RZĄD - Odonata - ważki:
ilość - około 4000 gat. (w Polsce około 70)
długość ciała 2 -13 cm
skrzydła - dwie pary błoniastych (zwężonych u nasady, poruszających się w czasie lotu niezależnie od siebie)
głowa - ortognatyczna ruchliwa
narządy gębowe - gryzące
czułki - krótkie (do 7 członów)
oczy - duże, zbudowane a 24000 omatidiów
przyoczka 3
nogi chwytne, stopa 3-członowa
przeobrażenia niezupełne
larwy - kampodealne, żyje w wodzie, drapieżna, z chwytną dolną wargą zwaną maską
imago i larwa - drapieżna - kanibalizm
rozwój 2 - 3 lat
RZĄD - Orthoptera - prostoskrzydłe:
ilość - około 20000 gat. (w Polsce około 100)
długość ciała 0,2 - 2,5 cm
skrzydła -przednia skórzasta, a druga błoniasta, niekiedy skrzydła skrócone
głowa - ortognatyczna
narządy gębowe - gryzące, z dużą wargą górną
czułki - cienkie(wieloczłonowe)
oczy - duże,
przyoczka 3
nogi tylne skoczne, przednie typu grzebnego (turkuć), stopa 1 -4 członowa
przeobrażenia niezupełne
narządy dźwiękowe (strydulacyjne na końcach skrzydeł i tylnych nogach)
larwy - kampodealne, żyje w wodzie, drapieżna, z chwytną dolną wargą zwaną maską
imago i larwa -ogólnie roślinożerne, (drapieżna - kanibalizm)
rozwój od kilku m-cy do kilku lat.
RZĄD - Thysanoptera - przelżeńce:
ilość - około 1500gat. (w Polsce około 100)
długość ciała 0,5 - 5 mm
skrzydła - wąskie, orzęsione na brzegach, przednie zwykle większe i bardziej zesklerotyzowane od tylnych, skrzydła często skrócone
głowa - hipognatyczna
narządy gębowe - kłująco-ssące
czułki - krótkie 4 - 9 członowe
przyoczka 3
nogi kroczne, stopa 1 - 2 członowa z 2 pazurkami i przylgą
przeobrażenia niezupełne
imago i larwa -ogólnie roślinożerne, (drapieżna - rzadko)
przewężyk mkodrzewiowiec (wysysa treść komórkową igły)
RZĄD - Homoptera - pluskwiaki równoskrzydłe:
ilość - około 42000 gat. (w Polsce około 1000)
długość ciała 0,1 - 10 cm
skrzydła - przednie węższe od tylnych i mocniej zeskleretyzowane, w spoczynku daszkowato złożone, tylne mogą być zmienione w przezmianki, liczne formy bezskrzydłe
głowa - hipognatyczna
narządy gębowe - kłująco- ssące (kłujka 2 -3 członowa)
czułki - (2 - 11 członów)
przyoczka 1 - 3
nogi tylne czasami skoczne
przeobrażenia niezupełne
roślinożerne
3 nadrodziny (mszyce [ochojnikowate - ochojnik zielony, świerkowiec, przybyszka daglezjowa, obiałka pędówka, mszycowate, bawełnicowate], czerwce [czerwiec bukowiec, czerwiec sosnowy], cykady [pienik wierzbowiec, olchowiec])
NADRODZINA - Amphidodea - mszyce:
ilość - około 1500 gat. (w Polsce około 300)
długość ciała 1 - 6 mm
skrzydła - przednie większe od tylnych, u ♀ skrzydeł brak
na odwłoku syfon
odchody zwane spadzią
występuje przemiana pokoleń - heterogonia - polegająca na kolejnej zmianie pokoleń: dzieworodnych na obupłciowe, żyworodne na jajorodne, i migracje uskrzydlonych osobników ♂
pasożyty roślin, niektóre myrmekofilne
NADRODZINA - Coccoidea - czerwce:
ilość - około 5000 gat.
