Choroby cywilizacyjne
Fazy transformacji epidemiologicznej:
I. Choroby zakaźne
II. Wypadki i urazy
III. Choroby cywilizacyjne; choroby metaboliczne, choroby układu krążenia, nowotwory, choroby dróg oddechowych choroby środowiskowe
IV. Nowe zagrożenia: HIV/AIDS, SARS, ?
Alergia
• Alergia jest zmienioną reaktywnością organizmu na oddziaływanie różnych obcych substancji, określanych mianem alergenów. W reakcjach alergicznych uczestniczy układ immunologiczny, jego komórki, np. limfocyty (zwłaszcza z podgrupy Th2), granulocyty kwasochłonne (eozynofile) oraz komórki tuczne (mastocyty). Istotną rolę w alergicznych odczynach odgrywają przeciwciała -immunoglobuliny klasy E (IgE). Pojęcie alergii wprowadził do języka medycznego Clemens Freiherrvon Pirquet w 1906 roku. Definicja von Pirqueta obejmowała jednak pojęcia odporności i alergii. Współcześnie uważa się, że alergia jest nieprawidłowym przejawem odporności, charakteryzującym się uszkodzeniem własnych tkanek w wyniku typowej reakcji odpornościowej
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest jednym z najważniejszych problemów i wyzwań dla współczesnej medycyny. Choć z nazwy mało znana przeciętnemu człowiekowi, stanowi jedną z głównych przyczyn przewlekłej chorobowości i umieralności na świecie. Według obowiązującej definicji POChP jest chorobą charakteryzującą się postępującym (najczęściej) ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Jest to związane z nieprawidłową odpowiedzią zapalną ze strony układu oddechowego na szkodliwe pyły i gazy z jakimi chory ma do czynienia w ciągu swojego życia.
Astma
• Astma (ściślej -astma oskrzelowa) jest chorobą, której istotąjest stan zapalny prowadzący do ograniczenia przepływu w drogach oddechowych (na skutek skurczu oskrzeli i gromadzenia sięw nich gęstego śluzu), powodującego nawroty świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściśnięcia klatki piersiowej i kaszlu, głównie w nocy i nad ranem. Klinicznie astma przebiega na ogół napadowo, będąc z patofizjologicznego punktu widzenia przewlekłą chorobą zapalną.
Astma w dużej mierze ma podłoże alergiczne, zwłaszcza u dzieci.
•Na świecie na astmę choruje ok. 10-15 % dzieci. Wśród dorosłych choroba ta jest rzadsza, bo pojawia się u 5-10 % populacji. Ogólnie jednak zapadalność na astmę zwiększa się i, co za tym idzie, wzrastają koszty leczenia, szczególnie szpitalnego
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP):
• stanowi jedną z głównych przyczyn przewlekłej chorobowości i umieralności na świecie. Według obowiązującej definicji POChP jest chorobą charakteryzującą się postępującym (najczęściej) ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Jest to związane z nieprawidłową odpowiedzią zapalną ze strony układu oddechowego na szkodliwe pyły i gazy z jakimi chory ma do czynienia w ciągu swojego życia.
Najważniejszym, udowodnionym bezsprzecznie czynnikiem ryzyka POChP jest:
• palenie papierosów oraz tytoniu w każdej, innej postaci (fajka, cygara).
• Innymi czynnikami ryzyka są: narażenie na dymy i gazy przemysłowe, zanieczyszczenie środowiska.
• W rozwiniętych krajach świata, POChP jest czwartą przyczyną zgonu, po zgonach z powodu chorób serca i naczyń, nowotworach i śmierci z przyczyn gwałtownych. Udział POChP w globalnej liczbie zgonów rośnie.
• Według szacunków WHO POChP była w roku 1990 szóstą z głównych przyczyn zgonu na świecie. Oczekuje się, że w 2020 roku będzie przyczyną trzecią. • Pod względem ciężaru społecznego POChP w 1990 roku -było dwunastą przyczyną, a w 2020 roku będzie już przyczyną szóstą.
• W Polsce na POChP choruje około 10% dorosłej populacji. Współczesne (2001-2002) badania ludności wielkomiejskiej wykazały, że na POChP choruje 9,8% mieszkańców w wieku 41-72 lata.
• Wyniki europejskich badań epidemiologicznych nad POChP, określają częstość choroby na 4-11% dorosłej populacji.
• Z bardzo dużym prawdopodobieństwem liczbę chorych na POChP w Polsce można szacować na około 2 miliony. Stawia to POChP jako trzecią pod względem częstości przewlekłą chorobę w Polsce.
