NAUKA O POLITYCE - WYKŁAD II:
METODY BADAWCZE I FUNKCJE NAUKI O POLITYCE
Warunkami nauki są:
własny przedmiot badań - teoria polityczna; instytucje polityczne; partie, grupy i opinia publiczna; stosunki międzynarodowe
własna metoda badawcza
Metody badawcze w nauce o polityce:
analiza systemowa - T. Parson oraz D. Easton; wykorzystywana na początku w socjologii. Charakteryzuje się:
- ujmowaniem systemu jako złożonej całości z elementów zależnych od siebie, element nie może istnieć poza systemem, ani system bez jego elementów
- uwzględnieniem warunków w jakich całość działa
- szukania źródła przekształceń systemu w systemie, w jego zdolności samosterowania własnym działaniem i oddziaływaniem na otoczenie
powiązania przyczynowo-skutkowe
powiązania funkcjonalne
Metoda ta pozwala dostrzec politykę jako system oraz jej podsystemy.
PODSYSTEM
KULTUROWY
PODSYSTEM
EKONOMICZNY
PRZYKŁAD:
Stanem nierównowagi jest strajk pielęgniarek. To impuls i zarazem energia dla systemu politycznego. Premier zajmuje stanowisko, rząd zaczyna działać, powołuje jakieś instytucje (system zostaje wprawiony w ruch). Zostaje w ten sposób podjęta decyzja, np. o podwyżce płac. Z wyjścia energia dąży do elementu, co powoduje ponowną równowagę.
Korzyści:
*system oddziałuje na elementy, doprowadzając do stanu równowagi
*system oddziałuje na otoczenie społeczne, a otoczenie społeczne na system
Im system bardziej otwarty, tym lepsza, większa demokracja. System taki jest systemem inkluzywnym, czyli otwartym dla wszystkich. Tworzy on możliwość uczestnictwa w rządzeniu, decydowaniu, zaprasza do interesowania się, np. polityką. System autorytarny oraz totalitarny ma zamknięte „wejścia” i „wyjścia”, więc energia nie jest do niego dostarczana. System taki staje się martwy, mało dynamiczny, stały. Energia taka zbiera się na krawędziach systemu. Prędzej, czy później nastąpi załamanie i obalenie systemu. Stan taki nazywamy rewolucją.
Demokracja - to system permanentnej reformy; reforma jest na stałe wpisana w demokracje, co zapobiega rewolucji.
Właściwym myśleniem dla politologa jest myślenie systemowe. Widzenie systemowe powinno być holistyczne (widzenie zbioru składającego się z „n” elementów). Politolog musi także myśleć przyczynowo - skutkowo, musi pamiętać, że każdy proces jest związany z innymi procesami.
W zależności od przedmiotu badań możemy mówić o analizie:
- makrosystemowej - gdy dotyczy systemu politycznego jako całości
- systemowej średniego rzędu - gdy dotyczy określonego podsystemu
- mikrosystemowej - gdy dotyczy elementu systemu
metody porównawcza (komparatystyczna) - najwcześniejsza metoda stosowana w nauce o polityce. Występująca w badaniach zjawisk życia społecznego w postaci naturalnej. Metody porównawcze to takie metody badawcze, które polegają na porównywaniu dwóch różnych układów politycznych lub poszczególnych ich części. Takie pojmowanie tej metody sprowadza ją do porównywania instytucji politycznych pod względem podobieństw i różnic. Wraz z innymi metodami można z nich formułować wnioski co do przedmiotu badań. Dostarczają jednak niezbędnych materiałów do podejmowania decyzji politycznej oraz kształtowania świadomości politycznej obywateli.
metody behawioralne - stosowane najczęściej w socjologii, stosowana do analizowania zjawisk społecznych dotyczących ludzkich zachowań. W nauce o polityce opierają się one głównie na przeświadczeniu, że polityka jako zjawisko społeczne ma wymiar jednostkowy. Przy tego typu podejściu przyjmuje się, że decydującym motywem uczestnictwa człowieka w polityce jest jego orientacja natury psychicznej. Poprzez swoje uczestnictwo, ludzie nadają polityce psychicznego wyrazu.