długość ciała 1 - 7 mm (wyjątkowo do 35 mm)
skrzydła - ♂ z jedną parą błoniastych skrzydeł, u ♀ skrzydeł brak (często w postaci tarczek lub pęcherzyków nieruchomych)
pierwsze stadium ruchliwe, a późniejsze stadia i ♀ osiadłe
♂ podobne do mszyc nie mają narządów gębowych
rozmnażanie partenogenetycznie, żyworodne
RZĄD - Heteroptera - różnostoskrzydłe:
ilość - około 40000 gat. (w Polsce około 800)
długość ciała 0,1 - 15 cm
skrzydła -przednia w 2/3 skórzaste, a w1/3 błoniaste, a druga błoniasta składane płasko na grzbietowej stronie, niekiedy skrzydła zredukowane
głowa - prognatyczna, ortognatyczna
narządy gębowe - kłująco- ssące (kłujka 3 - 4 członowa)
czułki - 4 - 5 członowe
oczy - duże,
przyoczka 2
stopa 1 - 3 członowa
tułów z dużą trójkątną tarczką, na zapiersiu gruczoły zapachowe
przeobrażenie niezupełne
odżywia się pokarmem roślinnym lub zwierzęcym
zawadzik leśniczek
RZĄD - Rhaphidides - wielbłądki:
ilość - około 100 gat. (w Polsce około 7)
długość ciała 1 - 2 cm
skrzydła - dwie pary błoniaste, w spoczynku daszkowato składane
głowa - prognatyczna, zwężona ku tyłowi, przedtułowie wydłużone wygięte, bardzo ruchliwe
narządy gębowe - gryzące
czułki - wieloczłonowy
przyoczka 3
stopa 5 członowa
przeobrażenia zupełne
poczwarka typu - wolnego (dwa stadia - 1 nieruchome, 2 ruchliwe)
larwa porusza się zarówno do przodu i do tyłu
larwa i imago drapieżne (na - jaja, larwy, poczwarki - kózek, smolików, brudnicy)
RZĄD - Coleoptera - chrząszcze, tęgopokrywe:
ilość - około 35000 gat. (w Polsce około 8000)
długość ciała 0,1 - 15 cm
skrzydła - dwie pary, przednie stwardniałe - zwane pokrywami, tylne - błoniaste, niekiedy zredukowane
głowa - prognatyczna, ortognatyczna, rzadziej hipognatyczna
narządy gębowe - gryzące
czułki - 10 - 12 (wiele rodzajów)
przyoczka rzadko
stopa 2 - 5 członowa, nogi najczęściej bieżne, grzebne i pływne
przeobrażenia zupełne, czasami nadprzeobrażenie, jajorodne, obupłciowe, rzadko partenogenetyczne
poczwarka typu - wolnego
larwa - oligopodialna
fitofagi i zoofagi
RZĄD - Lepidoptera - motyle, łuskoskrzydłe:
ilość - około 130000 gat. (w Polsce około 3000)
długość ciała 0,2 - 15 cm
skrzydła - dwie pary błoniastych skrzydeł pokrytych łuskami (wyjątek - przeziernikowate)
głowa - ortognatyczna
narządy gębowe - ssące, u prymitywnych form gryzące, czasami zredukowane
czułki - wieloczłonowe
przyoczka 2
stopa 5 członowa
przeobrażenia zupełne,
poczwarka typu - zamknięta
larwa - polipodialna, gąsiennice z dobrze wykształconą głową (z gryzącym aparatem gębowym)
gąsiennice - roślinożerne, imago - płynami
RZĄD - Hymenoptera - błonkoskrzedłe:
ilość - około 150000 gat. (w Polsce około 10000)
długość ciała 0,1 - 5 cm
skrzydła - dwie pary - błoniaste
głowa - ortognatyczna, rzadziej prognatyczna
narządy gębowe - gryzące, i gryząco-liżące
czułki - wieloczłonowe
przyoczka 3
stopa 3 - 5 członowa, nogi bieżne z 1 lub dwoma krętarzami
przeobrażenia zupełne
poczwarka typu - wolnego
larwa - poliopodialna
roślinożerne, pasożytnicze, drapieżne - pożyteczne i szkodliwe
PODRZĄD - Symphyta - rośliniarki:
narządy gębowe - gryzące
odwłok całą szerokością złączony z tułowiem
dymorfizm płciowy, ♂ mniejsze z grzebykowatymi czułkami ♀ większe z czułkami nitkowatymi, z wydłużonym pokładełkiem
larwa - zwykle roślinożerna, z nogami tułowiowymi i odwłokowymi
rodziny (niesnujowate, pilarzowate, bryzguny, boreczniki, trzpiennikowate)
PODRZĄD - Apocrita - stylikówki:
narządy gębowe - gryzące-liżące
tułów zespolony z odwłokiem stylikiem
♀ - odwłok zakończony pokładełkiem niekiedy przekształconym w żądło połączone z gruczołami jadowymi
larwa - zwykle apodialna, pasożytują w innych owadach, rzadziej żyją w galasach lub społecznie
RZĄD - Diptera - muchówki, dwuskrzydłe:
ilość - około 100000 gat. (w Polsce około 10000)
długość ciała 0,1 - 5 cm
skrzydła - przednie - błoniaste, tylne - zredukowane w formie przezmianek
głowa - ortognatyczna, rzadziej prognatyczna
ciało - z licznymi szczecinkami
narządy gębowe - liżąco-ssące, lub kłująco-ssące
czułki - wieloczłonowy, lub niekiedy skrócone
przyoczka2 lub 3, często brak
stopa 3 - 5 członowa, z pazurkami i przylgą
przeobrażenia zupełne
poczwarka typu - wolnego, lub zamknięta (poczwarka rzekom)
larwa beznoga i bezgłowa (acefaliczna)
znaczna różnorodność pokarmowa, liczne larwy pasożytnicze
RZĄD - Coleoptera - chrząszcze, tęgopokrywe:
PODRZĄD - Adephaga - mięsożerne, drapieżne:
wyróżniają się kształtem i ustawieniem nóg tylnych, tylne biodra duże, wyciągnięte do tyłu zachodzące na drugi sternit odłoka
stopa - 5 - członiwa
RODZINA - Cicindelidae - trzyszczowate:(7)
nogi bieżne
grzbietobrzusznie spłaszczone
pokrywy w zarysie kwadratowe
czułki szczeciniaste (długie)
głowa wraz z oczami szersza od przedplecza
metaliczny kolor
RODZINA - Carabidae - biegaczowate:(520)
nogi bieżne
nadustek szerszy, nie dochodzi do nasady czułków
głowa wraz z oczami zwykle węższa od przedplecza
występuje u nich wstępne trawienie
czułki szczeciniaste (długie)
przedplecze sercowate
porywy bogato urzeźbione, czasem gładkie, czasem owłosione
rodzaj biegaczi tęcznik - chronione
zamieszkują środowisko glebowe, czasami nadrzewny tryb życia
PODRZĄD - Polyphaga- wielożerne:
tylne biodra mniejsze, nie zachodzące na drugi sternit
stopa 3 - 5 członów
RODZINA - Scarabaeidae - Żukowate:(152)
czułki - człony wierzchołkowe wyciągnięte blaszkowato, tworzące wachlarzykowatą buławkę skierowaną do przodu
krępa budowa ciała ♂ rogi i listwy, ♀ inne
odwłok - widoczne 6 sternitów
larwa oligopodialna
pierwsza para nóg grzebna
RODZINA - Lucanidae - Jelonkowate:(7)
czułki - człony wierzchołkowe wyciągnięte blaszkowato, tworzące wachlarzykowatą buławkę skierowaną w kierunku głowy, pierwszy człon czułka dłuższy
odwłok - widoczne 5 sternitów
stopa 5 członów
larwa oligopodialna
dymorfizm płciowy
RODZINA - Staphylinoidae - Kusakowate:(1172)
najliczniejsza rodzina chrząszczy w Polsce
mogą mieć skrócone pokrywy, ozn. to, że odwłok jest widoczny z góry (widoczne 4 - 5 tergitów)
czułki nitkowate
chrząszcze wydłużone
są drapieżne
RODZINA - Silphidae - Omarlicowate:(26)
czułki 10 - 11 członowe ze słabo wyodrębnioną buławką
Spoza pokryw widoczne 1 - 2 tergity
ciało spłaszczone
nieliczne są drapieżcami
grabarze są padlinożerne
RODZINA - Buprestidae - Bogatkowate:(84)
dzieci słońca (mają rójkę VI, VII, VIII), latają w południe
są bogato ubarwione, krew ma też różną barwę (są też barwne po śmierci bo barwa związana jest z załamywaniem światła)
ciało klinowato wydłużone, w przekroju poprzecznym grzbietowo-brzusznie spłaszczone
czułki krótkie, nitkowate, jednostronnie piłkowane, często od 5 czułka perełkowate
biodra nóg przedniej pary kuliste, nie wystające
druga para skrzydeł składa się tylko wzdłuż ciała, stąd mogą bardzo szybko zrywać się do lotu
dwa typy larw - bogatek i opiętek
roślinożerne