Osteoporoza
W zwalczaniu osteoporozy nacisk należy położyć na zapobieganie tej chorobie. Podstawowe zalecenia w profilaktyce to:
• stosowanie optymalnej diety,
• systematyczna aktywność fizyczna,
• niepalenie papierosów,
• niepicie alkoholu,
• przebywanie codziennie przez przynajmniej 15-30 min na słońcu w celu zapewnienia sobie odpowiedniej produkcji witaminy D lub jej suplementacja
Osteoporoza
• Osteoporoza jest chorobą polegającą na postępującym ubytku masy kostnej i dezorganizacji mikro-architektury szkieletu kostnego, tzn. struktury przestrzennej kości. Wskutek tych zmian dochodzi do zwiększonej łamliwości kości, czego wyrazem klinicznym są złamania kręgów, szyjki kości udowej i innych kości, zdarzające się przy niedużym urazie lub nawet bez urazu.
• Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia do grupy osteoporozy można kwalifikować aż 30% kobiet po menopauzie.
• Badania wykazały, że w Polsce w ciągu roku odnotowuje się12 tys. złamań szyjki kości udowej, a potencjalnie osteoporozą zagrożonych jest aż 4 mln mężczyzn i 5 mln kobiet.
Arterioskleroza
• często też zwana "stwardnieniem tętnic" jest podobną do zużycia zmianą tętnic, której towarzyszy zgrubienie ścian i zmniejszenie średnicy światła naczyń. Przy czym odkładają się na ściankach naczyniowych cząsteczki tłuszczu, białka i soli wapiennych, tętnice stają się twarde i nie elastyczne, potem dochodzi do uszkodzenia wewnętrznej błony naczyń, odsłonięcia kolagenu, na którym odkładają się płytki krwi, co Może doprowadzić do całkowitej niedrożności naczynia.
• Do czynników ryzyka należą: wiek, obciążenia dziedziczne, choroby przemiany materii (cukrzyca, dna moczanowa), nadciśnienie tętnicze, zaburzenia metabolizmu tłuszczowego (wysokie LDL -cholesterol), nikotyna, nadwaga, brak ruchu, itp.
Choroby cywilizacyjne
• Choroba wieńcowa serca jest główną przyczyną śmierci w Wlk. Brytanii - zabija 1/3 wszystkich mężczyzn i 1/4 kobiet.
• Rak
Szacuje się, że ponad 1/3 wszystkich przypadków zachorowań na raka ma związek z rodzajem konsumowanego pożywienia. Liczba przypadków zachorowań na tę chorobę wykazuje stałą tendencję wzrostową.
• Około 1/5 ludzkiej populacji w krajach wysoko uprzemysłowionych staje się ofiarą raka.
Choroba niedokrwienna serca
Zapobieganie:
• odpowiednia dieta mająca na celu obniżenie poziomu cholesterolu w surowicy. Ograniczenie spożycia tłuszczów zawierających wiązania nasycone -tłuszcze zwierzęce. Należy zwiększyć spożycie owoców (także suszonych), warzyw;
• dążenie do uzyskania należnej masy ciała -wskaźnik masy ciała (BMI) pacjenta powinien mieścić się między 20 a 25;
• kontrola ciśnienia tętniczego krwi;
• okresowo należy wykonywanie badania poziomu frakcji cholesterolu we krwi;
• rzucenie palenia tytoniu (zarówno palenia papierosów, fajki jak i cygar)
• regularny wysiłek fizyczny -co najmniej 3 razy w tygodniu przez min. 30 minut;
CHOROBY SERCA
Choroba niedokrwienna
• spadek ciśnienia o 1% daje spadek częstości występowania chorób układu sercowo naczyniowego o
2-4%
• spadek stężenia cholesterolu we krwi o 1% daje spadek częstości występowania chorób układu sercowo naczyniowego o 1-2%
• zaprzestanie palenia tytoniu daje spadek częstości występowania chorób układu sercowo naczyniowego do 50% i wydłużenie życia o 2 lata
• aktywność fizyczna daje spadek śmiertelności ogólnej o 20%
spadek odsetka mężczyzn palących z 55% do 30%daje
• spadek średniego poziomu cholesterolu z 225 mg%
do 208 mg%
• spadek umieralności z powodu choroby wieńcowej o
40% a udarów mózgu o 50%
Choroba niedokrwienna serca
Czynniki ryzyka pierwszego rzędu:
• zaburzenia gospodarki tłuszczowej : zwiększenie stężenia cholesterolu całkowitego, LDL- cholesterolu, triglicerydów oraz zmniejszenie stężenia HDL cholesterolu; nadciśnienie tętnicze; cukrzyca; zespół metaboliczny X : otyłość typu centralnego (typ: jabłko), insulinooporność, i hiperinsulinomia oraz choroby towarzyszące (zab. gospodarki lipidowej, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca) palenie tytoniu;
Czynniki ryzyka drugiego rzędu:
• zwiększone stężenie lipoproteiny mała aktywność fizyczna (siedzący tryb życia); hiperhomocysteinemia cechy osobowości (brak umiejętności relaksowania się po stresach emocjonalnych, agresywność); nadużywanie alkoholu; podwyższony poziom kwasu moczowego w surowicy krwi;
Choroba niedokrwienna serca
• Najczęstszą przyczyną jest choroba wieńcowa, czyli zwężenie tętnic wieńcowych spowodowane miażdżycą. Niedotlenienie serca może też być spowodowane przez skurcz naczyń wieńcowych (angina Prinzmetala), zatkanie tętnicy wieńcowej przez zator płynący z prądem krwi, wrodzone wady naczyń wieńcowych lub przez inne, rzadziej występujące schorzenia.
