ZABURZENIA KRĄŻENIA PŁUCNEGO
OBRZĘK PŁUC = jest wynikiem masywnego przemieszczenia płynu z włośniczek płucnych do tkanki śródmiąższowej i pęcherzyków płucnych;
obrzęk płuc jest najczęściej stanem ostrym, może przebiegać podostro lub przewlekle; charakteryzuje się przenikaniem cieczy z kapilar płucnych do zrębu płucnego (obrzęk płuc śródmiąższowy) oraz - w razie postępującego uszkodzenia przegród pomiędzy pęcherzykami a kapilarami albo postępującego wzrostu ciśnienia w kapilarach płucnych - do światła pęcherzyków (obrzęk płuc pęcherzykowy);
ETIOLOGIA:
obrzęk płuc pochodzenia sercowego (najczęstszy) - niewydolność lewokomorowa ze ciśnienia w krążeniu płucnym (zawał serca, zapalenie mięśnia sercowego, przełom nadciśnieniowy, zaburzenia rytmu serca, zdekompensowane wady zastawkowe)
obniżone ciśnienie onkotyczne - przewodnienie lub <uwodnienie płuca> w stanach niewydolności nerek, w zespole zmiażdżenia, w wyniku zatrucia wodnego (zbyt duża transfuzja) i/albo hipoosmolarności (hipoproteinemia) w powiązaniu z substancjami toksycznymi
obniżone ciśnienie w pęcherzykach płucnych - obrzęk przy nakłuciu opłucnej (zbyt szybkie wypuszczenie większej ilości płynu opłucnowego - więcej niż 1.5L w ciągu doby); obrzęk płuc na dużych wysokościach (ciśnienia w pęcherzykach oraz niedobór O2 w połączeniu ze skurczem naczyń płucnych) odruch Eulera - Liljestranda
zwiększenie przepuszczalności kapilar płucnych - wstrząs anafilaktyczny, toksyny, aspiracja kwaśnego soku żołądkowego (zespół Mendelsona)
obrzęk płuc w ostrym zespole niewydolności oddechowej dorosłych (ARDS)
inne przyczyny - zator płucny, uraz czaszki lub mózgu (obrzęk płuc ośrodkowy: krwotok podpajęczynówkowy, stany pooperacyjne, udar mózgu, zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych)
objaw Eulera - Liljestranda = odruch pęcherzykowo - włośniczkowy: niewystarczająca wentylacja pęcherzyków prowadzi do skurczu małych tętniczek płucnych w obszarze niedostatecznie upowietrzonych płuc; powoduje to oboczny przepływ krwi do obszarów upowietrzonych, a także nadciśnienie płucne;
PATOGENEZA:
pojemności życiowej płuc
podatności płuc
oporu oddechowego
drogi przepływu powietrza przez płuca
4 okresy obrzęku płuc:
obrzęk tkanki płucnej (śródmiąższowy obrzęk płuc)
wysięk i przesięk płynu surowiczego do pęcherzyków i oskrzelików (pęcherzykowy obrzęk płuc)
tworzenie pienistej zawartości ze zwiększeniem objętości pierwotnej płynu
asfiksja
OBJAWY KLINICZNE:
śródmiąższowy obrzęk płuc - przyspieszenie oddechu, zaostrzenie szmeru oddechowego, ewentualnie świsty, dyspnoë, orthopnoë, kaszel (astma sercowa)
pęcherzykowy obrzęk płuc - bardzo nasilona duszność, uczucie strachu, sinica/bladość, wilgotne rzężenia (w zaawansowanych stadiach słyszalne bez słuchawki), pienista plwocina
różna wysokość ciśnienia tętniczego krwi (ciśnienia w przełomie nadciśnieniowym, ciśnienia we wstrząsie)
RÓŻNICOWANIE:
obrzęk płuc pochodzenia sercowego - objawy niewydolności lewokomorowej, ciśnienie włośniczkowe > 18 mmHg
obrzęk płuc pochodzenia pozasercowego i ostra niewydolność oddechowa - brak objawów niewydolności LK, ciśnienie włośniczkowe < 18 mmHg
zapalenie płuc - gorączka, często jednostronne zmiany płucne z objawami nacieku podczas osłuchiwania
astma oskrzelowa
NADCIŚNIENIE PŁUCNE = przewlekłe zwiększenie średniego ciśnienia w tętnicy płucnej do wartości przekraczających 20 mmHg w spoczynku i 30 mmHg w czasie wysiłku
ETIOLOGIA:
tętnicze nadciśnienie płucne - pochodzenia pierwotnego (występuje sporadycznie, rodzinnie); towarzyszy: chorobom mieszanym tkanki łącznej (kolagenozom), wrodzonym wadom serca z przeciekiem, nadciśnieniu wrotnemu, zakażeniu wirusem HIV, działaniu leków lub środków toksycznych
żylne nadciśnienie płucne - wady zastawkowe lewego serca, zwężenie płucnych naczyń żylnych
nadciśnienie płucne towarzyszące chorobom układu oddechowego lub innym chorobom powodującym skurcz naczyń płucnych w następstwie hipoksemii
hipowentylacja pęcherzyków płucnych skurcz naczyń płucnych zwiększenie ciśnienia w części tętniczej krążenia płucnego
przewlekła hipoksja powoduje przebudowę naczyń płucnych i utrwalenie nadciśnienia płucnego (przewlekła obturacyjna choroba płuc, śródmiąższowe choroby płuc, zespół bezdechu sennego, choroby powodujące hipowentylację, długotrwałe przebywanie na dużych wysokościach)
nadciśnienie płucne w następstwie choroby zatorowo - zakrzepowej (nawracająca zatorowość płucna)
nadciśnienie spowodowane chorobami przebiegającymi z zajęciem naczyń płucnych (schistosomiaza, sarkoidoza)