Praktyczne zastosowanie tych metod w politologii sprowadza się do:
- statystycznych badań aktywności politycznej (wykrycie prawidłowości w zachowaniach wyborczych lub znaków między zachowaniem a cechami społeczeństwa)
- badań ankietowych oraz wywiadów (kwestionariusze zawierające pytania otwarte)
- eksperymentów laboratoryjnych (stymulowanie pewnych sytuacji politycznych)
- teorii gier i ich zastosowania w badaniach nad podejmowaniem decyzji politycznych.
metody ilościowe - rozpowszechnione w nauce o polityce oraz ekonomii. Polegają na gromadzeniu i przetwarzaniu masowych informacji o zjawiskach politycznych, społecznych, a następnie na analizie ilościowej tak zgromadzonego materiału. W ich wyniku otrzymać można: syntetyczne charakterystyki za pomocą średniej, analizę zależności i współzależności określających natężenie jednej zmiennej poprzez natężenie innych zmiennych.
metody empiryczne - eksperymenty miarodajne przeprowadzane są przez politykę, którą można pojmować, jako permanentne eksperymentowanie. Badania empiryczne to określony, powtarzalny sposób uzyskiwania informacji o rzeczywistości, niezbędny do rozwiązania określanego problemu badawczego. H. Groszyk ma nieco odmienne podejście do metod empirycznych. Twierdzi on, ze ostatecznym celem metod empirycznych jest ustalenie rządzących danym zjawiskiem praw. Wyeksponował on zatem trzy stadia stosowania tej metody: zbieranie faktów poprzez szeroko pojmowaną obserwację; analizę tych faktów poprzez porównanie; systematyzację faktów połączoną z wnioskami zmierzającymi do wykazania dynamizmu społecznego.
metoda decyzyjna - znajduje zastosowanie w nauce o polityce oraz stosunkach międzynarodowych. Polega na kompleksowym traktowaniu zjawisk politycznych.
Najważniejsze w tej metodzie są kategorie:
- ośrodek decyzyjny, traktowany jako podmiot działania politycznego
- proces decyzyjny, czyli zespół powiązań przyczynowo-skutkowych
- decyzja polityczna, jako akt nielosowego wyboru działania lub zaniechania politycznego
- implementacja polityczna, czyli proces urzeczywistnienia decyzji za pomocą odpowiednio dobranych metod
Do zalety tej metody możemy zaliczyć odformalizowanie badań, możliwość większego niż w innych metodach zakresu analizy rzeczywistych mechanizmów życia politycznego. Natomiast do jej minusów absolutyzm decyzji, porównując je do niemal wszystkich zjawisk politycznych.
Funkcje Nauki o Polityce:
opisowa - wiąże się z udzielaniem odpowiedzi na pytania: jaka była i jaka jest obecnie rzeczywistość polityczna? Jej badanie ma ukazać istnienie ważnych problemów znajdujących się w polityce. Stwierdzenie istnienia problemów zakłada przyjęcie jakiejś normy i wskazanie równocześnie zjawisk, które tych standardów nie spełniają oraz ukazanie środków zaradczych (np. wzrost przestępczości). Samo zaobserwowanie zjawiska nie wystarcza, potrzebna jest także diagnoza, czyli wyjaśnienie istniejącego zdarzenia. Stanowi pierwszy krok do przejścia ku innym funkcjom nauki o polityce.
wyjaśniająca - udzielenie odpowiedzi na pytania: dlaczego, z jakiej racji dane zjawisko w ogóle zaistniało lub dlaczego ma takie a nie inne właściwości? Wskazuje na związek przyczynowo-skutkowy, wyjaśnia właściwości zjawisk w całości oraz wskazuje, czy i jak lub w jaki sposób dane właściwości przyczyniają się do funkcjonowania całości.
instrumentalna - odpowiada na pytanie: jakie podjąć działania, aby osiągnąć pożądany rezultat? Co zrobić, aby przewidywania sprawdziły się? Aby to spełnić, należy posiadać wiarygodną diagnozą istniejącego stanu rzeczy oraz wiedzę o środkach skutecznego oddziaływania. Wiedzę taką posiada każdy polityk, stosując schemat przewidywania warunkowego, tj. przewidywania w jakich warunkach może zajść dane zdarzenie przyjęte za cel praktycznych dążeń i co należy zrobić, aby ten układ został spełniony.
prognostyczna (przewidująca) - odpowiada na pytania: jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądała w przyszłości? Kiedy określone zjawiska będą miały miejsce? Wykorzystując wiedzę historyczną z zakresu działań społecznych oraz praw społecznych rządzącymi tymi działaniami można przeprowadzić analizę aktualnych procesów społecznych i sformułować ekspertyzę.
Ideologiczna - odpowiedź na pytania: do jakich celów należy dążyć? Jakie wartości należy realizować? Sugeruje, że każde państwo opiera się na ideologii. Tak jednak nie jest! Każde państwo bowiem opiera się na systemie wartości.
system polityczny państwa
otoczenie społeczne
wejścia
informacje
energia
wyjścia
informacje
energia
- np. jakaś grupa społeczna (pielęgniarki)
SYSTEM PARTYJNY
SYSTEM POLITYCZNY
POLITYKA
SYSTEM
SPOŁECZNY
Wyszukiwarka