30.09.2010

Wykład 1

1. Sprawy organizacyjne:

• 525D (4 piętro)

• Konsultacje: czwartki 15:30-16:30, dyżury weekendowe, będą rozpisane na stronie katedry

• Stara się odpisywać na e-maile, ale jej to nie za bardzo wychodzi

• Będziemy zaczynać o 8.15

• Egzamin: trzeba mieć ocenę pozytywną z zaliczenia, obowiązujący materiał to: treść wykładu + finanse samorządu terytorialnego (z ćwiczeń):

• W trybie poprawkowym, albo jest zaliczenie przeprowadzone przez ćwiczeniowca, albo p. Farmulska robi jednocześnie zaliczenie (test od ćwiczeniowca) i egzamin,

• Egzamin ma formę pisemną, obejmuje 2 części, część testową - 10 pytań, jednokrotnego wyboru, bez punktów ujemnych 10 pkt

• Część opisowa, 2 pytania, jedno krótsze, jedno dłuższe. Krótsze, Np. proszę wymienić… proszę podać definicje… - 2 pkt, Dłuższe - 4 pkt,

• Skala ocen:

• 9,5 - na zaliczenie,

• 11,5 - dst+,

• 12,5 - db,

• 14 - db+,

• 14,5 na ocenę bdb

• Nie ma zwolnień z egzaminu, bez względu na ocenę, nie ma przepisywania stopni.

• Literatura: - nie nadąża

• Stanisław Owsiak - „Finanse publiczne, teoria i praktyka”, PWN, Warszawa 2005, Wydanie III (do strony 372 - część I, o charakterze teoretycznym)

• Po każdym wykładzie będzie mówić, co i gdzie przeczytać.

• Zdawalność: w roku ubiegłym 20% nie zaliczyło egzaminu w I terminie, a było dużo piątek, w II terminie nie zdały 3-4 osoby

• P. Farmulska - zajmuje się najwięcej podatkami, bo je najbardziej lubi, pracuje w komisji egzaminującej doradców podatkowych

Bloki tematyczne na wykładzie:

• Zagadnienia wstępne, część wprowadzająca

• Budżet państwa,

• Podatek, (kategoria)

• Pożyczka publiczna, deficyt, dług publiczny, strona wydatkowa finansów publicznych

• Na ćwiczeniach:

• Tematyka wprowadzająca

• Fundusze samorządu terytorialnego

• Ubezpieczenia społeczne

• Członkostwo w UE (fundusze publiczne ponad narodowe)

• Finanse publiczne - „kasa władzy”, zasoby pieniężne, które ma do dyspozycji władza.

• Finanse publiczne - „wspólna kasa”, władza, jeśli jest demokratycznie wybrana, to realizuje zadania, do których została upoważniona poprzez wybory.

• Definicji jednoznacznej nie ma, bo jest to bardzo złożone pojęcie.

• Finanse publiczne - to określona kategoria ekonomiczna:

• Element, cząstka finansów w ogóle, jest to kategoria, która stanowi uszczegółowienie, konkretyzacja finansów,

• Finanse publiczne - nauka (istnieje wiedza na temat tej kategorii)

• Są przedmiotem zainteresowania nauk: ekonomicznych, prawnych i politycznych.

• Finanse - ogół zjawisk ekonomicznych, związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych.

• Finanse publiczne - ogół zjawisk ekonomicznych, związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem publicznych zasobów pieniężnych.

• Publiczne zasoby pieniężne:

• Publiczny, z łaciny, dotyczący ogółu, służący ogółowi, dla dobra ogółu, powszechny, ogólny nie prywatny.

• Ekonomia - „nauka o bogactwie i zachowaniach związanych z tym bogactwem”, finanse publiczne są natomiast rozważane, jako element tego bogactwa w postaci publicznych zasobów pieniężnych.

• Pytania nauk ekonomicznych o finanse publiczne:

• W jaki sposób publiczne zasoby pieniężne oddziałują na struktury gospodarcze, oraz w jaki sposób publiczne zasoby pieniężne oddziałują na koniunkturę gospodarczą? - 2 pytania w jednym

• W jaki sposób struktury gospodarcze oddziałują na publiczne zasoby pieniężne, oraz w jaki sposób publiczne zasoby pieniężne pozostają pod wpływem koniunktury gospodarczej.

• Trudno by znaleźć kraj, który jest w trudnym okresie rozwoju gospodarczego, a ma kwitnące finanse publiczne i odwrotnie.

• Czy władza publiczna może oddziaływać na koniunkturę za pośrednictwem finansów publicznych?

• Nauki prawne:

• Współcześnie nie ma finansów publicznych poza prawem, są one uregulowane prawnie. Jest to jeden z dorobku ludzkości. W finansach trzeba tłumaczyć się w świetle obowiązujących regulacji.

• Finanse publiczne - są częścią prawa finansowego.

• Prawo finansowe - zespół norm prawnych, regulujących funkcjonowanie finansów publicznych.

• Nauki prawne badają normy.

• Prawo finansowe jest powiązane z prawem administracyjnym i publicznym.

• Prawo administracyjne - władza wykonawcza najogólniej

• Nauki polityczne:

• Badają, w jakim stopniu operacje w zakresie publicznych zasobów pieniężnych mogą służyć władzy do zrealizowania celów (politycznych, społecznych i gospodarczych).

• Finanse publiczne - są w dużym stopniu zdeterminowane czynnikiem politycznym.

• Finanse publiczne są narzędziem do realizacji celów.

• Inne nauki zajmujące się finansami publicznymi:

• Socjologia

• Psychologia (Np. ekonomiczna)

• Zarządzanie

• Etyka

07.10.2010

Wykład 2

1. Miejsce finansów publicznych w finansach:

• Finanse publiczne to element finansów

• Finanse o charakterze podmiotowym

• Finanse - klasyfikacja o charakterze podmiotowym, (co jest dla podmiotów charakterystycznego): sztampa przenosząca się na studiowanie tego przedmiotu:

• Władzy publicznej

• Przedsiębiorstw

• Banków

• Instytucji ubezpieczeniowych

• Ludności (gospodarstw domowych)

• Finanse - klasyfikacja amerykańska:

• Władzy publicznej

• Biznesu finanse podmiotów gospodarczych + usługi pośrednictwa finansowego

• Indywidualne

• Problem z bankiem centralnym, bo należy on do finansów władzy publicznej, ale jest omawiany na bankowości

• Finanse - podejście najczęściej występujące w literaturze francuskiej:

• Publiczne

• Prywatne

• Czym różnią się finanse publiczne od prywatnych? Charakterystyka finansów publicznych:

	Finanse publiczne	Finanse prywatne
Kryterium celu	Mają służyć ogółowi, są dla zaspokojenia potrzeb ogółu, dużych grup społecznych.	Są nakierowane na zaspokojenie potrzeb jednostki, lub małej grupy osób Np. rodzina.
Zysk	Finanse publiczne nie są nakierowane na zysk.	Kryterium zysku musi funkcjonować.
Etap gromadzenia środków	Wyposażone w przymus. Nie ma żadnego innego rozwiązania niż gromadzenie środków w sposób przymusowy. Tzw. „przymus pośredni” - przymus uświadomiony, łagodniejszy od przymusu bezpośredniego. Obywatel wie, że trzeba płacić podatki.	Nie są wyposażone w przymus. (Za wyjątkiem grup przestępczych, ale tym się nie zajmujemy, bo pani Farmulska boi się mafii )
Etap wydatkowania środków	Nie podlegają przymusowi - żadnemu podmiotowi nie przysługuje prawo artykułowania roszczeń finansowych względem władzy publicznej, ponad to, co władza publiczna ustanowiła. Jeśli Np. komuś przysługuje zasiłek, a urzędnik się pomylił i postawił przed prawem poboru, to podmiot może wnieść roszczenie, ale nie można stwierdzić, że Np. przy zanieczyszczonym powietrzu należą się jakieś dodatki..	W części obciążone przymusem. Np. podatki, mandaty.
Zakres	Dużo szerszy niż finansów prywatnych. Istotne reperkusje gospodarcze.	Gospodarka finansowa pojedynczego podmiotu nie ma większego znaczenia dla sytuacji gospodarczej państwa.
Zjawiska pieniężne	Władza publiczna jest gestorem pieniądza.	Prywatni posiadacze pieniądza nie mają na nie żadnego wpływu.
Kontrola	Poddane kontroli społecznej - określone instytucje i procedury zawarte w prawie	Dyscyplina dobrowolna, brak wypracowanych procedur kontroli społecznej.

6. Np. Jest sobie jakieś osiedle, na osiedlu jest basen. Na osiedlu chciano wybudować szkołę z basenem. Basen jest wynajmowany, bo chce się na tym zarabiać, a nie powinno tak być.

7. Jedno z pytań za 4 punkty na egzaminie to porównanie finansów publicznych i finansów prywatnych.

8. Finanse publiczne a sektor publiczny:

• Wyodrębnienie sektora publicznego obok sektora prywatnego dokonywane jest w sferze realnej (rzeczowej). Dokonywane jest na podstawie kryterium własnościowego, (kto jest właścicielem). Przy własności mieszanej, jeżeli właścicielem 51% jest państwo, to przypisuje się majątek do państwa.

• Sektor publiczny - określony majątek, na który składają się następujące elementy:

• Majątek służący władzy i administracji zarówno szczebla centralnego jak i terytorialnego. Np. budynki, środki transportu, - w które wyposażone są obiekty władzy.

• Majątek wykorzystywany do świadczenia usług przez instytucje publiczne - majątek, który mają we władaniu publiczne instytucje Np. obiekty Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

• Majątek będący we władaniu publicznym - ogół może z tego majątku korzystać:

• Dobra przyrody

• Infrastruktura - szeroko rozumiana Np. drogi, mosty, oświetlenia

• Majątek publiczny zaangażowany w działalności gospodarczej. Nie jest wykluczone, że władza publiczna może zaangażować się w działalność gospodarczą (nawet w warunkach gospodarki rynkowej).

• Sektor publiczny i finanse publiczne:

• Sektor publiczny jest wyróżniony w sferze realnej i finansowej, a finanse w finansowej.

• Publiczne zasoby pieniężne służą sfinansowaniu funkcjonowania sektora publicznego, ale nie tylko. Część zasobów publicznych drogą transferu zasila finanse prywatne.

• Sektor publiczny funkcjonuje w oparciu o środki publiczne, ale nie wyłącznie. W szczególności w działalności gospodarczej (według reguł rynkowych).




