Artykuły gallikańskie
Wolności gallikańskie stanowiły od dawna temat dyskusji i rozpraw francuskich jurystów, a nawet teologów. Niektórzy z autorów starali się bronić władzy papieskiej przed gallikanizmem, który ją ograniczał do prymatu honorowego. Gabriel Druet de Villeneuve pisał, że wolności gallikańskie pochodzą z przywileju papieskiego. Parlament potępił jego tezę i inne propapieskie, nakazał też Sorbonie dołączyć się do potępienia i przyjąć cztery artykuły, które głosiły wolności gallikańskie i niezależność króla od Stolicy Apostolskiej, a odrzucały nieomylność papieża w sprawach wiary i jego wyższość nad soborem. Sorbona zaś objęła cenzurą (1665) dzieło jezuity Matto Moya (pseud.: Guimenius), broniące nieomylności papieża.
Zgromadzenie ogólne kleru, zwołane w 1680 i 1681 roku z powodu sporu o regalia, oświadczyło królowi swoją wierność, lecz było to za mało. Nadzwyczajne zgromadzenie pod przewodnictwem arcybiskupa paryskiego, księcia Francois Harlaya de Champvallon (zm. 1695), przez starannie dobranych delegatów uznało (3.02.1682) królewskie regalia w rozumieniu Ludwika XIV i przyjęło (19 III) ułożone przez biskupa Jacques Bossueta cztery artykuły (Declaratio cleri gallicani):
1. Papieże otrzymali od Boga tylko duchową władzę, dlatego królowie i książęta im nie podlegają w sprawach doczesnych, a poddani nie mogą być przez nich zwolnieni z przysięgi wierności, złożonej monarsze.
2. Sobór jest nad papieżem i obowiązują nadal dekrety soboru z Konstancji i Bazylei w tej sprawie.
3. Władza papieska w Kościele jest ograniczona kanonami, a we Francji nadto zwyczajami Kościoła
gallikańskiego.
4. Doktrynalne orzeczenia papieskie są ostateczne i mają moc wiążącą, gdy przyjmie je cały Kościół.
Ludwik XIV zatwierdził te artykuły i nakazał nauczać według nich w seminariach i na uniwersytetach. Innocenty XI zbadał ich treść przez komisję, która nie była zgodna co do oceny doktrynalnej. Papież więc ogólnie potępił artykuły, lecz odmówił konfirmacji dla królewskich nominałów na biskupstwa. Nieustępliwość obu stron trwała do nowego pontyfikatu ugodowego Innocentego XII. Obie strony zostawiły sprawę regaliów w spokoju, a król powiadomił papieża, że uczyni wszystko, by cztery artykuły nie zostały we Francji wykonane. Wprowadzony modus videndi trwał do końca monarchii francuskiej, lecz idee gallikańskie długo nie zamknęły.
Nuncjusze, książęta elektorzy, episkopalizm
Absolutyzm oświecony nie ominął duchownych książąt w Niemczech, a zwłaszcza trzech metropolitów, książąt elektorów: kolońskiego, trewirskiego i mogunckiego. Metropolia kolońska tworzyła nadto swoistą jedność wśród rozbitego Kościoła katolickiego w Niemczech, co ujawniło się w żywej idei tytułu metropolity kolońskiego Prymas Niemiec (Primas Germaniae). Wprawdzie Magdeburg protestował przeciw temu tytułowi, lecz nie miało to znaczenia.
Księstwa duchowne czuły się politycznie zagrożone, gdy książę Wilhelm VIII von Hessen-Kassel zgłosił pretensje (1743) do sekularyzacji biskupstwa-księstwa Paderborn i ponowił swój projekt w pokojowych pertraktacjach w Akwizgranie. Kościelne zaś zagrożenie widzieli duchowni książęta w nuncjuszach, których uprawnienia stały im na przeszkodzie w pełnej centralizacji władzy duchownej w granicach metropolii.
Tendencje te, które można dla tego okresu nazwać praktycznym episkopalizmem, prowadziły do sporów z nuncjuszami w Kolonii, Wiedniu i Lucernie oraz do konfliktów z kurią rzymską. Wysuwano jako prawny argument niezachowywanie przepisów konkordatu wiedeńskiego (z 1447) co do obsadzania beneficjów, annat, egzempcji, kwinkwenaliów (quinquenales) i sądownictwa papieskiego, spełnianego teraz przez nuncjuszy. Na czele opozycji stali: elektor moguncki Johann Philipp von Schonborn i koloński Max Heinrich von Bayern. Gdy zawarli (1657) układ, wystąpili wspólnie przeciw nuncjaturze kolońskiej. Bezpośrednią przyczyną ataku była sprawa biskupstwa-księstwa Freising, które chciał objąć elektor koloński, a nuncjusz na polecenie papieża starał się nie dopuścić do wybrania go przez kapitułę. Konflikt pogłębił się, gdy tenże elektor zapowiedział (1660) synod narodowy i poparł moguncki plan pojednania z protestantami. Wszystkie roszczenia metropolitów wobec kurii rzymskiej zebrali książęta elektorzy (koloński Max Heinrich von Bayern, moguncki Lothar Friedrich von Metternich, trewirski Karl Kaspar von der Leyen) w tzw. Gravamina (1673), żądając nadto, by Kościół w Niemczech nie był gorzej traktowany niż we Francji i Hiszpanii. Praktyczny episkopalizm otrzymał już w tym okresie szerokie teoretyczne uzasadnienia. Nauczający w Wurzburgu jurysta Johann Kasper Barthel odrzucał absolutystyczną według jego oceny formę rządów Kościoła, na podstawie teologii, prawa i historii. On i inni widzieli w usunięciu takiej formy rządów, a
przyjęciu episkopalizmu, decydujący środek do pojednania katolików z protestantami. W Niemczech podjął te idee biskup pomocniczy z Trewiru, Johann Nikolaus von Hontheim (pseud.: Febronius, zm. 1790) i dał im, w następnym okresie, szerokie uzasadnienie jako podstawę episkopalizmu (febronianizm).
Wcześniejszą biblią episkopalistów stało się dzieło niderlandzkiego kanonisty van Espena lus ecclesiasticum
unversum (1700).