• Zapotrzebowanie serca na tlen zwiększa się podczas wysiłku fizycznego, zdenerwowania, gorączki i podwyższonego poziomu hormonów tarczycy lub rdzenia nadnerczy we krwi, czyli zawsze wtedy, gdy akcja serca przyspiesza. W takich sytuacjach najczęściej pojawiają się kliniczne objawy niedokrwienia serca.
Nadciśnienie tętnicze
• Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, podczas której w naczyniach tętniczych panuje zwiększone ciśnienie krwi. Nadciśnienie tętnicze jest chorobą przewlekłą, podlegającą długotrwałemu leczeniu
• Nadciśnienie tętnicze może doprowadzić do udaru mózgu i niewydolności serca. U chorych z nadciśnieniem większe jest też ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego i niewydolności nerek
• Nadciśnienie tętnicze jest częstą chorobą w krajach wysoko rozwiniętych. Mniej więcej 20% ludności w Polsce ma nadciśnienie tętnicze. Dzieci rzadko mają nadciśnienie tętnicze, wraz z wiekiem częstość występowania tej choroby wzrasta.
Nadciśnienie tętnicze
• Najczęstszą formą nadciśnienia jest nadciśnienie tętnicze pierwotne, zwane też samoistnym, a więc takie, którego przyczyna jak dotąd nie została dokładnie poznana. Mniej więcej 95% osób z podwyższonym ciśnieniem krwi ma nadciśnienie tętnicze pierwotne. Występuje ono szczególnie często przy towarzyszącej nadwadze i gdy inni członkowie rodziny cierpią na to schorzenie. Nadużywanie soli kuchennej w codziennej diecie, regularne spożywanie alkoholu i przyjmowanie niektórych leków, np. pigułek antykoncepcyjnych lub preparatów zawierających sterydy, może wpłynąć na wystąpienie nadciśnienia
• Tylko u 5% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym jest ono spowodowane chorobą organiczną. Niektóre choroby nerek i nadnerczy mogą doprowadzić do nadciśnienia. Wówczas mówimy o nadciśnieniu tętniczym wtórnym objawowym.
Nadciśnienie tętnicze
U zdrowego dorosłego w spoczynku:
ciśnienie tętnicze skurczowe wynosi poniżej 140 mm Hg
ciśnienie rozkurczowe natomiast -poniżej 90 mm Hg.
Jeżeli ciśnienie skurczowe wynosi 140 mm Hg lub więcej, zaś rozkurczowe 90 mm Hg lub więcej, mówimy o podwyższonym ciśnieniu tętniczym.
Wystarczy zatem, gdy jedna z tych wartości jest podwyższona .
RR optymalne 120/80
Nadciśnienie tętnicze- powikłania
Udar mózgu
Zawał serca
Niewydolność serca
Niewydolność nerek
Zaburzenia krążenia
Profilaktyka
Kontrola masy ciała ( BMI 20-25)
Aktywność fizyczna
Zdrowa dieta
Choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego
Choroba Alzheimera
• polega na zaburzeniu funkcjonowania mózgu, jest najczęściej występującym schorzeniem otępiennym. Charakteryzuje się zakłóceniami w sferze czynności poznawczych, zwłaszcza zaś postępującym zanikiem pamieci, utratą zdolności do myślenia abstrakcyjnego i do wykonywania w sposób logicznie uporządkowany złożonych, a potem, w miarę postępu choroby, nawet prostych zadań Mechanizmy prowadzące do powstania i rozwoju choroby nie są w pełni poznane.