11. Przedmiot nauki finansów publicznych, - czym się zajmują finanse publiczne jako nauka:

• Ujęcie klasyczne - przedmiotem nauki o finansach publicznych są procesy gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych.

• Ujęcie współczesne - oprócz tego, że przedmiotem nauki o finansach publicznych są procesy gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych, są też związki i zależności pomiędzy procesami gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych a procesami gospodarczymi, społecznymi i politycznymi.

• W miarę rozrostu finansów publicznych rozszerzyły się funkcje współczesnego państwa.

• Klasyk - Czy podatek służy wydajnemu zasileniu kas publicznych?

• Współcześnie, - Jakie skutki ekonomiczne występują i jak działają?

• Finanse publiczne - zajmują się finansową działalnością władzy publicznej, opisują i analizują wydatki władzy publicznej, oraz metody i narzędzia wykorzystywane przez władzę publiczną do sfinansowania tych wydatków.

• W finansach publicznych wydatek jest pierwotny, a gromadzenie środków jest wtórne.

• Zasoby są gromadzone przez władzę do realizacji zadań. Władza publiczna stawia sobie określone cele, zadania i szuka na nie środków.

• Metoda nauki finansów publicznych (3 etapy):

• Obserwacja zjawisk - ma charakter pośredni, czyli źródłem danych jest sprawozdawczość budżetowa, rachunkowość budżetowa. Źródła danych to określone zapisy księgowe. Wymogi źródeł informacji:

• Zgodne ze stanem faktycznym (prawdą)

• Zgodne z regulacjami prawnymi

• Porównywalne

• Analiza - poszukiwanie związków przyczynowo-skutkowych - analizy dokonywane są zasadniczo w dwóch płaszczyznach, poszukiwanie związków pomiędzy samymi zjawiskami pieniężnymi:

• Analizy struktury

• Dynamika
  II płaszczyzna - poszukiwanie zależności, związków pomiędzy zjawiskami pieniężnymi a nie pieniężnymi, ze sfery gospodarczej.

• Formułowanie praw i wniosków - jest bardzo trudne i praw jest bardzo niewiele, ponieważ:

• Nauka finansów publicznych jest pozbawiona eksperymentu badawczego

• Rzeczywistość społeczna, gospodarcza, polityczna jest bardzo złożona, a finanse publiczne są tylko jednym z czynników na nią wpływających i nie koniecznie jest to najważniejszy czynnik.

• Klasyczne - I płaszczyzna, współczesne - I i II płaszczyzna (dobre do testu).

14.10.2010

Wykład 3

1. Wykres wydatków władzy publicznej USA w czasie wojny. Wydatki nie były zdeterminowane rozkwitem gospodarczym, tylko potrzebą.

2. Finanse publiczne nie są wyposażone w metodę eksperymentu. W ramach metody (w zastępstwie) jest atrapa eksperymentu „Metoda prób i błędów”.

• Metoda ta polega na tym, że podmioty odpowiedzialne za funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie podejmują określone decyzje dotyczące stosowanych metod i narzędzi w sferze finansów publicznych.

• Po drugie zastosowane metody i narzędzia podlegają obserwacji i ocenie.

• Po trzecie, uzyskane rezultaty są punktem wyjścia do przeprowadzenia ewentualnych korekt.

• Metoda jest w układzie podmiotowym:

• Władza publiczna

• Przedstawiciele nauki, edukacji i władza publiczna

• Władza publiczna

• W badaniach z zakresu finansów publicznych są możliwe dwa podejścia:

• Pozytywne - badanie zjawisk ze sfery finansów publicznych, takich, jakimi są, analizuje się stosowane w praktyce metody i narzędzia. To podejście opisujące rzeczywistość, zmierza do budowy tzw. modeli pozytywnych, czyli modeli opisujących rzeczywistość.

• Normatywne - próba opisania finansów publicznych, w szczególności stosowanych metod i narzędzi, takich, jakimi być powinny. Np. przedsiębiorca będzie optował za wąskim zakresem finansów publicznych, bo będzie płacił mniejsze podatki. Jakie być powinny zgodnie ze z góry przyjętymi normami wartościującymi? Podejście to jest podporządkowane różnorodnym poglądom. Zmierza do budowy modeli projektujących rzeczywistość, czyli tzw. modeli normatywnych.

Temat: przekroje finansów publicznych.

5. Finanse publiczne posiadają określone elementy - przekroje finansów publicznych.

6. Przekrój podmiotowy:

• Władze stanowiące, zarówno szczebla centralnego, jak i szczebla terytorialnego

• Władze wykonawcze, zarówno na szczeblu centralnym jak i terytorialnym

• Władze kontrolne, działające ze szczebla centralnego (NIK) i terytorialnego (RIO - Regionalne Inspekcje Obrachunkowe); kontrola - najwyższa forma zaufania .

• Aparat skarbowy

• Pozostałe podmioty funkcjonujące w oparciu o środki publiczne, min różnego rodzaju instytucje o charakterze usługowym, Np. szkoły, szpitale, więzienia.

• Przekrój prawny - finansów publicznych nie ma poza prawem, w tym przekroju znajdują się regulacje prawne:

• Konstytucja - bardzo szeroko traktowany jest temat finansów publicznych, konstytucja w dużym stopniu jest zdeterminowana czynnikiem historycznym (podobnie szeroko finanse publiczne są traktowane w konstytucjach Holandii, Belgii, Portugalii i Szwecji, mniej we Włoszech, Grecji, a najmniej Austrii i Francji). W Polsce w minionej epoce finanse publiczne były tematem tabu, tylko kilka osób w państwie wiedziało, co płynie skąd i dokąd. Po zmianie systemu uznano, że trzeba napisać dużo o finansach publicznych.

• Ustawa o finansach publicznych - obowiązująca od 01.01.2010, z sierpnia 2009, ustawy znajdują się na stronie BIP-u (Biuletyn Informacji Publicznej). 09.10.2010 - wprowadzono projekt zmian.

• Coroczne ustawy budżetowe

• Uchwały budżetowe jednostek samorządu terytorialnego

• Ustawy dotyczące finansów samorządowych, w szczególności „Ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego”

• Ustawy i inne przepisy, które regulują funkcjonowanie ministra finansów i ministra skarbu, łącznie z przepisami regulującymi funkcjonowanie aparatu skarbowego

• Przepisy dotyczące podatków i innych obciążeń fiskalnych - to p. Farmulska lubi najbardziej :

• Regulacje o charakterze ogólnym

• Ordynacja podatkowa

• Kodeks karny i skarbowy

• Przepisy materialnego prawa podatkowego

• Inne regulacje prawne - jest ich dużo, poza wymienionymi

• Przekrój instytucjonalny - określone grupy funduszy publicznych:

• Budżet państwa

• Budżety jednostek samorządu terytorialnego

• Fundusze ubezpieczeń społecznych

• Inne fundusze, Np. celowe

• Funkcje finansów publicznych - można rozważać z różnych punktów widzenia:

• Przez pryzmat funkcji finansów - skoro finanse publiczne są częścią składowa finansów, a finanse jako kategoria ogólna spełniają określone funkcje, to finanse publiczne będą te funkcje konkretyzować:

• Przez pryzmat instrumentów finansów publicznych, Np. podatki, dotacje. Finanse publiczne są sumą działania tych elementów.

• Przez pryzmat współczesnego państwa - jest to jedno z najprostszych podejść:

• Funkcja alokacyjna - polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków publicznych przez państwo w celu oddziaływania na alokację zasobów (czynników wytwórczych oraz wytworzonych już dóbr) w gospodarce. Oznacza ona ingerencję państwa w rynkowy mechanizm alokacji zasobów. Uzasadnienie ingerowania państwa: Cena (rynek określa cenę, stać nas to kupujemy - piękne i brutalne). Zasadniczą przesłanką uzasadniającą ingerencję państwa jest zawodzenie rynku. Rynek jest zawodny w sytuacjach, w których określone grupy podmiotów są pozbawione możliwości posiadania pewnych dóbr. Mogą być dobra, których producentom nie opłacałoby się produkować. Występowanie efektu zewnętrznego - produkcja, lub konsumpcja określonego dobra powoduje określone koszty społeczne, Np. produkcja dobra związana z zanieczyszczaniem środowiska. Ingerencja działa in minus na sektor prywatny, bo zabiera się część zasobów. In plus - władza publiczna serwuje pewne dobra, takie jak infrastruktura, państwo jest zaangażowane w edukację.

• Funkcja redystrybucyjna - polega na oddziaływaniu przez państwo na poziom dochodów, ukształtowany w rezultacie procesów rynkowych. To oddziaływanie należy rozumieć jako pewną korektę. W założeniu korekta ta polega na zmniejszeniu dochodów określonych grup (przy pomocy podatków), a z drugiej strony polega na wyposażeniu w dochody, bądź zwiększeniu dochodów innych grup. Podział dokonany według reguł rynkowych to podział pierwotny, a władza publiczna dokonuje jego korekty przez podział wtórny. Przesłanki, do uzyskania dochodów:

• praca

• kapitał

• pochodzenie - Np. królowa brytyjska

W ramach podziału pierwotnego nie wszystkie podmioty z przyczyn zawinionych bądź niezawinionych mogą uczestniczyć i podział pierwotny wymaga skorygowania w oparciu o kryteria sprawiedliwości społecznej i polityczne. Funkcja ta realizuje się również w płaszczyźnie terytorialnej, regiony bardziej zamożne są obciążane na rzecz regionów mniej zamożnych. Redystrybucja może się także dokonywać w płaszczyźnie podmiotów gospodarczych, w warunkach gospodarki rynkowej powinna być ograniczona.

• Funkcja stabilizacyjna - polega na wykorzystaniu przez państwo dochodów i wydatków publicznych do oddziaływania na sytuację gospodarczą i społeczno-gospodarczą. Pojawiła się historycznie najpóźniej, w latach 30-stych, wraz z teorią Keynesa. Zasadnicze cele tej ingerencji:

• stabilizacja cen - przeciwdziałanie inflacji (ceny)

• utrzymanie wysokiego poziomu zatrudnienia - przeciwdziałanie i ograniczanie bezrobocia (zatrudnienie)

• zapewnienie równowagi bilansu płatniczego (bilans płatniczy)

• zapewnienie warunków stabilnego wzrostu gospodarczego (wzrost gospodarczy)

• Zakres finansów publicznych…

21.10.2010

Wykład 4

1. Pomiar zakresu finansów publicznych zawsze jest obciążony dyskusyjnymi cechami.

2. Relacja dochody budżetowe do PKB x 100%, można się z niej dowiedzieć:

• Jaką część produktu krajowego brutto w danym roku stanowią dochody publiczne?

