FILOZOFIA 4 WYKŁAD 25.04.2009
Filozofia poznania odzwierciedla ważny fakt, że człowiek obok życia wegetatywnego i sensytywnego posiada Zycie intelektualne. Wegetatywne związane jest z posiadaniem przez człowieka ciała. Cielesność wyraża się poprzez cechy strukturalne i witalne. Cechy strukturalne odnoszą się do budowy ciała i wyprostowanej wertykalnej postawy. Cechy witalne związane są z czynnościami które zmieniają życie tzn. odżywianie się, wzrastanie, prokreacja. Jest faktem otrzymanym, ze człowiek poznaje siebie i rzeczywistość poza nim. Istota poznania polega na obecności przedmiotów w podmiocie na asymetrii bez naruszania natury jednego i drugiego. Poznanie nie jest jedną z pośród rzeczy doświadczalnych ma charakter intencjonalny. Z zewnątrz przychodzi empiryczne działanie które przyciąga i w połączeniu z zewnętrzną tak samo empiryczną reakcją sprawia że skutek jest interpretowany jako obraz. Jest to świadomość poznawanego podmiotu czyli obcy względem świadomości przedmiot znalazł się w immanentnym względem świadomości akcie poznania którego człowiek doznaje na sposób bezpośredni.
W akcie poznania ważnymi kategoriami oprócz doświadczenia czyli empirii, są immanentność i transcendentność. Immanentne jest to wszystko co należy do zakresu poznania. Immanentne pod względem doświadczenia jest najpierw wszystko co jest nam dane w życiu zewnętrznym czyli cały świat empiryczny ale również wszystko co jest nam dane w doświadczeniu wewnętrznym czyli procesy życiowe, uczucia, doświadczenia znaczy to że drogą refleksji możemy stwierdzić w sobie samych. Transcedentalność to inaczej wychodzenie poza wykraczanie czyli każdy byt jest transcedentalny czyli da się poznać. Kant w oparciu o te pojęcia stworzył kontekst dla refleksji transcedentalnej. Polega ona na tym, ze wychodzi od przedmiotów naszego doświadczenia a więc tego co empiryczne pyta o warunki i możliwości poznania a jednocześnie wskazuje na sposoby poznania treści poznania które nie pochodzą z doświadczenia. Nazywa Kant apriorycznymi. Te które natomiast wpisują się w doświadczenie - aposteriorycznymi.
Poznanie rzeczywistości odbywa się przy zaangażowaniu indywidualnym, subiektywnym podmiotu poznającego. W poznaniu chodzi o dostarczenie informacji na temat przedmiotu będącego wynikiem naszego doświadczenia, którego istota konstruowana jest w wyobrażeniu w oparciu o aprioryczne możliwości i indywidualne doznania na poziomie umysłu. Poznanie jest skończonym ludzkim aktem, człowiek interpretuje za pomocą apriorycznych form, cos co poznaje nie jest ono zaś poznaniem absolutnym. Ma zawsze swoją granicę. Doświadczenie zatem jest bycie w świecie. Poznanie jest poruszaniem się po płaszczyźnie pojęć, sądów i rozumowaniu.
Poznanie intelektualne związane jest z kategoria pojęciowania, sądzenia i rozumowania z których pierwsza czyli pojęciowania jest prostym przedstawieniem istoty życia w umyśle człowieka. Pojęcia rozum tworzy z materiału dostarczonego przez zmysły ale też na poziomie abstrakcji
Proces sądzenia wpisuje się w zdolność myślenia określamy jako akt rozumu stwierdzający zgodność lub niezgodność pojęć. Jedynie w sądach zawiera się kategoria prawdy albowiem one oceniają informacje w kategoriach prawdziwy - fałszywy. W każdym sensie dochodzi do indywidualnego zaangażowania które podyktowane jest poglądami naukowymi, światopoglądowymi, kulturą, uprzedzeniami, symptionami itp.
Kategoria rozumowania jest obok pojęciowania i sądzenia rzeczywistością intelektualną, jest to akt przy pomocy którego rozum z jednej prawdy dochodzi do poznania drugiej lub jest to wprowadzanie jednych sądów z drugich. W każdym rozumowaniu występuje jakaś racja, następstwo które z racji wynika i związek logiczny pomiędzy racja i skutkiem.
Obok rzeczywistości intelektualnej tworzy człowiekowi w procesie poznania zewnętrzna i wewnętrzna pozwalająca zachować świadomość i refleksyjność. Obok zmysłów zewnętrznych którym towarzyszą przeżycia wrażeniowe, estetyczne. Człowiek korzysta ze zmysłów wewnętrznych takich jak wyobraźnia, świadomość, pamięć i instynkt.
Odrębna kategoria poznania jest poznanie duchowe ze swojej istoty odniesione do indywidualnego, tożsamego ja. Jest to zdolność refleksji która otrzymuje walor sumienia którego osąd nadaje ludzkiemu zachowaniu znaczenie moralne, a w kontekście społecznym przekłada się na zasady etosu, etyki i prawa. Poznanie duchowe prawa ma charakter pojęciowy. Jest powszechne, wpisuje się w strukturę odpowiedzialności indywidualnej a w komunikacji językowej ma zabarwienie moralne np. dobry, zły, sprawiedliwy, niesprawiedliwy.
Struktura poznania w ujęciu Tomasza z Akwinu związana jest z nauką o akcie interpretacji. Potencja bierna jest taka potencja która przyjmuje akt od kogoś czy czegoś innego. Zmysłowość jest potencja bierną ponieważ jej akt dochodzi do skutku poprzez oddziaływanie zewnętrzne. Intelekt zakłada w prawdzie zmysłowość bo realizuje się w podmiocie cielesnym to jednak sam w sobie jest nie materialny. Zmysłowość zatem jako taka nie może sprawić by intelekt poznawał obok intelektów stanie możności występuje intelekt czyli potencja czynna. Ten że intelekt czynny ma się do sfery zmysłowej tak jak akt do potencji czyli to co w wyobrażeniu akt aktualizuje zmysłowe jest zarazem potencjalne intelektualne. Struktura poznania według Kanta odwołuje się do refleksji transcedentalnej w której chodzi o uznanie co ludzka władza poznawcza daje z siebie samej, a więc co nie pochodzi z doświadczenia lecz jest warunkiem doświadczenia w podmiocie. Ta refleksja transcedentalna wskazuje że sfera zmysłowa zawiera w sobie pewne elementy jako warunek tego co empiryczne co jest interpretowane jako estetyka doznań. Ludzkie poznanie zatem jest nie tylko dostarczeniem informacji. Człowiek w tym procesie myślenia korzysta z apriorycznych idei rozumu które są:
Świat jako idea całości doświadczenia zewnętrznego
Dusza jako idea punktu odniesienia całości doświadczenia wewnętrznego
Bóg jako idea punktu odniesienia całości w ogóle.
1
FILOZOFIA 4 WYKŁAD 25.04.2009