20.02.2006
Plan:
Rys historyczny: powstawanie psychologii wychowawczej
Kontrowersje wokół psychologii wychowawczej.
Definicja i przedmiot psychologii wychowawczej.
Podstawowe pojęcia: nauczanie, wychowanie, interakcja wychowawcza, wpływ wychowawczy.
Sposoby transmisji wpływów wychowawczych
Rodzaje środowisk wychowawczych. Kulturowy i sytuacyjny kontekst wych. (koncepcja typów kultury M.Mead(?) oraz parametry sytuacji życia codziennego wg A. Schutza)
Ad 1
Początek - w pedagogice, z inicjatywy nauczycieli
Pierwszy podręcznik - „Zarys/Podstawy psychologii pedagogicznej” (Pfisterer, 1880 r.)
Pierwszy podręcznik w języku polskim - 1905, James Sully
I nurt - na usługach pedagogiki
II nurt - początek XX wieku: teoret.+empir.
Ernst Meumann
E. Thordike - I tom „Education of psychology” o procesach psychicznych
wspierających wychowanie
III nurt - włączenie psychologów do zadań oświatowych
(już nie tylko nauczyciele w oświacie)
konkretna działalność
1928 - w Polsce - pierwsze katedry psychologii wychowawczej:
w Warszawie w Krakowie
pod kierunkiem prof. Baley'a pod kierunkiem prof. Szumana
► psych. wychowaw. ► psych. pedagog.
Pierwsze oryginalne podręczniki:
Baley - „Zarys psych. wych.”
Szuman - „Psych. wieku dziecięcego” (1947)
Ad 2
1. Nauka empiryczna (teoretyczna) czy stosowana?
Włodarski - wyróżnić można 2 działy: emp. i stos.
2. Czy prawidłowości ustalone w toku badań są uniwersalne?
(np. czy są międzykulturowe) - chyba nie
3. Powiązanie z psychologią rozwojową - czasem łącznie traktowane
łącznie: prof. Szuman z Krakowa
oddzielnie: prof. Baley + Warszawa (teraz tak traktowane)
4. Czy psychologia wychowawcza dysponuje odrębnymi dla siebie metodami?
przeciwnicy: nie posiada
zwolennicy: tak, choć są używane w innych dziedzinach, np. obserwacje (opanowane
tak dobrze, ze odrębne)
5. Co jest przedmiotem badań?
Przetacznik, Włodarski - wychowanie i nauczanie
Jurkowski (2003 r.) - procesy wychowawcze w aspekcie psychicznym z uwzględnieniem najważniejszych płaszczyzn wychowawczych, nauczanie i opieka psychologiczna
Ze słownika psychologicznego Szewczuka - czynniki wewnętrzne (psych.) i zewn. (środ.), które wpływają na rozwój umysłowy, uczuciowy i społeczny i na ukształtowanie się osobowości
Dyscypliny pokrewne:
psychologia rozwoju człowieka (w ujęciu całego życia) (znaczenie praw rozwoju)
psychologia osobowości
psychologia uczenia się (ocenianie, motywacja do nauki, wzmocnienia itd.)
psychologia społeczna (wpływ społeczny, funkcjonowanie grup)
socjologia
pedagogika
Ad 3
psychologia wychowawcza (wg słownika psych. - 1985) - dział psychologii obejmujący całokształt zagadnień związanych z wychowaniem i nauczaniem człowieka w różnych okresach jego życia, zajmujący się badaniem różnych środowisk wychowawczych
nauczanie + wychowanie równorzędnie
psychologia wychowawcza (Z. Włodarski, 1994) - psychologia nauczania i wychowania, urzeczywistniająca zarówno cele poznawcze jak i zadania praktyczne
Ad 4
nauczanie - kierowanie zamierzonym i niezamierzonym uczeniem się innych osób
wychowanie:
definicja potoczna (ze Słownika Języka Polskiego)
wychowanie - 1. świadome działania mające na celu ukształtowanie osoby wychowywanej pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym oraz przygotowanie jej do życia w społeczeństwie; 2. umiejętność poprawnego zachowania się w towarzystwie, ogłada towarzyska
wychowywać - 1. zapewniając byt materialny, troszcząc się o potrzeby, ucząc radzenia sobie w życiu i wpajając zasady moralne, doprowadzać istotę niedorosłą do osiągnięcia fizycznej i psychicznej dojrzałości; 2. kształcić kogoś w określonym kierunku, uczyć zawodu, wpajać związane z tym morale
(na wykładzie były inne definicje, których jednak nie zdążyłam zanotować. Te są uzupełnione ze słownika współczesnego języka polskiego z 1998 roku)
definicja psychologiczna
wychowanie to planowa, świadoma działalność ukierunkowana na kształtowanie osobowości człowieka według założonego wzoru, obejmująca wartości poznawcze, moralne, estetyczne, społeczne; działalność ta realizowana jest przez rodziców, instytucje oświatowe, media oraz przez samą jednostkę (samowychowanie)
wpływ wychowawczy - niekoniecznie zamierzony, np. gdy dziecko jest świadkiem czegoś
interakcja wychowawcza - E. Dryll (2003) - spotkanie podmiotów o zróżnicowanym statusie (np. dorosły + dziecko), które zostają w pewnym trwałym układzie interpersonalnym, zinstytucjonalizowanym (rodziny, szkoły)
► relacja asymetryczna (odmienne obowiązki)
przykładowa typologia interakcji - Hoogsteder, Maier, Elbers
w relacji dorosły - dziecko istnieją 3 rodzaje interakcji:
wspólna zabawa (trening społeczny, na ten czas jest to relacja symetryczna, może być zrównoważenie)
realizacja zadań (osoba wiodąca to dorosły, kieruje, wyręcza, instruuje dziecko, od dziecka oczekuje się podporządkowania)
transfer kompetencji = uczenie (relacja asymetryczna, bo dorosły jest osobą kompetentną; cel: podniesienie kompetencji dziecka, dorosły tłumaczy, wyjaśnia, dziecko na pierwszym planie)
*4) nieuchronne w prawdziwym życiu - związane z konfrontacją/walka o swoje
Ad 5
transmisja wpływu wychowawczego - przenoszenie wpływu wych., powodowanie zmian trwałych / względnie trwałych w psychice wychowanka
sposoby wpływania (transmisji) na osoby wychowywane zależą od:
zmian rozwojowych (zależą od poziomu rozwoju)
konkretnej sytuacji wych.
Celu jaki chcemy osiągnąć
sposoby transmisji
sposoby bezpośrednie |
sposoby pośrednie |
|
poprzez wzorce czynności, przykład, wzorzec osobowości
|
Ad 6
środowisko wychowawcze - podłoże procesów wychowania lub tło dla wpływów społecznych
podział środowisk:
środowisko naturalne
środowisko kulturowe
środowisko społeczne
środowisko wychowawcze
podział środowisk wychowawczych:
naturalne (rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność lokalna)
- trwałość
- silne zaangażowanie emocjonalne
intencjonalne (instytucje wychowawcze)
pośrednie (wpływy związane z kulturą, sztuką, mediami)
w ujęciu ekologicznym (systemowym):
środowisko = jednostka (podstawowy element)
środowisko aktualne - ta część bezpośrednio dostępna osobie w danej sytuacji\
mikrośrodowisko
makrośrodowisko - struktura całej społeczności
2
figa