• W jakim stopniu władza publiczna ingeruje w PKB?

• Jaką część PKB władza publiczna przejmuje?

• Relacja wydatki budżetowe do PKB * 100% tyle władza publiczna chciałaby zabrać, ale nie jest w stanie przejąć.

• Wskaźnik I waha się w granicach 30 - 60% bardzo duży rozrzut

• Kraje o najwyższym wskaźniku:

• Szwecja

• Norwegia

• Dania

• Finlandia

• Kraje o najniższym wskaźniku:

• Korea

• Japonia

• USA

• Australia

• Tendencje są dość zróżnicowane, ale poszczególne kraje (poza Słowacją) nie dokonują w tym zakresie rewolucji. Np. W Szwecji wskaźnik się waha, ale system jest wypracowany i zmienia się tylko w niewielkim stopniu.

• Polska jest w grupie przeciętnej - ma swoje specyficzne uwarunkowania.

• Kraje strefy euro mają wskaźnik wyższy niż Polska - wejście do strefy euro może być korzystne.

• Średnia OECD jest niższa niż w Polsce.

• Wnioski: Jak dotąd ani w praktyce, ani w teorii nie udało się ustalić optymalnego zakresu funkcji finansów publicznych, tym samym poszczególne kraje funkcjonują zgodnie z metodą prób i błędów. Prowadzą własne poszukiwania.

Temat: Dobra publiczne.

1. Potrzeby ludzkie - (słownikowo) wymagania konieczne do życia.

• Zajmują się nimi różne nauki (psychologia, socjologia).

• Ekonomia - zajmuje się zaspokajaniem potrzeb, część potrzeb kreuje człowiek, a część kreuje biznes.

• Potrzeba (z nauki o konsumpcji) - pożądanie określonych wartości użytkowych, czyli dóbr i usług wynikających z osiągniętego poziomu rozwoju gospodarczego, cywilizacyjnego i kulturalnego społeczeństwa.

• Potrzeby są zróżnicowane w czasie i przestrzeni.

• Podział potrzeb:

• Według kryterium sposobu zaspokojenia:

• Potrzeby indywidualne - to takie, które zgłasza jednostka i zaspokojone one mogą być na rzecz jednostki. Np. głód.

• Potrzeby zbiorowe - to takie, które zgłaszają jednostki, bądź całe grupy (społeczne)jednostek zbiorowości, ale zaspokoić te potrzeby można wyłącznie na rzecz zbiorowości, Np. Jest duszno na auli B.

• Potrzeby, które wynikają z faktu istnienia społeczeństwa, oraz instytucji, które są jego wytworem. Państwo - zasadniczy wytwór. Aby było Państwo musi być władza i administracja. Władza ustanawia prawa, których przestrzegania powinny pilnować instytucje takie jak: policja, służby bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz zewnętrznego (wojsko), służby dyplomatyczne. Polska nie funkcjonuje w próżni, tak jak kiedyś funkcjonowała Albania. Nie można współcześnie pominąć służb dyplomatycznych.

• Potrzeby, których naturalne cechy determinują zaspokojenie wyłącznie w sposób zbiorowy.

• Potrzeby wiążące się ze specyfiką środowiska naturalnego. Ochrona sanitarna kraju (Np. masowe szczepienia), regulacja rzek.

• Finanse to wspólna kasa dzięki nim możemy zabezpieczyć zaspokajanie potrzeb o charakterze zbiorowym. Potrzeby przesłanka do działania finansów publicznych.

• Jaki jest zakres potrzeb, które są zabezpieczone w oparciu o środki publiczne:

• Potrzeby „typowo” zbiorowe - potrzeby zbiorowe

• Część potrzeb indywidualnych - edukacja, zdrowie, potrzeby mieszkaniowe, potrzeby z zakresu kultury. Zakres tych potrzeb jest zależny od:

• czynnika ekonomicznego (zamożność danego państwa) - ile można przejąć

• oraz od polityki - ile władza chce

• Konsekwencją rozróżnienia potrzeb, oraz tego, że władza publiczna ingeruje jest rozróżnienie dóbr:

• Dobra prywatne

• Dobra publiczne - te, które jakaś zbiorowość decyduje się pozyskiwać za pomocą dowolnej organizacji zbiorowej.

• Czyste dobra publiczne - dobra publiczne sensu stricto - te dobra, które wiążą się z ustanawianiem i egzekwowaniem prawa i te, które wiążą się ze środowiskiem naturalnym, dobro konsumowane egalitarnie przez członków danej zbiorowości, jeżeli pewna ilość tego dobra jest dostępna jednemu podmiotowi ze zbiorowości inne podmioty tej zbiorowości powinny z definicji mieć taki sam dostęp do takiej samej części tego dobra. Korzyści są tutaj niepodzielne, czyli nie można wyodrębnić indywidualnie należnej części, tzn. nie można wprowadzić odpłatności Np. wojskowa łódź podwodna. Ale z życia wynika, że policja już nie

• Dobra społeczne - usługi społeczne, dobra qusi-społeczne - to dobra, które służą zaspokojeniu potrzeb indywidualnych określonych w danym miejscu i czasie przez władze publiczne.

• Dobra publiczne sensu largo to dobra publiczne czyste + dobra quasi-społeczne

• Zastosowanie dóbr indywidualnych nie wyklucza funkcjonowania tych dóbr na rynku.

• Różnica między dobrami publicznymi i prywatnymi:

• Nie są zróżnicowane ze względu na cechy fizyczne (Np. energia publiczna zasilająca latarnie publiczne i energia w lampce przy biurku studenta).

• Porównanie w oparciu o kryterium użyteczności (społeczne)

• Kryterium ekonomiczne (odpłatności)

Dobro publiczne	Dobro prywatne
Kryterium użyteczności społecznej
Korzyści dla ogółu.	Korzyści dla jednej osoby (lub małej grupy osób).
Ogólna dostępność.	Jeżeli korzysta jedna osoba dobro nie jest dostępne dla innych.
Brak rywalizacji o dostęp.	Zjawisko rywalizacji pomiędzy użytkownikami danego dobra.

28.10.2010

Wykład 5

1. Porównanie dóbr publicznych i prywatnych, Cd.

Dobro publiczne	Dobro prywatne
Kryterium ekonomiczne opłacalności
Dla odbiorcy bezpłatne, lub częściowo odpłatne	Pełna odpłatność (cena rynkowa)
Finansowane z funduszy publicznych i częściowo z prywatnych	Finansowane z funduszy prywatnych
Dostarcza państwo, lub inne podmioty publiczne	Dostarcza rynek

2. 2 schematy:




• Potrzeby indywidualne - do ich zaspokojenia służą dobra prywatne, a źródłem finansowania są fundusze prywatne.

• W jakim stopniu państwo ma serwować dobra, które zaspokoją potrzeby indywidualne, które może zaspokoić rynek? - Pytanie bez odpowiedzi

• Zakres dóbr społecznych - nie jest pożądany jego nadmierny rozrost, ponieważ:

• Sfera publiczna jest wyjątkowo (szczególnie) narażona na marnotrawstwo i nadużycia. Jest dużo przykładów, w których gestorzy środków publicznych marnują je - ktoś jest gestorem czegoś, co nie jest jego własnością.

• Konsumpcja zbiorowa dokonuje się zawsze kosztem konsumpcji indywidualnej, - ponieważ aby serwować dobra publiczne potrzebne są fundusze publiczne, które wyrastają z funduszy prywatnych.

• Konsumpcja zbiorowa jest konsumpcją narzuconą i tym samym ograniczającą wolność jednostki.

Temat: Budżet państwa.

1. Dokonując różnych przekrojów finansów publicznych dokonaliśmy przekroju instytucjonalnego i wyodrębniliśmy grupy funduszy publicznych.

2. Pytanie z egzaminu: Przekrój finansów publicznych, który wyodrębnia to przekrój:

• Podmiotowy -

• Przedmiotowy -

• Instytucjonalny +

• Przesłanki rangi budżetu państwa:

• Jest to największy fundusz publiczny, jest to fundusz w ramach, którego jest gromadzona i rozdysponowywana największa cześć funduszy publicznych.

• Budżet państwa jest narzędziem władzy centralnej, a współcześnie to władze centralne są podstawowym (dominującym) podmiotem w zakresie polityki społeczno-gospodarczej danego kraju.

• Z budżetu państwa są dokonywane transfery na rzecz innych funduszy publicznych, Np. na rzecz funduszy jednostek samorządu terytorialnego, te transfery mają istotny wpływ na wielkość pozostałych funduszy.

• Budżet państwa jest istotnym instrumentem międzynarodowych powiązań finansowych, Np. biorąc po uwagę Polskie członkostwo w UE to powiązania finansowe z budżetem UE - składki - są ujmowane w budżecie państwa.

• Budżet państwa ma rangę ustawy, czyli decyduje o nim władza ustawodawcza (parlament), jest to akt prawny (ustawa) pomijając konstytucje najwyższej rangi.

• Budżet państwa, a budżet centralny:

• Te pojęcia biorąc pod uwagę treść ekonomiczną mogą być używane zamiennie.

• Na gruncie polskich regulacji prawnych nie funkcjonuje pojęcie budżet centralny.

• Pojęcie budżetu państwa:

• Budżet - zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków jakiegokolwiek podmiotu na określony czas.

• Elementy każdego budżetu:

• Aspekt przyszłościowy

• Zestawienie dochodów i wydatków w określonym przedziale czasowym.

• Specyfika konkretnego budżetu - decyduje podmiot, którego budżet dotyczy

• Budżet państwa jest definiowany przez nauki ekonomiczne i nauki prawne:

• budżet (definicja z nauk ekonomicznych) - scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków w związku z funkcjami państwa.

• budżet (definicja z prawa finansowego) - plan finansowy zestawiający dochody i wydatki państwa w pokreślonym przedziale czasowym, zatwierdzany przez parlament.

• 3 aspekty: ekonomiczny, prawny i techniczny

• Aspekt ekonomiczny:

• Budżet - jest pewnym funduszem, jest tworzony, (Po co?) w związku z funkcjami państwa

• Aspekt prawny:

• Budżet jest zatwierdzany przez parlament

• Aspekt techniczny:

• Plan a nie prognoza

• Wskazuje się, że są dochody i wydatki

• Wskazuje się przedział czasowy

• Geneza budżetu państwa:

• Budżet jest złożoną kategorią, która podlegała i podlega ewolucji (ewolucja - przemiany prowadzące do korzystnych zmian).

