Welsch: procesy estetyzacji, anestetyka i „estetyka poza estetyką”.
●Welsch występuje przeciwko tradycyjnemu, wąskiemu rozumieniu i praktykowaniu estetyki jako filozofii sztuki: w takim ujęciu pole estetyki jest ograniczone do pola sztuki i cała sytuacja estetyczna jest budowana w oparciu o punkt wyjścia, jakiego dostarczają dzieła sztuki ●Dwa główne zarzuty pod adresem tradycyjnej estetyki (jako filozofii sztuki):
-nie jest w stanie sprostać wyzwaniu sztuki XX-wiecznej i współczesnej -zagubienie źródłowego impulsu estetyki: Baumgartenowskiej idei „poznania zmysłowego” i „myślenia estetycznego” ●Estetyka jako filozofia sztuki miała pozornie odgrywać rolę adwokata sztuki, poszukiwać i dostarczać sztuce (która utraciła swe funkcje społeczne i uległa autonomizacji) nowego uzasadnienia, uznania kulturowego. W istocie jednak polegała na użyciu sztuki jako narzędzia zapewnienia jedności samej filozofii. Operowała ogólnym pojęciem sztuki, zakładającym, że wszystkie dzieła sztuki posiadają jedną, wspólną istotę i dają się do niej sprowadzić. Zakładała istnienie jednej, ogólnej, ahistorycznej esencji sztuki oraz istnienie stałej relacji między filozofią a sztuką Wyzwanie sztuki Tradycyjna estetyka nie nadaje się do analizy sztuki, która jest radykalnie historyczna, zdarzeniowa i różnorodna, sztuki, która wciąż na nowo generuje i transformuje swoje pojęcie i swoje praktyki („Sztuka jest definicją sztuki”; jest to meta-lub hiper-definicja sztuki wg. J. Kosutha). ●„Nie ma czegoś takiego, jak»naturalna«, istotowa i stała relacja między filozofią i sztuką”. Istnieje jedynie wielość płynnych, zmiennych relacji, zależnych od historycznych uwarunkowań i konkretnych przypadków. ●Konieczność analizy konkretnych przypadków -relacji między sztuką i filozofią w poszczególnych praktykach artystycznych (estetyka jako nauka o tym, co jednostkowe) Filozofia i sztuka: relacje ●Welsch uważa, że współczesna sztuka na różne sposoby wchodzi w styczność ze współczesną filozofią, jest nią wręcz „nasycona” (→ związek z konceptualizacją i dyskursywizacją sztuki w XX w.). Powiązania filozofii i sztuki wynikają z ich szerszego, wspólnego kontekstu kulturowego.●Artyści i artystki inspirują się filozofią i dyskursami teoretyczno-krytycznymi, traktują je jako kreatywne bodźce, repertuary motywów, języki autointerpretacji: wielość artystycznych sposobów użycia teorii ●Zmiana sposobu odniesienia estetyki do sztuki ●Trzeba na nowo, każdorazowo, w analizie konkretnych praktyk, wynajdować sposób (sposoby) analizowania sztuki przez filozofię Wyjście poza pole sztuki ●„Poznanie zmysłowe” i „myślenie estetyczne” jako narzędzie odniesienia do powszechności aspektów estetycznych życia i procesów estetyzacji rzeczywistości ●Zadanie przekroczenia wąskich ram tradycyjnej estetyki, wykroczenie poza analizę fenomenów artystycznych i objęcie całości pola zjawisk estetycznych, od percepcji zmysłowej i niektórych zjawisk życia codziennego, aż po problemy etyczne i polityczne
Procesy estetyzacji ●Estetyzacja: współcześnie mamy do czynienia z istnym boomem estetycznym, od indywidualnej stylizacji, przez kształtowanie wyglądu przestrzeni publicznej, aż po ekonomię i sferę teorii naukowych. Rzeczywistość jest coraz bardziej przekształcana estetycznie, ale też sama jest w coraz większym stopniu traktowana jako konstrukt estetyczny, jako dzieło ●dwa typy estetyzacji: ●„powierzchowna” ●„głęboka” Estetyzacja powierzchowna ●estetyczne zdobienie, upiększanie, „osładzania” życia codziennego i przestrzeni publicznej. ●świat staje się sferą „przeżywania”, liczy się „przeżycie” ●estetyzacja ma tu charakter powierzchowny, jest to upiększanie spłycające, w którym dominują „płytkie” wartości estetyczne: przyjemność, rozrywka, używanie bez konsekwencji ●nie jest to realizacja awangardowego programu transformacji życia w oparciu o zasady sztuki nowoczesnej, ale rozciągniecie na całą rzeczywistość kulturową tradycyjnego modelu sztuki jako swoistej „dekoracji” życia, jako „pięknego pozoru” ●styling przedmiotów użytkowych i otoczenia człowieka w społeczeństwie (post)industrialno-konsumpcyjnym ●estetyzacja sfery ekonomii, produkcji i cyrkulacji towarowej, reklamy itd.: tzw. stylingestetyczny produkcji i sprzedaży ●nobilitacja estetyczna produktu, wyposażenie go w „wartości miękkie” → wartość użytkowa, wartość wymienna, wartość estetyczna (emocjonalna, semantyczna, ideowa, stylowa, wspólnotowa, ekologiczna itd.) ●kupowanie stylu życia ●zamiana funkcji towaru i opakowania