PATOGENEZA:
triada patogenetyczna w naczyniach oporowych płuc: skurcz naczyń, zakrzepy, przebudowa (remodeling) - zmiany strukturalne polegające na włóknieniu błony wewnętrznej naczyń, rozrost kom. śródbłonka, zarastanie naczyń
zaburzenie homeostazy pomiędzy czynnikami ochraniającymi a czynnikami uszkadzającymi
czynniki ochraniające: prostacyklina, układ NO, układ h.natriuretycznych
czynniki uszkadzające: stężenia tromboksanu i endoteliny
OBJAWY KLINICZNE:
początkowo objawy są bardzo dyskretne; tylko u 20% chorych obraz kliniczny jest pełny
nagłe zmęczenie, nasilające upośledzenie zdolności do wysiłku
łagodna duszność wysiłkowa
częstoskurcz zatokowy (może przebiegać z zaburzeniami rytmu)
zawroty głowy (możliwe występowanie omdleń po wysiłku lub kaszlu)
łagodna sinica
bóle w klatce piersiowej
u chorego z niewyrównanym sercem płucnym - objawy niewydolności prawokomorowej (wypełnienie żył szyjnych, obrzęki, powiększenie wątroby)
ZATOROWOŚĆ PŁUCNA :
zator płuc niedrożność jednej z tętnic płucnych spowodowana materiałem zatorowym przeniesionym przez krew (najczęściej jest to zakrzep, rzadziej kropla tłuszczu, ciało obce czy powietrze); w ponad 90% przypadków zakrzepy pochodzą z dorzecza żyły głównej dolnej (30% z żył miednicy, 60% z żył uda); zatory pochodzące z dorzecza żyły głównej górnej lub z prawego serca są rzadkie;
wystąpienie zatoru płucnego jest poprzedzone dwiema okolicznościami: obecnością zakrzepicy żył głębokich (DVT) i powstaniem materiału zatorowego, przenoszonego przez krew do płuc;
zator płucny jako stan nagły może mieć dramatyczny przebieg, często jednak ma łagodny przebieg, także w postaci kolejnych rzutów (choroba niedokrwienna), przebiegających początkowo bezobjawowo;
PATOGENEZA triada Virchowa:
zmiany w śródbłonku - zapalenia, mikrourazy
zaburzenia przepływu krwi - tworzenie zawirowań (w obrębie żylaków), zwolnienie przepływu (miejscowy zastój, niewydolność krążenia)
zmiany składu krwi powodujące zaburzenia równowagi pomiędzy procesami krzepnięcia i fibrynolizy
ETIOLOGIA (jak w zakrzepicy żył głębokich - DVT):
czerwienica prawdziwa
zespół nadmiernej lepkości krwi
nasilona diureza powodująca odwodnienie
przebyta zakrzepica żył głębokich
otyłość (BMI > 30)
unieruchomienie
udar mózgowy
zawał serca, wstrząs kardiogenny, niewydolność serca
ciężka choroba żylakowa
nowotwory złośliwe, szczególnie te zlokalizowane w jamie brzusznej i miednicy
leczenie preparatami estrogenów i środkami hamującymi owulację (równoczesne palenie papierosów)
działania niepożądane neuroleptyków
zespół antyfosfolipidowy
stany pooperacyjne, złamania, urazy kończyn dolnych i miednicy
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE: poranne wstawanie z łóżka, zwiększenie ciśnienia tłoczni brzusznej (defekacja), nagły wysiłek fizyczny
PATOFIZJOLOGIA:
skrzeplinowy materiał zatorowy
niedrożność pnia płucnego lub jego odnóg
gwałtowny oporów naczyń płucnych (obciążenie następcze)
objętości minutowej serca i ciśnienia tętniczego krwi
przepływ krwi przez przetoki tętniczo - żylne w płucach
hipoksemia
mechanizmy odruchowe, uwalnianie mediatorów płytek krwi
dodatkowy skurcz naczyń płucnych
dalszy obciążenia następczego
3 okresy rozwoju zatoru płuc:
niedrożność jednej z tętnic płucnych ze zwiększeniem obciążenia następczego obciążenie ciśnieniowe prawej komory (ostre serce płucne)
efekt <martwej przestrzeni> (przepływ krwi przez otwarte przetoki tętniczo - żylne) hipoksemia krwi tętniczej i niedokrwienie m.sercowego
niewydolność krążenia ze zwiększonym obciążeniem wstępnym i zmniejszoną objętością wyrzutową wstrząs kardiogenny (RR, tętno)
współwystępowanie przeciążenia ciśnieniowego i niedokrwienia mięśnia sercowego może spowodować niewydolność prawokomorową;
zawały płuc (powodujące zanik tkanki płucnej) rozwijają się tylko u 10% chorych z zatorami płucnymi; równoległe zaopatrzenie tkanki płucnej przez tętnice płucne i oskrzelowe sprawia, że duże zatory przemieszczone do średnich tętnic płucnych nie powodują zawałów tkanki płucnej;
zatory zlokalizowane w mniejszych tętnicach segmentarnych, dystalnie do ich połączeń z krążeniem oskrzelowym mogą powodować klinowate, podopłucowe zawały krwotoczne płuc, zwłaszcza u chorych z niewydolnością lewokomorową i zastojem krwi w krążeniu płucnym;
ubytek składowych surfaktantu przyczynia się do powstawania rozstrzeni oskrzeli;
OBJAWY KLINICZNE:
duszność i przyspieszenie oddychania (90%)
ból w klatce piersiowej (70%), ból może promieniować pod przeponę!