• W toku rozwoju tej instytucji należy rozróżnić:

• Nurt wcześniejszy - dotyczy głównie aspektu techniczno-ekonomicznego budżetu państwa, obejmuje on okres od starożytności do XVII wieku. Zalążki budżetu państwa wskazuje się dla czasów starożytnych, formy zalążkowe:

• O charakterze ewidencyjnym

• O charakterze analitycznym

• Nurt późniejszy - zwany właściwym

04.11.2010

Wykład 6

1. Współczesny budżet datuje się na wiek XVII, kiedy parlament angielski wywalczył sobie prawo stanowienia o wydatkach publicznych. W toku rozwoju instytucji budżetu państwa parlamenty wcześniej wywalczyły prawo stanowienia o dochodach.

• Parlament angielski - 1215 rok - przejął prawo stanowienia o dochodach.

• Zasadnicze przesłanki, mające wpływ na wykształcenie się budżetu państwa jako aktu prawnego:

• Oddzielenie majątku władcy od majątku państwa (publicznego)

• Wyodrębnienie majątku publicznego

• Tendencje budżetowe w ostatnim stuleciu:

• W krajach o charakterze złożonym, jeżeli chodzi o podział terytorialny w ślad za wyodrębnieniem władz terytorialnych ma miejsce rozdzielenie tradycyjnego budżetu państwa na: budżet władz centralnych oraz budżety władz lokalnych.

• Budżet państwa:

• budżet władz centralnych

• budżety jednostek samorządu terytorialnego

• Zasady budżetowe - to postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki, których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie budżetu państwa.

• Podejście pozytywne i podejście normatywne, literatura wyróżnia bardzo wiele bardzo różnych zasad.

• Równowagi - określana jest złotą zasadą budżetową, jest to postulat dostosowania wydatków budżetowych do poziomu dochodów budżetowych, sformułowali ją klasycy przenosząc prawidłowości z finansów prywatnych na finanse publiczne. Ta prawidłowość współcześnie nie jest przestrzegana, bo wyklucza deficyty budżetowe. Nie ma, co do tej zasady całkowitej zgody. Deficyt jest złem koniecznym, więc konieczne jest jego ograniczanie. Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w przepisach prawnych.

• Powszechności - nazywana jest inaczej zasadą zupełności, jest to postulat ujmowania w budżecie państwa wszystkich dochodów, oraz wszystkich wydatków podmiotów gospodarujących publicznymi środkami finansowymi w ramach budżetu państwa. Rozpatrując tę zasadę należy wskazać na jej ujęcia:

• Wąskie - tę zasadę respektują wyłącznie podmioty, które funkcjonują według zasady budżetowania brutto, która polega na tym, że w budżecie państwa są ujmowane wszystkie wydatki danego podmiotu, oraz do budżetu państwa odprowadzane są wszystkie dochody tego podmiotu.

• Szersze - zasadę powszechności respektują:

• Podmioty w/w

• Podmioty funkcjonujące zgodnie z tzw. metodą netto polegającą na tym, że określone podmioty pokrywają wydatki z własnych dochodów (zatrzymują realizowane dochody), natomiast w budżecie państwa są ujęte wynikiem, co oznacza, że jeżeli dochody nie wystarczają na pokrycie wydatków, to otrzymują z budżetu państwa dotacje. Jeżeli dochody przewyższają wydatki, wówczas nadwyżka jest wpłacana do budżetu państwa.

• Zasadę przejrzystości w większym stopniu respektuje wąskie ujęcie zasady powszechności.

• Jedności:

• Formalnej - postulat sporządzenia budżetu państwa w formie jednego aktu prawnego, w Polsce ten wymóg honoruje ustawa budżetowa.

• Materialnej - postulat przeznaczania ogółu dochodów na ogół wydatków - postulat nie przypisywania konkretnych dochodów do konkretnych wydatków (zasada niefunduszowania)

• Funduszowanie - określenie źródeł dochodów i wskazanie kierunków ich wydatkowania.

• Walory niefunduszowania:

• Sprzyja elastyczności gospodarowania środkami publicznymi

• Umożliwia bieżącą hierarchizację celów

• Szczegółowości - nazywana jest również zasadą specjalizacji, występuje w 3 aspektach:

• Rodzajowym - to postulat sporządzenia budżetu państwa w sposób uporządkowany, z wyodrębnieniem określonych grup rodzajowych po stronie dochodów oraz wydatków budżetowych. Pogrupowanie powinno nie być ani zbyt ogólne ani zbyt szczegółowe. Oba podejścia nie czynią obrazu czytelnym.

• Ilościowym - wydatkowanie środków w kwotach do wysokości określonej w budżecie państwa.

• Czasowym - przewidziane w budżecie środki należy wydatkować w przewidzianych do tego terminach.

• Inne zasady:

• Jednoroczności - postulat sporządzania budżetu państwa na okres jednego roku (nie musi to być rok kalendarzowy). W Polsce jednak rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Np. Jugosławia tworzyła dwuletnie budżety i to się nie sprawdziło.

• Operatywności - postulat wskazania podmiotów odpowiedzialnych za gromadzenie oraz wydatkowanie środków budżetowych - postulat sporządzenia budżetu w układzie podmiotowym - operatywnie jest, gdy wskazujemy podmiot, który ma to wykonać.

• Jawności - postulat upublicznienia budżetu państwa, podania do publicznej wiadomości treści budżetu państwa. Mówiąc o tej zasadzie należy zwrócić uwagę na drugi element - upublicznienie prac nad ustawą budżetową (transmisja w TVP z obrad sejmu)

• Gospodarności - postulat oszczędnego i celowego wydatkowania środków budżetowych

• Polecenie na egzaminie: Wymień zasady budżetowe i je omów.

• Zasady budżetowe podobnie jak instytucja budżetu państwa podlegały i podlegaj przemianom. W praktyce nie powinno się ich ignorować, ale również nie powinno się ich fetyszyzować.

18.11.2010

Wykład 7

1. Za tydzień nie ma zajęć

2. Funkcje budżetu państwa:

• Ekonomiczne - konkretyzacja funkcji finansów publicznych (alokacyjnej, redystrybucyjnej i stabilizacyjnej) - są te same, co w finansach publicznych.

• Polityczne - jest ich wiele, ale omówimy tylko dwie:

• Ustrojowa - budżet państwa ma charakter polityczny, służy realizacji określonej polityki społeczno-gospodarczej władzy, jest jej atrybutem, zatem stanowi narzędzie określonego ustroju społeczno-gospodarczego.

• Demokratyczna - polega na zainteresowaniu oraz możliwości oddziaływania przez społeczeństwo (obywateli) na kształt budżetu państwa).

• Obywatel może zainteresować się sprawami publicznymi.

• Jawność jest konieczna dla tej funkcji.

• Wpływ obywatela na kształt budżetu:

• W sposób pośredni przy decyzjach wyborczych,

• Skonkretyzowane działania: posłowie mają biura, do których obywatele mogą przychodzić i mówić, co im się nie podoba, można też oddziaływać przez struktury zorganizowane (Np. związki zawodowe)

• Gospodarka budżetowa - spojrzenie czynnościowe, obejmuje wszelkie czynności związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków budżetowych, czynności takie jak:

• Planowanie budżetowe

• Gromadzenie środków budżetowych

• Wydatkowanie środków budżetowych

• Kontrola procesu gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych, kontrola połączona jest z ewidencją oraz sprawozdawczością budżetową

• System budżetowy - oddaje aspekt prawny, funkcjonowania budżetu państwa, ogół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansowych organów państwa i instytucji objętych gospodarką budżetową, oraz określone zasady gromadzenia dochodów budżetowych, oraz zasady wydatkowania środków budżetowych.

• Zawiera odpowiedź na pytanie: Kto i w jaki sposób zachowa się w określonej sytuacji z zakresu gospodarki budżetowej.

• Np. ktoś sprowadził sobie samochód z USA, został dokonany import, tej czynności towarzyszyć będą określone obciążenia fiskalne.

• Polityka budżetowa - jest to dążenie przez władzę publiczną do realizacji określonych celów: społecznych, gospodarczych i politycznych, przy wykorzystaniu narzędzi budżetowych. Pb, jest, zatem podporządkowana polityce władzy.

• Spośród innych rodzajów polityki politykę budżetową wyróżniają narzędzia:

• Pb realizuje się poprzez dobór źródeł dochodów budżetowych, oraz określenie kierunków wydatkowania środków.

• Np. szczytny cel władzy taki jak, podnoszenie poziomu edukacji obywateli: gdyby uczelnie wypracowywały dochody i przeznaczały je na cele statutowe (Np. remont auli) wtedy wpisuje się w politykę.

• Po stronie wydatków, zwiększanie wydatków na edukację.

Temat: Klasyfikacja budżetowa.

1. Klasyfikacja budżetowa - uregulowany prawnie sposób grupowania dochodów i wydatków, oraz przychodów i rozchodów budżetowych, stosowany w planowaniu budżetowym oraz w ewidencji wykonania budżetu państwa.

• Wpisuje się w klasyfikację rodzajową.

2. W regulacjach polskich stosowane są następujące przedziałki klasyfikacyjne:

• Części - najbardziej ogólne przedziałki klasyfikacyjne, są one tworzone wg Kryterium przedmiotowo-podmiotowego, niektóre części odpowiadają centralnym organom władzy państwa:

• Kancelaria prezydenta RP

• Kancelaria senatu

• Kancelaria sejmu

• IPN

• Trybunał sprawiedliwości

Druga grupa części odpowiada strukturze administracji rządowej (przedmiotowo). Np. część się nazywa obrona narodowa. Poszczególni ministrowie odpowiadają za odpowiednie części, ale bywa tak, że minister ma do dyspozycji więcej niż jedną część.

Trzecia grupa części to środki przysługujące wojewodom. Województwo jest jednostką samorządowo-rządową - realizuje zadania władzy centralnej (Wojewoda - wydłużona ręka premiera w terenie).

Części dzielą się na działy.

• Działy - ich wyodrębnienie odbywa się wg kryterium przedmiotowo-funkcjonalnego, to kryterium koresponduje z Polską Klasyfikacja Działalności (PKD), Np. rolnictwo, leśnictwo, obrona narodowa, oświata i wychowanie. Działy dzielą się na rozdziały.

• Rozdziały - wyodrębnienie wg kryterium podmiotowego, ale rozdziały mogą być wyodrębnione wg Kryterium przedmiotowego. Np. Inspekcja weterynaryjna - przedmiotowe, Postęp biologiczny w produkcji zwierzęcej - przedmiotowe. Rozdziały dzielą się na paragrafy.