• W krajach wysoko cywilizowanych odsetek osób w wieku 65-70 lat dotkniętych chorobą wynosi 2,5%. W wieku pomiędzy 65.-85. rokiem następuje znaczący wzrost liczby osób chorych -do jej podwojenia dochodzi co kolejne 5 lat. Odsetek chorych wśród 85-latków wynosi co najmniej 25 -30%! Na świecie choruje 20 mln ludzi, w Polsce -ok. 150 tysięcy.
Choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego
Choroba Parkinsona
• należy do grupy chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego. Najbardziej charakterystycznymi objawami choroby Parkinsona są: drżenie rąk, ramion, nóg, żuchwy i twarzy, sztywność kończyn i tułowia, spowolnienie ruchów, upośledzenie koordynacji ruchowej i równowagi. Choroba ma charakter przewlekły i postępujący -objawy ulegają nasileniu wraz z rozwojem choroby. Przyczyny choroby Parkinsona nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione.
• Cierpi na nią prawie 1,5% osób w wieku powyżej 65 lat. Zaczyna się na ogół po 60. roku życia. Dotyka w jednakowym stopniu obu płci, z lekką przewagą mężczyzn. Początek choroby jest niekiedy podstępny, a rozpoznanie, zwłaszcza we wstępnym okresie choroby, nie jest łatwe
• Na chorobę Parkinsona cierpi około 60 tys. Polaków. Dotyka ona prawie 1,5% populacji powyżej 65. roku życia, jest więc bardzo ważnym problemem nie tylko medycznym, ale i społecznym
Cukrzyca
Cukrzyca jest to przewlekła choroba metaboliczna, której podstawowym objawem jest podwyższony poziom cukru ( glukozy ) we krwi.
Cukrzycę dzieli się na następujące podstawowe typy:
• Cukrzyca typu 1 ( zwana także cukrzycą młodzieńczą bądź insulinozależną) -wywołana jest zniszczeniem komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie insuliny. Spośród chorych na cukrzycę, na typ 1 choruje 15 -20 % chorych.
• Cukrzyca typu 2 ( cukrzyca dorosłych, insulinoniezależna) -w tym rodzaju cukrzycy przyczyną podwyższonego poziomu cukru nie jest brak insuliny, ale jej nieprawidłowe działanie w organizmie ( oporność na działanie insuliny ). Najczęściej cukrzycy typu 2 towarzyszy otyłość oraz bardzo często nadciśnienie tętnicze. Ten rodzaj cukrzycy występuje najczęściej u ludzi starszych. Około 80 -85 % wszystkich pacjentów z cukrzycą stanowią chorzy na cukrzycę typu 2.
• Cukrzyca ciężarnych -cukrzyca po raz pierwszy rozpoznana w ciąży i występująca do momentu urodzenia dziecka.
• Cukrzyca wtórna -to najbardziej zróżnicowana etiologicznie grupa cukrzyc, które łącznie stanowią około 2-3% wszystkich postaci cukrzycy w Europie i Ameryce Północnej. Charakterystyczne dla tej postaci są współistniejące z cukrzycą inne zaburzenia lub zespoły chorobowe.
CHOROBY NOWOTWOROWE
• Nowotwór jest szczególnym rodzajem utworzonej de novo tkanki (ugrupowania jednakowych komórek) żywego, ukształtowanego już organizmu, która zdołała skutecznie wyłamać się spod kontroli rozmaitych mechanizmów regulujących jej funkcje, szczególnie związanych ze wzrostem i różnicowaniem się, zarówno miejscowych -działających na poziomie tkankowym i narządowym, jak i ogólnoustrojowych, zwłaszcza immunologicznych Istota nowotworu, jego najważniejsza cecha, odróżniająca go od tkanki, z której się wyłania -to niepohamowane rozrastanie się, które jest spowodowane bezustannymi, niekontrolowanymi podziałami komórkowymi
• Nowotwory dzielimy na łagodne i złośliwe
Cukrzyca
• Częstość występowania cukrzycy wynosi około 2 -5% ogólnej populacji. W roku 1994 ilość wszystkich chorych na cukrzycę na świecie wynosiła 110.4 miliona osób, w roku 2000 wzrośnie do 175.4 miliona, szacuje się, że w roku 2010 chorować będzie 239.3 miliona osób.