uczucie lęku i niepokoju (60%)
kaszel, słyszalne rzężenia (50%), krwioplucie (10%)
napady potów (30%)
omdlenie, wstrząs (15%)
UWAGA - większość zatorów kończących się zgonem przebiega w tzw. rzutach; typowymi objawami nawracających zatorów płucnych są: napadowe bóle głowy, krótkotrwałe omdlenia, gorączka niejasnego pochodzenia, częstoskurcz;
POWIKŁANIA:
zapalenie opłucnej powodujące bóle klatki piersiowej nasilające się w trakcie oddychania, wysiękowe zapalenie opłucnej
zawał płuc krwioplucie
zapalenie tkanki płucnej objętej zawałem, ropień płuca
prawokomorowa niewydolność serca
nawroty zatorów płuc (30% chorych bez stosowania chemioterapii przeciwzakrzepowej)
przewlekłe serce płucne u chorych z nawracającymi zawałami płuc
SERCE PŁUCNE :
przerost i(lub) rozstrzeń prawej komory serca w wyniku zaburzeń strukturalnych, czynnościowych albo krążenia w płucach u chorego na nadciśnienie płucne; wskutek pierwotnego wzrostu oporów w krążeniu małym dochodzi do przeciążenia ciśnieniowego prawego serca; prawa komora ma słabszy mięsień i nie ma tendencji do takiego przerostu jak komora lewa;
wady zastawek lewego serca i wady przeciekowe z wtórnym wzrostem ciśnienia w krążeniu małym nie są zaliczane do serca płucnego, pomimo że w końcowym efekcie prowadzą także do przeciążenia prawego serca;
ostre serce płucne - najczęściej zator płuca, ostry napad astmy oskrzelowej
przewlekłe serce płucne
PRZEWLEKŁE SERCE PŁUCNE = przerost prawej komory serca wskutek chorób, które pierwotnie i wyjściowo wpływają na czynność i(lub) strukturę płuc i doprowadzają do wzrostu ciśnienia w krążeniu małym;
ETIOLOGIA:
pierwotne nadciśnienie płucne na podłożu długotrwałej, pęcherzykowej hipoksji (mechanizm Eulera - Liljestranda)
przekroju poprzecznego naczyń płucnych wskutek ich zmian organicznych
choroby dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych (astma oskrzelowa, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma, zwłóknienie płuc)
choroby ograniczające ruchomość ścian klatki piersiowej (torakoplastyka, zgrubienia opłucnej, choroby nerwowo - mięśniowe, zaburzenia regulacji oddychania pochodzenia ośrodkowego)
stany patologiczne tętniczych naczyń płucnych (nawracające zatory płucne)
OBJAWY KLINICZNE:
kołatanie serca, niekiedy zawroty i bóle głowy, ucisk w klatce piersiowej; przy dalszym rozwoju ogólnej niewydolności pojawiają się objawy neurologiczne związane ze znacznym obciążeniem prawego serca albo zaczynającej się jego dekompensacji
tony serca - zaakcentowany 2 ton serca z szerokim udziałem tonu odpowiadającego tętnicy płucnej i z utrwalonym rozdwojeniem, tętnienie w dołku podsercowym
zapadanie żył szyjnych przy ucisku, widoczny dodatni refluks wątrobowo - szyjny
próba Valsalvy - w czasie trwania zwiększonego ciśnienia płucnego jakość obwodowego tętna i jego częstość niemalże się nie zmieniają; następuje nadmierny częstotliwości tętna podczas obciążenia z opóźnieniem powrotu częstotliwości do wartości wyjściowej
duszność i sinica obwodowa