• Paragrafy - kryterium rodzajowe, stanowi ono uszczegółowienie rodzajowe. Inne są paragrafy na dochody a inne na wydatki. Np. Wpływy: ile wpłynie z liceów, Wydatki: ile będzie potrzeba na wynagrodzenia w liceach..

Jednostka podziału	Kryterium wyodrębnienia	Przykład
Część	Przedmiotowo-podmiotowe	Oświata i wychowanie
Dział	Przedmiotowo-funkcjonalne	Oświata i wychowanie
Rozdział	Podmiotowe (ew. przedmiotowe)	Licea ogólnokształcące
Paragraf	Rodzajowe	- Podatek dochodowy od osób fizycznych (dochody) - Wynagrodzenia osobowe pracowników (wydatki)

3. Dla przychodów i rozchodów są inne przedziałki niż dla dochodów i wydatków, są to wyłącznie paragrafy, które wskazują źródła przychodów i rodzaje wydatków.

• Np. paragrafem w przychodach będą: przychody ze sprzedaży bonów skarbowych, a w wydatkach: wykup bonów skarbowych.

Temat: Formy jednostek sektora finansów publicznych.

1. Formy są bardzo zróżnicowane, tak jak jednostki Np. więzienie, a przedszkole i żłobek.

2. Formy:

• Które określa ustawa o finansach publicznych.

• Określone na mocy innych ustaw (Np. PAN, jednostki kultury)

3. Formy określone w ustawie o finansach publicznych:

• Jednostka budżetowa - na szczeblu centralnym, na szczeblu terytorialnym - jest to podmiot, który funkcjonuje wg metody budżetowania brutto (zasada powszechności/zupełności w węższym rozumieniu), na gruncie prawnym ma status jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, tworzą ją: ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, dotyczy to państwowych jednostek budżetowych. Na szczeblu terytorialnym tworzą je organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Funkcjonuje w oparciu o statut. W kwestiach finansowych funkcjonuje w oparciu o plan finansowy. Ma pokrywane wydatki bezpośrednio z budżetu, ewentualne dochody są odprowadzane do budżetu. W formie jednostek budżetowych funkcjonują te podmioty, które prowadzą działalność o charakterze nieodpłatnym, a jeżeli realizują jakieś dochody, to są one niewspółmierne do ponoszonych wydatków. W ich formie funkcjonują organy władzy wszelakiej, (Np. kancelaria sejmu, senatu, ministerstwa, urzędy, sądy, prokuratury, część placówek szkolnych, oświatowych).

• Państwowa - na szczeblu centralnym

• Gminna - na szczeblu terytorialnym

• Powiatowa - na szczeblu terytorialnym

• Wojewódzka - na szczeblu terytorialnym

• Samorządowy zakład budżetowy - na szczeblu terytorialnym - to podmiot mający status jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, tworzą organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Można je tworzyć tylko dla wskazanych w ustawie o finansach publicznych rodzajach działalności (Np. gospodarka mieszkaniowa, cmentarze). Działa zgodnie z zasadą budżetowania netto - uzyskiwane dochody przeznacza na pokrycie wydatków. Może otrzymywać dotacje z budżetu (to jest standard), jeżeli wystąpi nadwyżka to odprowadza ją do właściwego budżetu. Funkcjonuje w oparciu o roczny plan finansowy. Jeśli nie wykorzysta się środków, to nadwyżka przepada (podlega zwrotowi do dysponenta stopnia wyższego).

• Instytucja gospodarki budżetowej - na szczeblu centralnym - mutacja zakładu budżetowego, w poprzednich regulacjach istniały zakłady budżetowe, ale były w nich duże możliwości nadużyć, Np. istniał ośrodek szkolenia w danym resorcie, miał on przychody przewyższające wydatki, rok budżetowy zamykano wpłacając nadwyżkę 500zł, a obroty były rzędu kilku milionów, ponieważ zakład budżetowy prowadził taktykę często stosowaną w przedsiębiorstwach, przedsiębiorca ma niekrytą chęć, aby to, co było kosztem nim było. Pracownicy ośrodka pojechali do egzotycznych krajów na szkolenie jak szkolić. Zakład budżetowy stwarza furtki do nadużyć i władza publiczna zlikwidowała zakłady budżetowe.

• Agencja wykonawcza - na szczeblu centralnym

• Państwowy fundusz celowy - na szczeblu terytorialnym

02.12.2010

Wykład 8

1. Instytucje gospodarki budżetowej - wykonują odpłatnie pewne wyodrębnione zadania.

• Działają na podstawie planu

• Podmioty te pokrywają koszty z przychodów, funkcjonują według zasady budżetowania netto.

• Mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa.

• Są tworzone przez ministrów, lub szefa rady ministrów.

• Instytucje gospodarki budżetowej mają osobowość prawną.

• Podlegają wpisowi do KRS

• Ta „mutacja” jest korzystniejsza, niż gdyby podmioty działały jako jednostki gospodarki budżetowej.

• Agencja wykonawcza - państwowa osoba prawna, podmiot ten jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy i celem tego podmiotu jest wykonywanie określonych zadań państwa.

• Podstawą ich działania jest plan finansowy.

• Działalność jest finansowana z przychodów tych podmiotów.

• Podmioty mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa, ale jeśli agencja wykaże nadwyżkę środków finansowych to jest zobowiązana wpłacić ja do budżetu państwa.

• Państwowe fundusze celowe - wyodrębnione rachunki, niemające osobowości prawnej. Nie mają charakteru podmiotowego, ponieważ są wyodrębnionymi rachunkami bankowymi, które są tworzone ustawowo i środki na tych funduszach celowych pozostają w dyspozycji pewnego ministra bądź innego podmiotu, który zostaje określony przez ustawę tworzącą fundusz.

• Fundusze mają w ustawie, która je tworzy określone źródła, przychodow, które pochodzą ze środków publicznych.

• Parapodatki - ciężary mające wszelkie cechy podatków Np. składki na Fundusz Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

• Wydatki funduszu są przeznaczone na określone cele.

• Fundusz służy realizacji określonych zadań państwa.

• Może otrzymywać dotacje z budżetu państwa.

• Jest możliwość zmiany planu finansowego, ale nie może ona prowadzić do zwiększenia zasobów budżetowych.

• Niewykorzystane środki przechodzą w funduszach na następny rok.

• Zasadniczy walor funduszu celowego, - jeśli utworzy się fundusz celowy to są zapewnione, zabezpieczone środki na realizacje ważnych, (szczególnie społecznie ważnych) zadań.

• Są podmioty, dla których funkcjonują pewne specyficzne podmioty, Np. uczelnia wyższa (otrzymuje dotacje, która koresponduje z ilością studentów na studiach dziennych), instytucje kultury.

• Dysponent środków budżetowych - jest to podmiot uprawniony do wydatkowania środków budżetowych, podmiot uprawniony do dysponowania środkami budżetowymi:

• Wyróżniamy dysponentów stopnia I, II i III.

• Dysponent stopnia I (deponent główny) - jest to podmiot, który dysponuje częścią budżetową:

• ministrowie

• kierownicy urzędów centralnych

• wojewodowie

• Dysponent stopnia I rozdysponowuje środki na rzecz dysponentów stopnia II.

• Dysponent stopnia II - podlega dysponentowi stopnia I i sam rozdziela środki na rzecz dysponentów stopnia III.

• Dysponent stopnia III (dysponent ostateczny) - otrzymuje środki w drodze dyspozycji dysponentów stopnia II, wydatkuje środki bez prawa przekazywania ich innym podmiotom.

• Mogą występować układy, w których nie wyodrębnia się dysponenta stopnia II - oznacza to, że środki przekazywane są od dysponenta stopnia I bezpośrednio na rzecz dysponenta stopnia III, Np. państwowe szkoły publiczne są dysponentami stopnia 3, a w stosunku do ministerstwa oświaty.

Dysponenci	Przykład
Dysponenci 1 stopnia	Ministerstwo finansów
Dysponenci 2 stopnia	Izby skarbowe	-	-
Dysponenci 3 stopnia	Urzędy skarbowe	Urzędy kontroli skarbowej	Centrala ministerstwa finansów

Temat: Procedura budżetowa - w zakresie budżetu państwa.

1. Etapy procedury budżetowej:

• Opracowanie projektu ustawy budżetowej - planowanie budżetowe

• Uchwalenie ustawy budżetowej

• Wykonywanie ustawy budżetowej

• Kontrola wykonania ustawy budżetowej

• W procedurę budżetową jest zaangażowana zarówno władza wykonawcza, jaki i ustawodawcza:

• Władza wykonawcza - na etapie I i III

• Władza ustawodawcza na etapach II i IV

• Konstytucja stanowi, że procedury budżetowe powinny być uregulowane ustawowo:

• Ten wymóg wypełnia ustawa o finansach publicznych

• Nad opracowaniem projektu ustawy budżetowej.

• Uwagi w zakresie ustawy budżetowej:

• Inicjatywa ustawodawcza przysługuje wyłącznie rządowi.

• Wyłączne rząd ma możliwości organizacyjne (kadrowe i techniczne) wystarczające do przygotowania projektu.

• Parlament posiada ograniczone kompetencje w zakresie zmian, jakie może wprowadzić do projektu ustawy budżetowej opracowanego przez rząd, w szczególności wzrost planowanego deficytu budżetowego.

• Planowanie budżetowe - jest procesem długotrwałym, pracochłonnym. Zajmuje się nim rozbudowany departament w ministerstwie finansów, sztab ludzi w sposób ciągły. Procedura prac nad projektem ustawy budżetowej jest postrzegana jako spór pomiędzy ministrem finansów, oraz ministrami resortowymi.

• Spór ten ma uzasadnienie merytoryczne, wynika on z dwoistego charakteru budżetu państwa:

• Z jednej strony - budżet jest źródłem zasobów pieniężnych, w oparciu, o które realizuje się zadania państwa - ministrowie resortowi patrzą na budżet jak na kasę chcą dostać jak najwięcej dla swojego resortu, żeby się móc wykazać.

• Z drugiej strony budżet państwa jest najważniejszym instrumentem mającym istotny wpływ na parametry (wielkości) makroekonomiczne, Np. wpływ na procesy inflacyjne, deficyt budżetowy wiąże się z wartością pieniądza, zaufaniem do waluty - z tej perspektywy prace koordynuje minister finansów przepisy nie określają terminu rozpoczęcia prac nad tym projektem, prace te inicjuje minister finansów.