• Zarówno cukrzyca typu 1, jak i cukrzyca typu 2 ma podłoże genetyczne. Oznacza to, że ryzyko wystąpienia cukrzycy jest znacznie wyższe u tych osób, które są blisko spokrewnione z chorymi na cukrzycę.
• Szansa zachorowania na cukrzycę wzrasta z wiekiem (po 45 roku)
• Cukrzyca występuje znacznie częściej u ludzi otyłych, prowadzących siedzący tryb życia, obciążonych nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi.
• Cukrzyca występuje znacznie częściej u osób u których w przeszłości występowały zaburzenia tolerancji glukozy, a także u kobiet z cukrzycą ciężarnych w wywiadzie.
Osoby te powinny mieć regularnie kontrolowany poziom cukru
CHOROBY NOWOTWOROWE
• Czynniki rakotwórcze, tzw. Karcynogeny w większości są to substancje chemiczne, szczególnie powszechnie znane produkty smoły tytoniowej: wolne rodniki, benzopiren, aminy aromatyczne, nitrozaminy. W dymie tytoniowym znajduje się co najmniej kilkadziesiąt karcynogenów uznanych za szczególnie niebezpieczne.
Do czynników, które sprzyjają mutacjom wiodącym do nowotworzenia, należą rozmaite substancje nieorganiczne, z którymi ludzie często stykają się zawodowo: arsen, chrom, nikiel, związki aromatyczne: antraceny, związki smołowate. Bardzo silnym karcynogenem jest azbest. Spośród surowców naturalnych na pierwszy plan wysuwają się takie karcynogeny, jak aflatoksyna czy kwas arystocholowy.
Bardzo silnymi karcynogenami są promienie ultrafioletowe, sprawcy aż 90% nowotworów skóry. Inne promienie jonizujące, szczególnie zaś rentgenowskie wykorzystywane do badań diagnostycznych oraz stosowane w leczeniu przeciwnowotworowym sprzyjają ujawnieniu się innych nowotworów, najczęściej chłoniaków, a także białaczek.
CHOROBY NOWOTWOROWE
• Niektóre drobnoustroje są uważane za ważne czynniki rakotwórcze. Papilloma virus jest sprawcą raka szyjki macicy. HCV -wirus zapalenia wątroby typu C -może spowodować raka pierwotnego wątroby. Z całą pewnością Helicobacter pylori jest silnym czynnikiem rakotwórczym powodującym raka żołądka. Wirus Epstein-Barra jest biologicznym karcynogenem powodującym ziarnicę złośliwą oraz nowotwory nosa i gardła.
• Współczesna genetyka dostarczyła wielu informacji na temat dziedziczenia skłonności do nowotworzenia.
Styl życia palenie papierosów. Ten nałóg ma znaczący udział w powstawaniu aż 40% wszystkich nowotworów złośliwych. Najsilniej zależne od palenia papierosów są raki płuca, krtani, przełyku, pęcherza, nerki i trzustki.
Nieprawidłowa dieta, szczególnie bogata w tłuszcze zwierzęce, może sprzyjać nowotworom jelita grubego, raka macicy i gruczołu krokowego. Ryzyko wystąpienia tego nowotworu zwiększa się przy nadmiernym piciu alkoholu, zwiększonym spożyciu mięsa, szczególnie -czerwonego.
Bez wątpienia nadwaga i otyłość sprzyjają nowotworom, szczególnie silny jest związek otyłości i nowotworów występujących u kobiet: raka piersi i dróg rodnych. Otyli mężczyźni częściej niż szczupli chorują na raka.
CHOROBY NOWOTWOROWE
• Choroby nowotworowe są bardzo rozpowszechnione we współczesnym świecie. W krajach rozwiniętych stanowią one, po chorobach układu krążenia, drugą w kolejności przyczynę zgonów. W Polsce na nowotwory złośliwe co roku umiera ponad 45 000 mężczyzn i niemal 35 000 kobiet. Notuje się, niestety, coraz wyższy coroczny przyrost liczby zgonów z powodu nowotworów u kobiet.
Wysiłek fizyczny działa ochronnie i zmniejsza nowotworzenie. Zmniejszenie aktywności fizycznej prawdopodobnie zwiększa ryzyko raka jelita grubego.
Hormonalna terapia zastępcza, oparta na estrogenach, może mieć znaczenie w powstawaniu nowotworu trzonu macicy. Mieszanka estrogenów i progesteronu w tym ważnym względzie wydaje się być bezpieczna.
Wyszukiwarka