Estetyzacja głęboka ●estetyzacja materialności ●zabiegi estetyczne nie tylko przekształcają dziś gotowe materie, ale też kształtują samą ich strukturę: pojawianie się kolejnych technologii materiałowych, elektronicznych i cyfrowych, dzięki którym klasyczny „hardware”, materia, staje się produktem estetycznym ●estetyzacja medialna ●świadomość indywidualna i zbiorowa jest kształtowana i zapośredniczana przez massmedia ●odrealnienie mediatyzowanej rzeczywistości: „rzeczywistość prezentowana przez media staje się ofertą [możliwość przełączenia programu], która aż po swą substancję jest wirtualna, manipulowalna, modelowana estetycznie”. ●rekonfiguracja medialna aisthesisi sensorium: przemiany zmysłowości i form postrzegania pod wpływem nowych (mass)mediów ●stylingpodmiotu i form jego życia ●estetyzacja egzystencji indywidualnej, zarówno na poziomie powierzchownym, jak i głębokim ●styling ciała i psychiki:●estetyzacja etyki, etyka autokreacja ●estetyzacja epistemologiczna (kognitywna) -poznania, wiedzy, prawdy i rzeczywistości ●zalążki już u Baumgartena w idei estetyki jako nauki o poznaniu zmysłowym Estetyzacja i anestetyzacja ●Anestetyka -dotyczy stanu, w którym zniesieniu ulega odczuwanie, stanowiące elementarny warunek estetyki. To stan braku doznań, utraty, ograniczenia lub wykluczenia możliwości doznawania (od fizycznego otępienia do duchowej ślepoty). ●anestetyka jest koniecznym i komplementarnym wymiarem estetyki w procesie estetyzacji ●totalna, globalna estetyzacja prowadzi do anestetyzacji ●powody leżące w tradycyjnej estetyce: bezwarunkowa pochwała piękna i jego absolutyzacja, wykluczenie innych wartości estetycznych i pozaestetycznych ●„Jedno z podstawowych praw estetycznych głosi, że nasza percepcja wymaga nie tylko ożywiania i pobudzania, ale też postojów, pauz, sfer spoczynku. Prawo to skazuje na niepowodzenie panoszącą się dzisiaj tendencję do upiększania wszystkiego. Totalna estetyzacja przeradza się we własne przeciwieństwo. Gdy wszystko ma piękny wygląd, nic nie jest piękne; ciągłe identyczne bodźce rodzą otępienie, estetyzacja przechodzi w anestetyzację. Zatem właśnie argumenty estetyczne przemawiają za przełamaniem zamętu estetyzacyjnego. W warunkach hiperestetyzacji niezbędne stają się »ugory estetyczne«”. ●„Obojętność estetyczna staje się racjonalną i wręcz nieuniknioną postawą, która pozwala się bronić przed natrętną wszechobecnością estetyczności. Strategią przetrwania staje się anestetyzacja -to, że odmawiamy percepcji niebiańsko ładnego środowiska”. ●„U wielu współczesnych rodzi się tęsknota za nie-estetycznością, ochota na pauzy i zakłócenia estetyczne, pokusa, żeby wyjść poza powszechne nadawanie wszystkiemu ładnego wyglądu. Jeśli sztuka ma dziś jakieś zadanie w przestrzeni publicznej, to […] takie, by powstrzymywać tę narastającą estetyzację, stwarzając pośród hiperestetyczności pustynie i pustkowia estetyczne”.
Kultura „ślepej plamki” ●projekt krytycznej kultury „ślepej plamki”, skierowanej przeciwko utopii kultury totalnie estetycznej, prowadzącej do znieczulenia estetycznego -i społecznego ●akt estetyczny, akt ukształtowania w określony sposób rzeczywistości jest zawsze aktem wykluczenia, stłumienia innych możliwości estetycznych: „widzieć coś oznacza zawsze nie widzieć czegoś innego” ●kultura „ślepej plamki”, kształtowanie wrażliwości estetycznej, to szkoła inności, uwrażliwienie na relacje estetyki i anestetyki, uświadamianie konstytutywnego dla estetyki wykluczenia, otwarcie na pluralizm i różnice, ochrona przed absolutyzacją estetyczną ●pytanie, które może inspirować Welsch: czy możliwa jest jakaś alter-estetyzacja? Estetyka poza estetyką ●projekt transformacji dyscypliny: estetyka powinna nie tylko w nowy sposób odnieść się do różnorodnych i dynamicznie zmieniających się form sztuki współczesnej, ale też zająć się analizą zjawisk pozaartystycznych -procesów estetyzacji powierzchownej i głębokiej ●„estetyka -jako instancja refleksji nad estetycznością -musi dziś szukać estetyczności również w takich sferach, jak świat życia codziennego, polityka, ekonomia, ekologia, etyka czy nauka. Krótko mówiąc, musi brać pod uwagę nową konfigurację estetyczności”. ●będzie to też z pożytkiem dla samej sztuki, która w XX w. i współcześnie nieustannie na różne sposoby wkracza w relacje z różnymi sferami pozaartystycznymi ●estetyka powinna obejmować wszystkie sfery, do których odsyła ten zbiór znaczeń ●konieczność praktykowania estetyki jako dyscypliny inter-i transdyscyplinarnej