• Osoby, które są na dzisiejszym wykładzie + 2pkt na egzaminie

09.12.2010

Wykład 9

Minister finansów opracowuje bardzo ogólną, wstępną wizję budżetu.

Jest ona wynikiem prac analitycznych w wyniku, których Minister Finansów poddaje analizie prognozy podstawowych wartości ekonomicznych dla roku, w którym realizowany będzie budżetu.

Prognozy dotyczą:

• PKB

• Wielkości zatrudnienia i bezrobocia

• Wielkości cen

• Inflacji

• Mierników charakteryzujących kontakty zagraniczne(bilans płatniczy, prognozowane kursy walutowe)

• Stopy procentowe

• Prognozy demograficzne

1. Wydanie przez Ministra Finansów tzw. Noty budżetowej

Nota budżetowa - rozpoznanie Ministra finansów w sprawie sposobu, trybu i termin opracowania projektu budżetu.

Jest to harmonogram prac. Ważne:

Zasady planowania wydatków

Formularze, które wypełniają właściwe podmioty

2. Sporządzanie przez dysponentów części założeń rzeczowych do budżetu państwa

Nota budżetowa jest zasadniczo skierowana do ministrów i wojewodów.

„RZ” założenia rzeczowe - formularz z założeniami rzeczowymi, które zasadniczo nie mają charakteru wielkościowego( brak wymiaru pieniężnego)

,„Jakie zadania chcą realizować ministrowie?”

PLANOWANIE BUDŻETU

0)Minister Finansów

1)Minister Finansów

2) dysponenci części - założenia rzeczowego budżetu Państwa

3) Minister finansów- założenia projektu Budżetu państwa

4)Rada ministrów- debata

5) dysponenci części - opracowanie wycinkowych projektów budżetu państwa + kancelaria sejmu, prezydent RP, NIK itp.

6) Minister finansów - projekt budżetu państwa

7) Rada ministrów - obrady

8) Rada ministrów - uchwała

9) pokazanie sejmowi ( do 30 września)

0. Ogólny zagregowany szacunek ministra finansów

1. „Co można zrobić ze względu na analizę”

2. „Co trzeba zrobić”

3. Podanie przyjętych prognoz

Prezentowanie ogólnych założeń dotyczących dochodów i wydatków(w ramach tych założeń należy uwzględnić ustalenia tzw. „wieloletniego planu finansowego państwowego”- jest on corocznie weryfikowany

Limity wydatków dla poszczególnych części budżetu

4. Założenia projektu są przedmiotem debaty Rady Ministrów

- możliwość wynegocjowania przez ministrów zwiększenia limitów

(5)Każdy minister opracowuje wycinek budżetu jest to też uregulowane „notą budżetową”

W formie formalnej, która znajduje się na nocie budżetowej - tym razem w wielkościach o charakterze pieniężnych

Sprawdzenie pod względem formalnym i merytorycznym agregowanie celu (scalanie) przez ministra finansów

6. Na podstawie wycinkowych budżetów- na tym etapie Minister Finansów włącza w projekt projekty budżetów kancelarii etc.(, bo nie mają one ograniczeń budżetowych)

7. Projekt na obradach Rady Ministrów zamknięcie … uchwała projektu ustawy budżetowej

Przekazanie go do sejmu do 30.09 roku poprzedzającego rok budżetowy

Etap II

Parlament ma na uchwalenie ustawy budżetowej ograniczony czas

W ciągu 4 miesięcy od wpływu projektu ustawy budżetowej do Sejmu

Jeśli nie uchwal ą- prezydent może rozwiązać sejm

PROCEDURA BUDŻETOWA

1. Pierwsze czytanie projektu budżetowego - prezentacja przez ministra finansów projektu ustawy budżetowej uchwalonego przez Radę Ministrów (tzw. Expose budżetowe); debata (bez … merytorycznego - wystąpienia szefów klubów poselskich)

2. Prace w komisjach sejmowych- komisje patrzą na budżet ze strony `ministerstw”(komisja zdrowia, rolnictwa). Zgłaszają poprawki dyskutowane na posiedzeniu KFP-> KFP może też swoje poprawki zgłaszać

3. Drugie czytanie projektu budżetu- odbywa się właściwej merytoryczna dyskusja nad budżetem, poprawkami komisji posłowie mogą proponować poprawki, rząd może wprowadzać tzw. „autopoprawki”

4. Prace komisji Finansów publicznych- dalsze prace

5. Trzecie czytanie- wystąpienie przedstawiciela KFP, głosowaniu projektu budżetu nad całym budżetem (bez poprawek)

6. Uchwalenie przez sejm

7. Senat poprawki- senat głosuje każdą własną poprawkę, poprawki zgłoszone przez senatorów muszą być rozpatrzone przez KFP

8. Komisja finansów publicznych- rozpatrzenie poprawek sejmu

9. Sejm - przyjęcie lub odrzucenie poprawek senatu- bez głosowania nad cała ustawą tylko poprawka za poprawką

Parlament ma ograniczenia kompetencyjne w zakresie wprowadzania zmian do projektu. Nie można wprowadzać zmian, polegających na:

• Zmniejszeniu dochodów

• Zwiększeniu dodatków

• Zwiększenie deficytu budżetowego określonego w projekcie ustawy

Prace w parlamencie koordynuje Marszałek Sejmu.

Odbywa się wg tzw. trybu trzech czytań

Ustawa budżetowa zostaje skierowana do Prezydenta RP. Prezydent ma pewne ograniczenia, co do ustawy

• Nie może zawetować ustawy budżetowej

• Może skierować ustawę do trybunału konstytucyjnego lub podpisać

• Ma 7 dni na podjęcie decyzji

Ustawa budżetowa powinna być uchwalona do końca roku kalendarzowego, poprzedzającego rok budżetowy (istnieją przewidziane rozwiązania na wypadek nie uchwalenia budżetu przed końcem poprzedniego roku budżetowego

1. Prowizorium budżetowe - ustawa o prowizorium budżetowym, które obejmuje dochody i wydatki BP do uchwalenia ustawy budżetowej

Procedura …………… w zakresie prowizorium jest analogiczna jak w przypadku ustawy budżetowej( długotrwała, trudna)

2. Finanse publiczne w oparciu o projekt ustawy budżetowej przygotowany przez RM

Regulacje dotyczący budżetu w innych krajach również zawierają rozwiązania na wypadek braku budżetu przed początkiem roku budżetowego

PREROGACJA- uchwalenie budżetu z roku poprzedniego na rok bieżący( w Polsce nie obowiązuje)

Etap III - wykonanie ustawy budżetowej- ogół działań administracji rządowej związanej z wdrożeniem w życie ustawy budżetowej

1. Sporządzenie układu wykonawczego

2. Gromadzenie środków budżetowych

3. Wydatkowanie środków budżetowych

4. Dokonywanie zmian w budżecie

Analiza i bieżąca kontrola gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych

16.12.2010

Wykład 10

Temat: Procedura budżetowa - c. d.

1. Sporządzenie układu wykonawczego:

• Spoczywa na Radzie Ministrów

• Dezagregacja zapisów ustawy budżetowej - rozpisanie budżetu w sposób bardziej szczegółowy, dokonuje się w 2 przekrojach:

• Podmiotowym - ministrowie mają do dyspozycji określone części budżetu, rozpisują ją je na tych, co są niżej, a ci, co są niżej rozpisują je jeszcze niżej rozpisanie na jednostki, które będą dysponowały środkami, dokonuje się zgodnie z regułami klasyfikacji budżetowej.

• Czasowym - polega na rozpisaniu budżetu na krótsze odcinki czasu, okresy miesięczne, ponieważ co miesiąc wypłaca się wynagrodzenia

• Urzędy skarbowe | Urzędy i izby celne | Państwowe jednostki budżetowe

• Centralny rachunek bieżący budżetu państwa

• Dysponenci stopnia I

• Dysponenci stopnia II

• Dysponenci stopnia III

• Dokonywanie zmian w budżecie:

• Rada Ministrów ma prawo w każdym momencie roku budżetowego wnieść do sejmu projekt ustawy zmieniającej ustawę budżetową.

• Wniesienie tego projektu wprowadza procedurę taką samą jak przy uchwalaniu ustawy budżetowej - procedura złożona,

• W Polskich realiach ta instytucja nie jest zbyt często stosowana

• Zmiany w budżecie już uchwalonym:

• Przeniesienie środków budżetowych - dokonywane jest w układzie poziomym, co znaczy, że dokonuje się je w obrębie jednorodnych przedziałek, klasyfikacyjnych (części, działów, rozdziałów, paragrafów) środki przesuwa się z jednej pozycji na inną, wg. Literatury to działanie ma charakter neutralny finansowo.

• Przesunięcia między częściami są możliwe jedynie poprzez zmianę ustawy budżetowej

• Przesunięcia między działami wymagają akceptacji sejmu

• Przesunięcia między rozdziałami i paragrafami mogą być robione na bieżąca, zasadniczo mają prawo je wykonywać dysponenci stopnia I, mogą to prawo jednak scedować na kierowników wybranych podległych sobie jednostek Np. bezosobowy fundusz płac.

• Przesunięcia środków są bardzo obwarowane prawnie, Np. każde przesunięcie pomiędzy wydatkami bieżącymi i majątkowymi wymaga akceptacji ministra finansów.

• Blokowanie wydatków budżetowych - jest to całkowity, lub częściowy zakaz dysponowania środkami, dokonywania wydatków, na czas określony, bądź do końca roku budżetowego.

• Blokowania środków dokonują dysponenci w ramach struktury hierarchicznej,

• Dysponentom stopnia I blokowanie może zostać wprowadzone przez ministra finansów

• Przyczyny (przesłanki) blokowania:

• Stwierdzenie niegospodarności Np. pieniądze na remont ośrodka są wydatkowane, a kierownik remontuje za nie swój dom

• Opóźnienie w realizacji zaplanowanych zadań Np. uczelnia wyższa X miała przyznane środki na remont auli wykładowej, a środki zostały zablokowane, bo w październiku nie można prowadzić remontu, bo uczelnia ma swoje cele dydaktyczne, które musi realizować.

• Nadmiar środków - będzie to wynikało z tego, że jednostka planując zaplanowała znacznie wyższe koszty niż faktycznie poniesie.

• Naruszenie dyscypliny finansowej - ktoś będzie gospodarował środkami nawet w obrębie jednostki z naruszeniem dyscypliny, to jest to przesłanka do blokowania środków.