RODZINA - Elateridae - Sprężykowate:(123)
tylne kanty przedplecza wyraźnie wyciągnięte w wyraźne kolce
ciało wąskie wydłużone, z tyłu i z przodu zwężone, nieco spłaszczone
między przedpleczem, a nasadą pokryw głęboka bruzda
czułki nitkowate czasem perełkowate, u ♂ często grzebykowate, piłkowane
posiadają aparat widełkowy umożliwiający skoki
RODZINA - Cantharidae - Omomiłkowate:(88)
czułki długie nitkowate, dłuższe od połowy ciała
pokrywy miękkie niekiedy skrócone
głowa mała i szeroka
drapieżcy
bez znaczenia gospodarczego
RODZINA - Lymexylonidae - Drwionkowate:(3)
RODZAJ - drwionek
RODZAJ - rytel
pokrywy miękkie
ciało wydłużone
czułki krótkie
szkodniki drewna
RODZINA - Anobiidae - Kołatkowate:(61)
głowa ustawiona prostopadle, schowana pod kapturowato ukształtowanym przedpleczem
czułki nitkowate 8 - 11 członowe, piłkowate, grzebykowate, szczególnie u ♂ (cecha odróżniająca od korników), trzy ostatnie człony duże
małe 2,5 - 9 mm
larwa oligopodialna
RODZINA - Cleridae - Przekraskowate:(23)
drapieżne
głowa wraz z oczami szersza od przedplecza
przedplecze zwężone w tylnej części (szerokość przedplecza węższa od szerokości pokryw)
czułki z wyraźną buławką
ciało pokryte odstającymi włoskami
RODZINA - Coccinellidae - Biedronkowate:(72)
Wszystkie stopy 3 członowe
czułki na końcu zgrubiałe
spód ciała płaski
strona grzbietowa półkoliście wypukłą
mogą być owłosione, mogą być wydłużone
larwa (szara) i imago - drapieżne
RODZINA - Melandryidae - Śniadkowate:(32)
indeks stóp 5-5-4
przedplecze równe szerokości pokryw
głowa po oczy ukryta w przedpleczu
przednie biodra stożkowate - są wydłużone
głaszczyn brkodaty
czułki długie, nitkowate 10 - 11 członowe
RODZINA - Meloidae - Majkowate, oleicowte:(15)
czułki nitkowate
przedplecze węższe od pokryw
głowa połączona z przedpleczem wąskim zgrubieniem
mają hipermetamorfozę - nadprzeobrażenie (w gniazdach samotnych pszzół)
indeks stóp 5-5-4
podrywy czadem skrócone
przednie biodra stożkowate
RODZINA - Tenebrionidae - Czarnuchowate:(58)
indeks stóp 5-5-4
czułki nitkowate o 1 członie przy patrzeniu z góry niewidoczne 10 - 11 członów (czasem buławkowate
3 i 4 sternit odwłoka błoniasto obrzeżony
ciemne jednobarwne (rzadko dwubarwne)
RODZINA - Cerambycidae - Kózkowate:(192)
nitkowate 11 - 12 członowe, lub piłkowane, zwykle dłuższe od połowy ciała
głowa duża wyraźna, osadzona skośnie lub prostopadle
duże o wydłużonym ciele
oczy nerkowato wygięte (oko obejmuje nasadę czułka), szerokie pole widzenia
stopa 5 członowa
na bokach przedplecza często występują kolce lub wzgórki
roślinożerne - ogólnie
RODZINA - Chrysomelidae - Stonkowate:(467)
stopa 4 członowa
czułki krótsze niż połowa ciała, nitkowate, ku końcowi zgrubiałe
głowa mała
chrząszcze małe dł. do 15 mm, owalne
kolorowe, ciało wypukłe
RODZINA - Attelabidae - Podryjkowcowate:(28)
głowa z wyraźnym ryjkiem
czułki proste z 3 członową buławką
zarys pokryw prawie czworokątny
stopa 5 członowa
larwy zwijają liście
nie przecinające blaszki liściowej
nacinające blaszkę
nacinające pączki
nacinające pędy
RODZINA - Curculionidae - Ryjkowcowate:(736)
głowa z wyraźnym ryjkiem
biczyk czułka z kolankowatym załamaniem, pierwszy człon silnie wydłużony
na bokach schowki na czułki
RODZINA - Scolytidae - Kornikowate:(106)
Głowa nie wyciągnięta w ryjek (ogólnie budowa ciała zbliżona do ryjkowcowatych)
stopa 5 członowa
larwa - beznoga
czułki buławkowate, kolankowato załamane
małe do 9 mm