraelitów i wygania ich z ziemi południowej, aby w wędrówce odnaleźli go na swojej drodze. Wszyscy nierozumni skazani są na nieuchronną zagładę, która zamieni ich miasta w siedlisko szakali.

Modlitwa prorocka.
Modlący się wyznaje, że to Pan jest władcą jego losu i to on wyznacza mu drogę. Prosi o słuszną do swojego przewinienia karę oraz ukaranie wszystkich grzesznych narodów.

---