• Dysponowanie rezerwami budżetowymi - w ramach budżetu tworzy się tzw. rezerwę ogólną oraz rezerwy celowe:

• Rezerwa ogólna - jej kwota nie może przekraczać 0,2% ogółu planowanych wydatków budżetowych, ta rezerwa ma przeznaczenie nieokreślone, głównie ma służyć sfinansowaniu wydatków, których nie można było przewidzieć na etapie planowania i uchwalania ustawy budżetowej, ta rezerwa służy min. na sfinansowanie wydatków w przypadku klęsk żywiołowych,

• Jeśli określone zdarzenie uzyska status klęski żywiołowej to jest przesłanka do sięgnięcia po te środki, tą rezerwą dysponuje Rada Ministrów.

• Rezerwy celowe - ich łączne kwota nie może przekroczyć 3% ogółu planowanych wydatków budżetowych, są tworzone na określone cele (przeznaczenie jest znane), natomiast nie z pełną szczegółowością, tymi rezerwami dysponuje Minister Finansów, Np.:

• Rezerwa na odszkodowania zasądzone od skarbu państwa - wiadomo jest, że jakieś odszkodowania będą, ale nie wiadomo ile i na jaką kwotę.

• Rezerwa na awaryjne remonty - takie, których nie można przewidzieć

• Analiza i kontrola:

• Bieżącą analizę i kontrolę gospodarki środkami budżetowymi prowadzi bardzo wiele podmiotów:

• Podmioty funkcjonujące w sferze hierarchicznej

• Minister Finansów

• Urząd Kontroli Skarbowej (UKS) - zajmuje się także kontrolą prawidłowości wydatkowania środków publicznych (a nie tylko gromadzenia)

• Kontrola wykonania ustawy budżetowej (sejmowa):

• Aktywność sejmu na etapie kontroli wykonania ustawy budżetowej jest znacznie mniejsza niż na etapie uchwalania, w tej procedurze nie uczestniczy senat.

• I - opracowanie sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej przez ministra finansów, sprawozdanie to składa się z części:

• Liczbowej - najczęściej ma formę tabeli - plan, wykonanie, procent realizacji planu

• Opisowej - wiele elementów, min. odniesienie do relacji prognoz i faktycznego zrealizowania faktycznych wielkości makroekonomicznych

• W sprawozdaniu jest odniesienie do deficytu i długu publicznego, podejmuje się także kwestię prywatyzacji.

• II - przedstawienie Radzie Ministrów, która zatwierdza sprawozdanie i ma obowiązek przekazać to sprawozdanie do sejmu oraz do NIK-u w terminie do końca maja roku następującego po roku budżetowym.

• NIK - organ kontroli państwa min. całokształtu działalności organów administracji rządowej, oraz innych podmiotów prowadzących gospodarkę budżetową. Kryteria kontroli:

• Celowość

• Legalność

• Gospodarność

• III - sprawozdanie trafia do NIK i sejmu:

• NIK - sporządza opinię do tego sprawozdania, przy czym opinia ta jest wzbogacona o wyniki własnych kontroli.

• Sejm - skierowuje sprawozdanie do sejmowej komisji finansów publicznych, tam jest sporządzana opinia o sprawozdaniu i tutaj mogą włączyć się komisje sejmowe do tych płac

• Sprawozdanie zostaje przedstawione na plenarnym zebraniu sejmu, sejmowa komisja rekomenduje przyjęcie albo odrzucenie sprawozdania, przyjęcie jest równoznaczne z udzieleniem absolutorium rządowi

• Komisja ma 90 dni od złożenia sprawozdania do sejmu

• Gdyby sejm odrzucił sprawozdanie przepisy prawne nie przewidują żadnego rozwiązania

• Kontrola wykonania SP:

• MF opracowanie sprawozdania RM zatwierdzenie sprawozdania (do 31 maja)

• Sejm - absolutorium dla RM: |NIK - opinia

• Udzielenie lub

• Odrzucenie

• 90 dni

Temat: Podatek.

1. Wpływy a dochody publiczne:

• Wpływy publiczne - to pojęcie szersze od dochodów publiczny, każdy dochód jest wpływem, nie każdy wpływ jest dochodem.

• Dochodami są te wpływy, które nie wiążą się z koniecznością zwrotu, natomiast wpływami obok dochodów są również takie środki, które czasowo stają do dyspozycji władzy publicznej, czyli wiążą się z koniecznością zwrotu,

• Wpływy publiczne klasyfikuje się na różne sposoby:

• Klasyfikacja prawna

• Klasyfikacja finansowa

• Klasyfikacja ekonomiczna

13.01.2011

Wykład 11

1. Wpływy publiczne:

• Klasyfikacja prawna - kryterium - zastosowanie środków przymusu na etapie gromadzenia określonego rodzaju wpływów:

• Przymusowe - wpływy, które władza publiczna uzyskuje wykorzystując środki przymusu Np. podatki, opłaty, kary, grzywny, cła.

• Dobrowolne - wpływy, które władza publiczna pozyskuje zachowując się na wzór podmiotu prywatnego,

• wpływy z majątku publicznego, pochodzące z wykorzystania majątku publicznego (najmu, dzierżawy)

• wpływy ze sprzedaży elementów majątku publicznego (wpływy z prywatyzacji)

• wpływy, które generuje majątek zaangażowany w działalności gospodarczej (udziały w zyskach spółek, których udziałowcami jest skarb państwa)

• wpływy o charakterze pożyczkowym (kredyty i pożyczki w sektorze finansowym, wpływy z pożyczki publicznej - jakie pozyskuje władza publiczna ze sprzedaży określonych instrumentów finansowych, Np. obligacje, darowizny i zapisy na rzecz władzy publicznej)

• Typowy budżet charakteryzuje się wpływami przymusowymi.

• Klasyfikacja finansowa - kryterium - definitywność określonego wpływu:

• Definitywne - bezzwrotne, wpływy, które w sposób ostateczny, definitywny stają się cząstką majątku publicznego, nie wiążą się z koniecznością zwrotu, Np. podatki, opłaty, cła, kary, grzywny, wpływy z majątku, darowizny, zapisy na rzecz władzy publicznej.

• Czasowe - takie wpływy, które stają do dyspozycji władzy publicznej na pewien określony czas, wiążą się z koniecznością zwrotu, stąd nazywane również wpływami zwrotnymi. Np. pożyczka publiczna.

• Klasyfikacja ekonomiczna - kryterium - skutki ekonomiczne, jakie powoduje zastosowanie określonego rodzaju wpływów.

• Zwyczajne - to takie, które nie powodują istotnych skutków ekonomicznych, nie zakłócają decyzji ekonomicznych.

• Nadzwyczajne - to takie, których zastosowanie powoduje istotne skutki ekonomiczne, wpływa na decyzje ekonomiczne.

• Rodzaj wpływu nie zależy od jego wielkości, ale koresponduje z systematycznością stosowania danego rodzaju wpływu.

• „Znany element reguł gry” - wpływ o charakterze zwyczajnym,

• Wpływ wprowadzony w sposób akcyjny, dla realizacji określonego celu - wpływ o charakterze nadzwyczajnym.

• Np. wzrost podatków od przyszłego roku, jest zwyczajny, a +1% od już, nadzwyczajny.

• Dominują w systemach budżetowych wpływy definitywne i zwyczajne.

• Typowy budżet bazuje na wpływach: przymusowych, definitywnych, zwyczajnych. A spośród wpływów dominujący jest podatek.

• Podatek - jako kategoria prawno-ekonomiczna jest definiowany przez nauki prawne i ekonomiczne

• Definicja prawna:

• Podatek - świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, ogólnym, nieodpłatnym, pobierane przez państwo, bądź inny związek o charakterze publiczno-prawnym, zgodnie z przepisami prawa określającymi wysokość, warunki i terminy tego świadczenia.

• Cechy podatku:

• Charakter pieniężny - akcentuje się w definicji, ponieważ w przeszłości na rzecz władzy publicznej obok świadczeń pieniężnych były świadczenia niepieniężne (płody rolne, pańszczyzna, obowiązkowa służba wojskowa)

• Przymusowość - przymus o charakterze uświadomionym

• Bezzwrotność

• Ogólność (powszechność) - równość podmiotów względem regulacji podatkowych, regulacje podatkowe określają zakres przedmiotowy, oraz zakres podmiotowy podatku, - od czego jest podatek i jakich kategorii podmiotów on dotyczy. Jesteśmy równi wobec przepisów podatkowych.

• Nieodpłatność - podatek jest świadczeniem o charakterze nieodpłatnym w sensie szczegółowym, czyli w zamian za wnoszone podatki podmiot nie otrzymuje żadnego konkretnego świadczenia ze strony władzy publicznej. Podmiot, który płaci podatek nie ma prawa do roszczeń z tego tytułu. Podatki to świadczenia, z którymi wiąże się odpłatność ogólna, która polega na tym, że społeczeństwo w zamian za wnoszone podatki otrzymuje różne świadczenia.

• Jednostronność

• Beneficjent:

• Państwo

• (lub) inny związek publicznoprawny - Np. jednostki samorządu terytorialnego, czyli określone podmioty o charakterze publicznoprawnym, w niektórych krajach kościoły.

• Uregulowania prawne - poza prawem nie ma podatków:

• W Polsce konstytucja stanowi, że podatek może być nałożony wyłącznie drogą ustawy.

• Definicja ekonomiczna podatku, - w ujęciu ekonomicznym podatek to świadczenie przymusowe, pobierane przez władzę publiczną w celu zasilenia kas publicznych przy uwzględnieniu zdolności podatkowej obywatela.

• Względem definicji prawnej wynika z definicji ekonomicznej.

• Ostatecznym źródłem podatku są zasoby pieniężne prywatne (obywateli)

• Podatek jest pobierany w celu finansowania władz publicznych:

• Strony podatku:

• Władza publiczna

• Obywatele

• Funkcje podatku:

• Fiskalne - zapewnienie dochodów, wpływów publicznych, podatek musi spełniać funkcję fiskalną

• Pozafiskalne:

• Stymulacja - polega na wkomponowaniu do rozwiązań podatkowych różnego rodzaju ulg i zwolnień w odniesieniu do podmiotów, które zachowują się zgodnie z oczekiwaniami władzy publicznej. Np. ulgi dla przedsiębiorców związane z uruchomieniem nowych miejsc pracy, ulgi związane z wydatkami mieszkaniowymi.

• Protekcja - polega na wkomponowaniu różnego rodzaju ulg i zwolnień do rozwiązań podatkowych w odniesieniu do podmiotów, które znajdują się w mniej korzystnej sytuacji niż ogół. Np. ulga, która wiąże się z określonymi rodzajami sprzętu rehabilitacyjnego, kategoriami leku.

• Realizacja funkcji pozafiskalnych dokonuje się zasadniczo kosztem funkcji fiskalnej.

• Zdolność podatkowa - zdolność do ponoszenia ciężaru podatku.

• Obywatela

• Obywateli

• Elementy techniki podatkowej - elementy konstrukcyjne podatku, znajdują zastosowanie przy budowie ustaw podatkowych:

• Podmiot - wyróżniamy:

• Podmiot czynny - ten, który podatek nakłada (władza ustawodawcza)

• Władztwo podatkowe - Np. rady gminy je posiadają w przypadku stawek, minister finansów.

• Nakładający

• Beneficjent podatku

• Podmiot bierny - ten, którego podatek dotyczy, na którego został nałożony

• Podatnik - podmiot, który ponosi ciężar podatku.

• Płatnik - podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do obliczenia, pobrania i odprowadzenia podatku.

• 2 sytuacje:

• Podatnik i płatnik jest tą samą osobą - podatek od nieruchomości.

• Podatek i płatnik nie jest tą samą osobą - PIT

• Inkasent - podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do pobrania i odprowadzenia podatku. Najczęściej ustanawia się go do poboru podatków lokalnych.

• Przedmiot - rzecz, zdarzenie lub stan prawny, z którym prawo wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Przedmiotem opodatkowania mogą być określone rzeczy, a właściwie stan prawny posiadania tych rzeczy. Odpowiada na pytanie, od czego jest podatek.

• Podstawa - wartościowe (w pieniądzu) lub ilościowe (w jednostce niepieniężnej) wyrażenie przedmiotu opodatkowania. Przedmiotem będzie dochód, a podstawą wielkość dochodu.

• Stawka - relacja pomiędzy wielkością podatku a podstawą opodatkowania. Rozróżniamy zasadniczo:

• Stawki kwotowe - stawki, które określają, jaka kwota podatku przypada od określonej podstawy opodatkowania. Może być zastosowana zarówno w odniesieniu do podstawy wartościowej jak i ilościowej. Wymaga okresowych waloryzacji.

• Stawki procentowe - określają, jaki procent podstawy stanowi podatek. Może być zastosowana do podstawy określonej wartościowo.

• Stałe - liniowe, proporcjonalne

• Zamienne:

• Progresywne

• Progresja globalna

• Progresja ciągła

• Regresywne

• Degresywne

• Skala

• Zwolnienia, ulgi

20.01.2011

Wykład 12

1. Stawka procentowa to taka, która określa, jaki procent podstawy stanowi podatek.

• Kwotowe - do jednej i do drugiej podstawy

• Procentowe:

• Stałe - wraz ze wzrostem stawki podatku nie zmienia się procent pobieranego podatku.

• Progresywne - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania wzrasta % pobieranego podatku.

• progresja globalna - to taka w której kolejna wyższa stawka obejmuje całą podstawą opodatkowania.

• progresja ciągła - kolejna wyższa stawka obejmuje tylko część podstawy opodatkowania.

• Regresywne - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania maleje procent pobieranego podatku. Są rzadkością, ma zastosowanie dla zrealizowania określonych celów poza fiskalnych.

• Degresywne

• Elementy techniki podatkowej:

• Podmiot

• Przedmiot

• Podstawa

• Stawka

• Skala - zestawienie przedziałów podstawy opodatkowania, wraz z odpowiadającymi im stawkami, ma najczęściej charakter tabelaryczny.

• Zwolnienia, ulgi - elementy, które wprowadza się w konstrukcję podatku w związku z celami (funkcjami) pozafiskalnymi. Mogą być:

• Podmiotowe - dotyczą podmiotu

• Przedmiotowe - dotyczą przedmiotu. Np. Usługi o charakterze zdrowotnym - korzystają ze zwolnienia.

• Zasady podatkowe - są to postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki, których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie podatku.

• Sprawiedliwości - podatek powinien być sprawiedliwy, punkt widzenia może być zróżnicowany.

• Sprawiedliwość pozioma - postulat obciążania podatkami w takim samym stopniu podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji dochodowej, lub majątkowej. Jest kojarzona z definicyjną cechą podatku: powszechności, ogólności.

• Sprawiedliwość pionowa - nawiązuje do zdolności podatkowej, czyli do możliwości ponoszenia ciężaru podatkowego. Podmioty bardziej zamożne, czyli uzyskujące wyższe dochody, posiadające większy majątek powinny być w większym stopniu obciążone podatkami niż podmioty mniej zamożne. Zasadę sprawiedliwości pionowej realizują zarówno podatki liniowe, jaki i podatki progresywne. Zasadę sprawiedliwości pionowej w większym stopniu realizują podatki progresywne.

• Wydajność fiskalna - postulat, aby podatki były wydajnymi źródłami dochodów publicznych: pewność, systematyczność, stałość.

• Stabilność - postulat stabilnych regulacji podatkowych niezbyt częstego ich zmieniania. Postulat stabilności podatków w ciągu roku. Jest on respektowany we wszystkich podatkach, ale nie w podatku VAT, bo nie jest on podatkiem rocznym, jest rozliczany miesięcznie lub kwartalnie. Nie ma rozliczeń powracających. Stabilność do okresów pięcioletnich.

• Dogodność - postulat pobierania podatku w miejscu i czasie najbardziej dogodnym dla podatnika.

• Taniość - podatki powinny być gromadzone po możliwie najniższych kosztach. Koszty ponoszone przez administrację publiczną były w literaturze najpierw.

• Międzynarodowa harmonizacja - postulat uwzględniania przy zmianach w systemach podatkowych poszczególnych krajów rozwiązań stosowanych w innych krajach (w szczególności w krajach sąsiednich). Np. jak Słowacja obniżyła podatki, to Austria też obniżyła.

• Klasyfikacja podatków:

• Kryterium przedmiotowe - przedmiotem opodatkowania może być wyłącznie bogactwo, w zależności od tego w jakim…

• Podatki dochodowe ( i przychodowe) - obciążają bogactwo na etapie jego powstawania i tworzenia. Dochód podatkowy - przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Może być przypadek, że obciąża się przychód podatek Belki.

• Podatki majątkowe - podatki, które obciążają bogactwo w fazie zakrzepłej, Np. podatki od nieruchomości (w Polsce), w innych krajach dotyczy to również rzeczy ruchomych.

• Podatki konsumpcyjne - podatki, które obciążają bogactwo na etapie jego wydatkowania. Bywają nazywane podatkami od wydatków, od spożycia (w ogóle).

• Kryterium prawne - klasyfikacja prawna przyjmuje za kryterium konstrukcji prawnej podatku zdolność podatkową opodatkowanego podmiotu. Wyróżniamy podatki pośrednie oraz bezpośrednie:

• Podatki pośrednie - to takie, w których konstrukcji nie uwzględnia się zdolności podatkowej opodatkowanego, nie ustala się, ma tutaj natomiast miejsce domniemana zdolność podatkowa. Domniemana na podstawie pewnych faktów, zdarzeń, czynności. Najczęściej wydatki. Najczęściej są to podatki konsumpcyjne. Są rozliczane najczęściej przez inne podmioty niż te, które ponoszą wydatki.

• Podatki bezpośrednie - to takie, w konstrukcji, których uwzględnia się zdolność podatkową, dąży się do jej pomiaru. Za kryteria przyjmuje się wielkość dochodu i posiadanego majątku - podatki dochodowe i majątkowe. Podatki bezpośrednie najczęściej rozliczają opodatkowane podmioty (podatnik = płatnik).

• Kryterium społeczne - jest to uwzględnianie w konstrukcji podatku sytuacji osobistej podmiotu:

• Podatki osobiste - uwzględniają sytuację osobista opodatkowanego.

• Podatki rzeczowe - nie uwzględniają sytuacji osobistej opodatkowanego. Np. jakiś podatek, który dotyczy osoby prowadzącej gospodarstwo rolne:

• Wyłącznie od powierzchni gospodarstwa - podatek rzeczowy

• Jeśli weźmie się pod uwagę ilość osób żyjących z tego gospodarstwa - podatek osobisty.

• System podatkowy:

• Pojęcie:

• Ujęcie węższe - system podatkowy to ogół podatków obowiązujących w danym kraju w danym czasie. Stanowiących wewnętrznie zgodną całość pod względem prawnym i ekonomicznym. Dla wszystkich podatków funkcjonują wspólne regulacje ogólne. W Polsce ordynacja podatkowa i kodeks karno-skarbowy. Zgodność ekonomiczne - w systemie podatkowym nie ma luk i nie ma miejsca wielokrotne opodatkowanie tego samego przedmiotu opodatkowania.

• Ujęcie szersze

• Uwarunkowania - ogół podatków obowiązujących w danym kraju w danym czasie.

• Tradycyjne historyczne

• Struktury administracyjne

• Struktury polityczne

• Struktury ekonomiczne

• Zasady podatkowe w Polsce:

• Dochody budżetu państwa:

• Podatek od towarów i usług

• Podatek akcyzowy

• Podatek od gier

• Podatek dochodowy od osób fizycznych

• Podatek dochodowy od osób prawnych

• Podatek tonażowy - dla armatorów morskich

• Dochody gmin:

• Podatek od nieruchomości

• Podatek rolny

• Podatek leśny

• Podatek od czynności cywilnoprawnych

• Podatek od spadków i darowizn

• Podatek od środków transportowych

• Egzamin:

• Trzeba mieć zaliczenie

• Trzeba mieć legitymację i indeks

• Bez własnych kartek

• 10 pytań testowych - 10 minut

• 3 i 5 minut na 2 pytania

• 3 i 5 pkt

• 18 pkt - od 10 pkt zaliczenie

• Przynieść coś, co wyraźnie pisze

• Materiał - tematyka z wykładów (bez pożyczki publicznej, - co do notatek z zeszłego roku)

• Zagadnienia główne dotyczące finansów samorządu terytorialnego:

• Środki, z jakich źródeł

• Z ćwiczeń nie będzie pytań otwartych.

• 4 tury - o 12.00 12.30, 13.00, 13.30

• My przychodzimy na godzinę 12.00 (grupy od 10 do 15)

• Za obecność na liście dodajemy 2 pkt

Rok akademicki 2010/2011

Semestr I, prof. dr hab. T. Famulska

Przedmiot: Finanse publiczne (wykłady)

29

---